(მიმოხილვა)
წყაროს მტკიცებების უგულებელყოფა მთარგმნელ-კომენტატორის მიერ
პროკოფი კესარიელის თხზულების „საიდუმლო ისტორიის“ მთარგმნელი ნ. ეფრემიძე თავის კომენტარებში წერს – „ლაზიკე – ძველი კოლხეთის (დასავლეთ საქართველოს) სახელწოდებაა IV საუკუნის შემდგომ, იგივე „ქართული ეგრისი“ (პროკოფი კესარიელი, საიდუმლო ისტორია, 1989, გვ. 118).
ნ. ეფრემიძე უცვლელად იმეორებს XX ს-ის ქართულ ისტორიოგრაფიაში საყოველთაოდ გაბატონებულ თვალსაზრისს, რომ ლაზიკა – დასავლეთ საქართველოა, კერძოდ კი, რიონის ვრცლად გადაჭიმული დაბლობი, რომელიც დასავლეთ საქართველოს დიდი ნაწილია.
ასეთი მსჯელობა საოცარია იმ მხრივ, რომ წარმოადგენს თავის მიერვე თარგმნილი წყაროს მტკიცებების უგულებელყოფას.
მაგალითად, ამ წიგნში „საიდუმლო ისტორია“ (ისევე, როგორც ყველა სხვა თავის თხზულებაში), პროკოფი კესარიელი ხაზგასმით აღნიშნავს – „ლაზიკე, როგორც ითქვა, კლდოვანი და ძნელსავალი ქვეყანაა“ (პროკოფი კესარიელი, საიდუმლო ისტორია, 1989, გვ. 27). “მთიანი და გაუვალი ქვეყანა” (იქვე, გვ. 28).
პროკოფი კესარიელი ჩამოყალიბებულ აზრს, რომ ლაზიკე მთაგორიანი და კლდოვანი ქვეყანაა და ამ მთიან-კლდიანობის გამო უგზო, გაუვალი და სავალად ძნელი, კიდევ ერთხელ იმეორებს ამ თხზულებაში – „ლაზიკაში თავდატეხილი ათასი უბედურებით გაწამებულმა სპარსელებმა ეს ამბავიც რომ შეიტყვეს, შეშინდნენ, სადმე მტრის ჯარს არ გადაჰყროდნენ, ცოლ-შვილისა და სამშობლოს უნახავად არ ამოწყვეტილიყვნენ ამ მთიან და გაუვალ ქვეყანაში“ (იქვე, გვ. 28).
მაშასადამე, პროკოფის სიტყვით – ლაზიკე არის „მთიანი და გაუვალი ქვეყანა“, ამასთანავე, „კლდოვანი და ძნელსავალი ქვეყანა“.
მთიანი – კლდოვანი – ძნელსავალი – გაუვალი – ამ სიტყვებს პროკოფი ლაზიკის შესახებ, როგორც აღინიშნა, ყველა თავის თხზულებაში ხშირად იმეორებს.
არსად, არც ერთ თავის თხზულებასა თუ შენიშვნაში, პროკოფის არსად არა აქვს ნათქვამი, რომ ლაზიკა იყო ისეთი ვრცელი ვაკე-დაბლობი, როგორიცაა დასავლეთ საქართველო ფოთიდან წყალტუბომდე. მართლაც, მთელი რიონის დაბლობი თვალუწვდენელი ვაკეა და როგორ არის ის მთიან-კლდოვანი?
როგორც ითქვა, პროკოფი კესარიელის ლაზიკე არის ის ქართული მიწა-წყალი, რომელსაც ეროვნულ საისტორიო წყაროებში ეწოდებოდა კლარჯეთი, ბოლო კლარჯეთისა, ერგე, ლიგანი, აჭარა, და, საერთოდ, მთელი ჭოროხის ხეობა ართვინ-არტანუჯის ჩათვლით არსიანის ქედამდე.
თუ ვინმე შეადარებს ძველი ქართველი ისტორიკოსების (მაგ. გრიგოლ ხანძთელის „ცხოვრების“ ავტორის) მიერ ჭოროხის ხეობის (კლარჯეთ-შავშეთის) აღწერას პროკოფის მიერ აღწერილ ლაზიკეს, მიხვდება, რომ ისინი ერთსა და იმავე ქვეყანას აღწერდნენ – ეს იყო მთიან-კლდოვანი ქვეყანა.