14 ოქტომბერი, 2010 წელი
თქვენო აღმატებულებავ,
თქვენო ყოვლადუწმიდესობავ,
თქვენო უწმიდესობავ და უნეტარესობავ,
ყოვლადსამღვდელო მეუფენო, მამანო, ბატონებო
სრულიად საქართველოს ერი ამ დღეებში სიხარულით ეგებება მეათესე წლისთავს ტაძრისა, რომლის წიაღშიც განისვენებს განძი მსოფლიო ქრისტიანობისა – კვართი უფლისა. ათასი წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა წმიდა მელქისედეკმა ინება სარკინოზთა შემოსევებით შებღალული სვეტიცხოვლის განახლება. იმჟამად იდგა რთული პერიოდი. თბილისი ჯერ კიდევ არაბი ამირების ხელში იყო, ხოლო საქართველო რამდენიმე სამეფოდ დაშლილი. მაგრამ იგრძნობოდა, რომ იბადებოდა ახალი კურთხეული ჟამი. საფუძველი ეყრებოდა საქართველოს აღდგომასა და განახლებას. იყო კიდეც წინასწარმეტყველება, რომ ქრისტეშობიდან მეათასე წელს უნდა დაწყებულიყო აღორძინება ივერიისა.
იმჟამად ძველი დიდებული ივერია, ვითარცა არწივი ფრთებს ისწორებდა და ელოდა პატრიარქის კურთხევას, რათა ახალი ძლიერებით საფუძველი ჩაეყარა საქართველოს ოქროს ხანისათვის, ბაგრატ III-ის, დავით აღმაშენებლისა და თამარის ეპოქისათვის. მართლაც, ეს კურთხევა აღასრულა მელქისედეკ კათალიკოსმა ვახტანგ გორგასლის მიერ ნაგები სვეტიცხოვლის განახლებით.
წმიდა მელქისედეკი თავის “მოსახსენებელში მცხეთის საყდრისადმი” წერს – “შევამკე ყოველივე სამკაულითა, გარეთითა ბჭითა და გარეშემო სტოათა მოქმნითა და ზედადაბურვითა”. მას გასაკუთრებულად ოქროსა და ვერცხლის ფურცლებით მოუჭედია ტაძარში მდგომი, უფლის კვართზე დაფუძნებული სვეტი, რადგანაც კვართი უფლისა ნიშანია საქართველოს ეკლესიისა და ერის მთლიანობისა, მუდმივი სიქადული ჩვენი ქვეყნისა. ამ კვართს მამისაგან მაღლით მთლიანობა ჰქონდა მიცემული – “იყო უკერველ ზეით გამოქსოვილ ყოვლად” (იოანე, 19, 23-24), ამიტომაც მისი დანაწევრება არ შეიძლებოდა, ის დასაცავად მიებარა ქართველ ხალხს. მისი მთლიანობა აპირობებდა ეკლესიისა და ერის ერთობას.
სვეტიცხოველი, ვითარცა უფლის ნათელი სვეტი, მუდამ უნათებდა ქართველ ხალხს გზას ღვთისაკენ და მუდამ იყო ნიშანსვეტი ერის სარწმუნოებრივი გულმხურვალებისა, ღვთისადმი თავგანწირვისა, გული ეროვნულ-ეკლესიური ცნობიერებისა. ათასწლეულის მანძილზე საქართველოს წმიდა ეკლესიასთან კავშირში ცხოვრობდა ქართველი ერი და მტკიცედ იცავდა წმიდა მართლმადიდებელ სარწმუნოებას. I-II საუკუნეებში ქარისტიანობის მიღებით ქართველმა ერმა წარმოაჩინა, რომ საქართველო მუდამ იყო ნაწილი ევროპულ-ქრისტიანული ცივილიზაციისა. გაქრისტიანების შემდგომ ის გაემიჯნა წარმართულ აღმოსავლეთს და დაუკავშირდა ქრისტიანულ დასავლეთს. ამასთანავე, მან იტვირთა ფუნქცია აღმოსავლეთში ქრისტიანობის დაცვისა. საქართველო მთელი თავისი ისტორიის მანძილზე ფაქტობრივად წარმოადგენდა ევროპულ-ქრისტიანული სივრცის აღმოსავლეთის ბასტიონს, რომელსაც ამის გამო საუკუნეთა მანძილზე ებრძოდნენ აღმოსავლეთის არაქრისტიანი იმპერიები. იმჟამად საქართველოს დაცვა – ევროპული ცივილიზაციის დაცვასაც ნიშნავდა, რადგანაც ის იყო მისი ერთ-ერთი ფაქტორი, მისი სასაზღვრო ჯებირი.
ქართველმა ხალხმა ქრისტიანული ცივილიზაცია გაამდიდრა საკუთარი კულტურით, რომლის საფუძველი იყო ქართული ენა და დამწერლობა. IV-V საუკუნეებში იყო საცდური იმისა, რომ იმჟამად საერთაშორისო ბერძნული და ლათინური ენები ქცეულიყო ქართველთა საეკლესიო და კულტურის ენად, მაგრამ სახელმწიფო მესვეურთა და IV-V საუკუნეების ქართველ პირველმთარგმნელთა დიდი ღვაწლით მალევე ითარგმნა ქართულად წმიდა წერილი. საქართველოს ყოველ კუთხეში, მათ შორის აფხაზეთში, სვანეთში, სამეგრელოსა თუ კლარჯეთში. ქართული ენა კვლავ დარჩა კულტურის სარწმუნოების, ადმინისტრაციისა და ურთიერთობის ენად ისევე, როგორც ეს იყო წინა საუკუნეების საქართველოში ფარნავაზ მეფის შემდგომ. უფრო მეტიც, ახალი უკვე ქართულენოვანი საეკლესიო კულტურა გადაიქცა ქვეყნის გაერთიანების მძლავრ საშუალებად.
X-XI საუკუნეებში ბიზანტიის იმპერიის გაძლიერების შემდგომ, კვლავ დადგა საკითხი ევროპული ცივილიზაციის უფრო მაღალი დონის ათვისებისა ბერძნული ენის მეშვეობით. მიიჩეოდა რომ, ბერძნული ენა გადაიქცა საერთაშორისო ცივილიზაციისა და გლობალიზაციის ენად ბიზანიურ სამყაროში და მისი ცოდნის გარეშე ვერავინ ეზიარებოდა იმჟამინდელ ცივილიზაციას, მაგრამ ქართველმა წმიდა მამებმა სხვაგვარად გადაწყვიტეს და სხვა გზა აირჩიეს. მათ არ მოუწოდეს ქართველობას, რომ ყველას შეესწავლა უცხო ბერძნული ენა, არამედ ივერონსა თუ სხვა კერებში თვითონ დაიწყეს ბერძნულიდან თარგმნა უზარმაზარი ლიტერატურისა და ამის შედეგად საერთაშორისო ცივილიზაციას ქართველობა დაეწაფა მშობლიური ენით. მსოფლიო ცივილიზაცია ქართული ენის მეშვეობით გაითავისა ქართველთა თაობებმა. ასეთი მიდგომა სამაგალითო უნდა იყოს ჩვენთვისაც, რადგანაც ამჟამად კვლავ ისმის კითხვა თუ რომელი ენის მეშვეობით უნდა ვეზიაროთ მსოფლიო ცივილიზაციის თანამედროვე დონეს.
მელქისედეკ კათალიკოსი საქართველოს იმჟამინდელ მეფეს ბაგრატ III-ს თავის გამზრდელად მოიხსენიებს. მემატიანე წერს – “ბაგრატ III-მ დაიპყრა ყოველი კავკასია თვითმპყრობელობით ჯიქეთითგან ვიდრე გურგანამდე” (ქართლის ცხოვრება, ტ. I, გვ. 38). მიზეზი იმისა, რომ ბაგრატ III-მ, XI საუკუნის დასაწყისში, შეძლო გაეერთიანებინა საქართველოს სახელმწიფოში ვრცელი მიწა-წყალი შავი ზღვიდან კასპიის ზღვამდე, მიზეზი ამისა იყო მოსახლეობის ერთგვაროვნება – ამ ვრცელი რეგიონის მოსახლეობის უმეტესობას ქართველობა წარმოადგენდა ერთი ენით, ერთი კულტურით, ერთი ტრადიციებითა და ერთი ეკლესიით (ეს მომენტი ასისახა კიდეც შემდგომ XVIII საუკუნეში შედგენილ ე.წ “ერთობის ტრაქტატში ივერიელ მეფე-მთავართა შორის”).
საქართველოს საპატრიარქო აერთიანებდა მთელი კავკასიის მართლმადიდებლურ მოსახლეობას, ყირიმის კაფას ნახევარკუნძულიდან ვიდრე ვანის ტბამდე. საქართველოს საპატრიარქოში შედიოდნენ ჩრდილო კავკასიის ქრისტიანები, კერძოდ, იქ შეიქმნა კიდეც “ხუნძეთის საკათალიკოსო” (დაღესტანში) საქართველოს საპატრიარქოს შემადგენლობაში. ბაგრატ III-ის პაპამ დედის მხრიდან, მეფე გიორგიმ, მონაწილეობა მიიღო ალანიის ეპარქიის ჩამოყალიბებაში, როგორც ეს მისადმი მიწერილ ნიკოლოზ მისტიკოსის წერილებიდანაც ჩანს. ალანიის ეპარქია საბოლოოდ საქართველოს საპატრიარქოში გაერთიანდა. სოტეროპოლში მჯდომი ალანიის ბოლო მიტროპოლიტი ქვემო ივერიის ქართველ კათალიკოსს ექვემდებარებოდა. ბაგრატ III-მ აღაშენა ბედიის საკათედრო ტაძარი და საქართველოს პატრიარქების მეორე რეზიდენცია ბიჭვინთაში იყო. აქ “ქვემო იბერიის” ანუ დასავლეთ საქართველოს სამიტროპოლიტო ერთეულის – აფხაზეთის საკათალიკოსოს მწყემსმთავრები უფალს 1000 წელი ადიდებდნენ ქართული ენით, ვიდრე ადიღე-ჩერქეზული ტომების ჩამოსახლებამდე.
აღმოსავლეთით საქართველოს საპატრიარქოს თავისი მრევლი თითქმის კასპიის ზღვამდე გააჩნდა. ამის შესახებ V საუკუნის სომეხი ისტორიკოსი მოვსეს ხორენელიც მიუთითებდა, რომ წმიდა ნინომ თავისი ადვილად გასაგები ქართული ენით იქადაგა “კლარჯეთიდან ვიდრე მასქუთებამდე”. მასქუთების ტომი კასპიის ზღვასთან ცხოვრობდა.
გელასი კესარიელის ცნობით კი წმიდა ნინომ იქადაგა იბერთა და ლაზთა შორის. ლაზეთის ქვეშ აქ იგულისხმება ტრაპეზუნტის რეგიონის ჭანეთ-ქალდეას მოსახლეობა. ჭანები, ანუ ქალდეველები (ე.ი. ქართუელები) – წმიდა ნინოს მოქცეულად მიიჩნეოდა, მათ ქვეყანას შემდგომ ლაზისტანი უწოდეს. მის მოსახლეობას მუდამ ეჭირა თვალი საქართველოსაკენ.
სამხრეთით საქართველოს საპატრიარქოს საზღვრები თითქმის ვანის ტბამდე აღწევდა _ აქ იყო მისი საეპისკოპოსოები ქ. ვალაშკერტში, ასევე ანისსა და დვინში.
თეიმურაზ ბატონიშვილის მიერ მოძიებული ცნობით, წმიდა ანდრია მოციქულმა საქართველოში ქადაგების დროს, მიაღწია მცხეთამდე და მყინვარწვერამდე. მცხეთის იმ გორიდან, სადაც ამჟამად ჯვრის მონასტერი დგას, მას დაულოცავს მის წინ მტკვარ-არაგვის ვაკეზე გაშლილი საქართველოს ძველი დედაქალაქი მცხეთა. აქ ამ ადგილას წმიდა ანდრია მოციქულის ტახტზე დაეფუძნა კიდეც საქართველოს ეკლესიის პატრიარქთა კათედრა. ამ ტახტიდან, IV საუკუნიდან დღემდე, 140 საჭეთმპყრობელი ლოცავდა საქართველოს. ხოლო 141-ეა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II, რომელმაც თავისი ლოცვებით ათეიზმისაგან დაღდასმულ ხალხში მოციქულებრივი ღვაწლით კვლავ ჩანერგა წმიდა სარწუნოება. ერის სიმრავლე დაუბრუნა ეკლესიის წიაღს. თავისი სიტყვითა და საქმით გააერთიანა საქართველო, მოგვცა ახალი ტრაქტატი “ღვთისმშობლის წილხვედრ სრულიად საქართველოს და ყოველთა ივერიელთა ერთობისა”, 2009 წელს. რომელიც სიხარულით მიიღო მთელმა ერმა. ჩვენ ვევედრებით უფალ ღმერთს მის ხანგრძლივ ჯანმრთელ სიცოცხლესა და დღეგრძელობას.
საბოლოოდ, როგორც სვანეთის ლატალის ხევის ტაძრის ხატზეა მიწერილი, ჩვენც შევევედროთ უფალს – “ღმერთო ადიდე ერთობილი საქართველო, ამინ”.
მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე