ქართულ-ასურული საეკლესიო ურთიერთობები

წაკითხულ იქნა საერთაშორისო კონფერენციაზე –

„ასურელი მამები აღმოსავლურ და დასავლურ საეკლესიო ტრადიციებში“.

ილია ჭავჭავაძის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. 5 მაისი, 2009 წელი

 

საქართველოს წმიდა ეკლესია, როგორც ცნობილია, განეკუთვნება მსოფლიოს თავდაპირველ, უძველეს ეკლესიათა რიგს, რომელსაც ზოგჯერ უწოდებენ “ქალკედონამდელ ეკლესიებს”, თუმცა კი ყოველთვის იყო და არის დამცველი წმიდა მართლმადიდებელი სარწმუნოებისა. ამიტომაც, ცხადია, მას პირველი საუკუნეებიდანვე ჰქონდა ურთიერთობა ასურეთის (სირიის) ეკლესიასთან. ეს ურთიერთობანი საუკუნეთა მანძილზე იყო მრავალწახნაგოვანი, მათ შორის, როგორც ირკვევა, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო წმიდა წერილის ასურული ენიდან თარგმნა. IV-V საუკუნეებიდანვე საქართველოში ქრისტიანობის სახელმწიფო სარწმუნოებად აღიარების შემდეგ დაიწყო წმიდა წერილის თარგმნა ქართულად. მართალია, ჩვენში არ არის შემონახული სახელები პირველი ქართველი მთარგმნელებისა, მაგრამ სავარაუდოდ ერთ-ერთი უნდა ყოფილიყო ქართველი ეპისკოპოსი იერემია იბერიელი, ურჰაელად წოდებული, ანტინესტორიანელი. ურჰა ეწოდებოდა სირიულ ქალაქ ედესას, ჩრდილო შუამდინარეთში. ჩვენს მეცნიერებაში გამოითქმოდა მოსაზრება, რომ ეპისკოპოსი იერემია იბერიელი იყო ედესის ქართული კოლონიის იმ ჯგუფის წევრი, რომელმაც დიდი წვლილი შეიტანა ასურულიდან (სირიულიდან) წმიდა წიგნების ქართულად თარგმნის საქმეში V ს. დასაწყისში (4. გვ. 160). ჩვენი თვალსაზრისით, ასევე წმიდა წერილის პირველ მთარგმნელთა წრის წევრი უნდა ყოფილიყო პეტრე იბერის აღმზრდელი იოანე ლაზი, ასევე – დავითი, სტეფანე, ანტონი და საბა; მართლაც, ანტონის, აბაის და იოსიას სახელები მოხსენიებულია პალესტინის ცნობილ წარწერაში, რომელიც ვირჯილიო კორბომ აღმოაჩინა. პეტრე იბერი კოპტურ წყაროებში “ურჰაელად” ანუ ედესელად იწოდება. მიიჩნევა, რომ პეტრე იბერი იყო სირიაში ფილოსოფიურ-მართლმადიდებლური სკოლის დამაარსებელი, რომლის წიაღიდანაც შემდგომ ასურელი მამები მოევლინა საქართველოს (4. გვ. 169).

სირიელი მეფე აბგარ IX იყო მსოფლიოში პირველი ქრისტიანი მეფე III ს-ის დასაწყისში. მისი წინაპარი იყო ედესის მეფე აბგარი, რომელიც ჩვენმა მაცხოვარმა იესო ქრისტემ განკურნა თავისი ხელთუქმნელი ხატის გაგზავნით.

ასურეთიდან ქრისტიანობის მქადაგებლები იგზავნებოდა სამხრეთ კავკასიში, მაგალითად, კორიუნის ცნობით (V ს.) ასურელ ეპისკოპოს დანიელს სომხური ენისათვის ანბანი ჰქონდა შედგენილი, რომელმაც ვერ დააკმააყოფილა სომხური ენის სპეციფიკური მოთხოვნილებები, ამის გამო სომეხთა მეფემ და პატრიარქმა მაშტოცი მიავლინეს სირიის ქალაქ ედესაში. თუმცა მან იქ მიზანს ვერ მიაღწია. უნდა ვიფიქროთ, რომ ქართველებიც ასეთივე გზას განვლიდნენ.

თარგმნა წმიდა ბიბლიის წიგნებისა, მოითხოვდა უდიდეს ინტელექტუალურ შრომას. ჩატარდა დიდი მთარგმნელობითი სამუშაო. ივ. ჯავახიშვილის თვალსაზრისით, ქართულ ენაზე წმიდა წიგნები უნდა თარგმნილიყო არა ებრაულიდან, არამედ სირიულიდან, მიზეზი ამისა უნდა ყოფილიყო ის, რომ თვითონ ებრაელებს ამ დროს დავიწყებული ჰქონდათ მშობლიური ენა და ისინი საუბრობდნენ არამეული ასურული ენით. ის მათი ერთადერთი სასაუბრო ენა იყო (1. გვ. 259). ქრისტეს შობამდე IV საუკუნიდან ებრაელებმა შეითვისეს ასურებისაგან არამეული დამწერლობა. ძვ.წ. II საუკუნის შემდეგ, საღმრთო წერილის წიგნებიც კი ებრაულად კი არა, ასურულად იწერებოდა (1. გვ. 259). პალესტინაშიც დავიწყებული ჰქონდათ ებრაული და სირიულად საუბრობდნენ. (2. გვ. 20. პეტრე იბერმაც, იერუსალიმში “ისწავა ენაი და სწავლაი ასურებრივი”). ამის გამო, ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში, რომის იმპერიის აღმოსავლეთ ნაწილში დომინირებდა სირიული კულტურა, არამეულ კულტურას ქრისტეშობამდე VI-I საუკუნეებში საერთაშორისო მნიშვნელობა ჰქონდა (4. გვ. 108). IV საუკუნის ბოლოდან ქართლსა და სომხეთში შემცირდა რომის იმპერიის გავლენა და მისი ადგილი სპარსეთმა დაიჭირა. მოვსეს ხორენაცის ისტორიიდან ცნობილია, რომ ამ ეპოქაში სპარსეთი დევნიდა ბერძნულ საეკლესიო კულტურასა და ლიტერატურას სომხეთში და აიძულებდა სომხებს ან სირიულიდან ეთარგმნათ ანდა შეექმნათ ეროვნული სომხური საეკლესიო ლიტერატურა. ამის შემდეგ, მართლაც, IV საუკუნის ბოლოდან, განსაკუთრებით კი V საუკუნის პირველ ნახევარში სომხური ეროვნული საეკლესიო ლიტერატურა ჩამოყალიბდა კიდეც სირიულ ეკლესიასთან მჭიდრო ურთიერთობის შედეგად. საქართველო (ქართლი) ასევე სპარსთა მიერ იყო ამ პერიოდში ხელდებული და, ბუნებრივია, ქართული საეკლესიო ლიტერატურა ამავე დროს და ასეთივე გზით ჩამოყალიბდა, ანუ მას ნაკლები კავშირი ჰქონდა ბერძნულ ტექსტებთან და უმეტესი თარგმანი სირიულიდან ხდებოდა. მართლაც, ბოლო დროის კვლევები ადასტურებს ქართულ-სირიულ საეკლესიო კავშირებს ბიბლიის წიგნების თარგმნასთან დაკავშირებით. ამ პოლიტიკურმა მდგომარეობამ განსაზღვრა ქართული და, ასევე, სომხური საეკლესიო ლიტერატურის შექმნა  IV საუკუნის ბოლოსა და V საუკუნის დასაწყისში.

აკაკი შანიძის თვალსაზრისით, თუ მთელი ბიბლია არა, მისი უმთავრესი წიგნები (წმიდა სახარებები, სამოციქულო, ფსალმუნი) ქართულ ენაზე ითარგმნა IV საუკუნის 40-იანი წლებიდან V საუკუნის 60-იან წლებამდე (3. გვ. 115).

ისმის კითხვა, რა ფაქტორებმა განაპირობა ქართული ეროვნული საეკლესიო მწერლობის ჩამოყალიბება IV საუკუნის მეორე ნახევარსა და V საუკუნის პირველ ნახევარში? ცხადია, მხოლოდ გაქრისტიანების მომენტი საკმარის არ იყო. საქმე ისაა, რომ მრავალი თავისთავადი ეთნოსი ცხოვრობდა წინა აზიაში, მაგრამ გაქრისტიანების მიუხედავად მათ ვერ შესძლეს ეროვნული მწერლობის შექმნა. როგორც აღვნიშნეთ, მომენტის ასახსნელად ძვირფასი წყაროა მოსეს ხორენაცის ცნობა, რომ სპარსეთი აიძულებდა ამიერკავკასიის ეკლესიებს, შეექმნათ ეროვნული საეკლესიო მწერლობა ანდა ბერძნული ჩაენაცვლებინათ სირიულით. მ. ხორენაცის მთარგმნელი ა. აბდალაძე წერს: “V საუკუნის 40-იან წლებში ბიზანტიის იმპერიისადმი დაპირისპირებული ირანის შაჰის კარი მხარს უჭერდა სომხეთში (და შესაბამისად ქართლშიც) სირიული კულტურის გავლენის გავრცელებას ბერძნულის საწინააღმდეგოდ.” სომხეთის სპარსელი მოხელე მეჰრუჟანი, სადაც კი ნახავდა ბერძნულ საეკლესიო წიგნებს, წვავდა, – წერს მ. ხორენაცი)

ცხადია, არამხოლოდ V საუკუნის პირველ ნახევარში, არამედ უკვე მას შემდეგ რაც რომმა IV ს-ის 40-იანი წლებიდან დატოვა ამიერკავკასია, სპარსეთი ცდილობდა ადგილობრივი ეკლესიები თავის იმპერიის შიგნით მყოფ სირიულ ქრისტიანულ ეკლესიასთან დაეკავშირებინა, ამასთანავე, ეძებდა ყველა საშუალებას, რათა შეემცირებინა ანდა საბოლოოდ გაეწყვიტა კავშირი ბერძნულ და ამიერკავკასიურ ეკლესიებს შორის. რამაც, ცხადია, თავისი შედეგი გამოიღო. სომხეთში ნამდვილად ჩამოყალიბდა სირიული კულტურის ორიენტაციის მქონე ადგილობრივი ეკლესია, რომელიც სირიულიდან თარგმნიდა თავისთვის საჭირო სასულიერო წიგნებს. ცხდია, ასეთივე მდგომარეობა იყო ქართლშიც. V ს-ის 70-იანი წლებამდე ქართულად უკვე თარგმნილი იყო წმიდა წერილის წიგნების მნიშვნელოვანი ნაწილი.

ქართველოლოგ ფ. კოიმბერს ქართული ბიბლიის უძველესი თარგმანები სირიულიდან მომდინარედ მიაჩნია (5. გვ. 13). კ. დანელიას პავლეს ეპისტოლეთა ძველი რედაქციები IV-V საუკუნეებში თარგმნილად მიაჩნია. მისი დასკვნით, “იერემიას წინასწარმეტყველების” ძველი ვერსიის წყარო არ არის ბერძნული. იგი “აღმოსავლურ წარმომავლობისად” მიიჩნევს ეზეკიელის წიგნსა და ასევე “ჟამნსაც” (4. გვ. 106). უფრო მეტიც, ბიბლიის უძველესი ხელნაწერების დიდი ჯგუფი კ. კეკელიძემ “აღმოსავლურ წყაროებიდან” მომდინარედ მიიჩნია. აღმსავლურ წყაროებად კი ძირითადად სირიული და ნაწილობრივ ებრაული შეიძლება იქნას მიჩნეული (4. გვ. 166). მაშასადამე, ქართული თავდაპირველი თარგმანები წმიდა წერილისა, სირიულ სამყაროს დაუკავშირდა.

ამასთანავე, აღსანიშნავია, რომ ქართველ ქრისტიან მლოცველთა ნაკადი, სირიის გავლით მიემართებოდა იერუსალიმისკენ, წმიდა ადგილების მოსალოცად. V საუკუნეში სირიულის მცოდნე პეტრე იბერს იერუსალიმში უკვე ჰქონდა დაარსებული ქართული მონასტრები (მათ შორის ლაზთა მონასტერი, იბერთა მონასტერი და სხვა).

ქართულ-სირიული საეკლესიო ურთიერთობანი შესაბამისად შთამბეჭდავია. აღნიშნულ პერიოდში პალესტინაში საბა განწმედილის ლავრა ქართველთა თავმოყრის მნიშვნელოვანი კერა იყო. საბამ (დაიბადა 439 წელს) პალესტინაში ლავრა დააარსა და V საუკუნიდან საბას ლავრაში ქართველები მომრავლდნენ, ხოლო VI საუკუნის მეორე ნახევრიდან – უმეტესობას შეადგენდნენ. დაიკავეს ეკლესია, მღვიმე და დიდი ლავრა (4. გვ. 129).

შუამდინარეთიდან იყო წარმოშობით დანიელ მესვეტე, რომელსაც მადლის მისაღებად ესტუმრა ლაზიკის მეფე გუბაზი. ისინი ერთმანეთს იმპერატორმა ლევ I-მა (457-474) შეახვედრა კონსტანტინოპოლთან ახლოს. ასევე შუამდინარეთიდან იყო გამოსული სიმონ მესვეტე და მისი დედა მართა. სვიმონთან ხშირი-მასობრივი მიმოსვლა ჰქონდათ ქართველებს, ბევრი იქვე, მონასტერში რჩებოდა. სვიმონ მესვეტის მონასტერში ქართველებს ჰქონდათ თავიანთი ეკლესია “თორნედ” წოდებული. ქართველთა მასპინძლობა სვიმონს ევალებოდა. ზეგარდმო უწყებით სიმონმა ნახა ჩვენება; მას გამოეცხდა თვით უფალი ღმერთი და უბრძანა – “ქადაგებანი ქვეყანასა მათსა განამტკიცებენ ყოველთა სარწმუნოებითა” (6. გვ. 260).

ასურელი მამები განსაკუთრებული მნიშვნელობის მოღვაწეები არიან ქართული ეკლესიისათვის. ისინი ყოფილან შუამდინარეთიდან ზოგიერთი – ქალაქ ედესადან (4. გვ. 141), რომელსაც ასევე ერქვა – ანტიოქია შუამდინარეთისა, კერძოდ იოანე ზედაზნელი, წმიდა შიო მღვიმელი, წმიდა ევაგრე. დავით გარეჯელი წარმოშობით იყო შუამდინარეთის ასურეთიდან (ასურეთი ზღვისპირზეც გადიოდა). ასურელმა მამებმა წყაროს ცნობით “განანათლეს” საქართველო და თავისი ღვაწლით “განაკვირნეს ქართველნი”.

ძველ საქართველოში განუზომლად დიდი იყო ავტორიტეტი ასურელი მამებისა, მათ წმიდა ნინოს შემდეგ ქართლის ანუ საქართველოს ახალ განმანათლებლებად მიიჩნევდნენ. ჩანს, VI საუკუნეში მონოფიზიტობისა და ცეცხლთაყვანისმცემლობის მძლავრობის გამო, რომელთა წინააღმდეგაც იბრძოდნენ ისინი, იყვნენ პირველი ათასწლეულის ქართული ეკლესიის უდიდიესი წმიდანები. სინას მთაზე, იქ, სადაც “ქებაი და დიდებაის” მრავალი ტექსტი გადაიწერა, XX საუკუნეში მოულოდნელად აღმოჩნდა იქამდე დავიწყებული სინას მთის ბერების უძველესი ხელნაწერები, რომელთა შორისაა ასურელი მამების ცხოვრებანი. ეს მიუთითებს იმის შესახებ, რომ ასურელი მამები ქალკედონიტები იყვნენ, რადგანაც ეს მონასტერი ქალკედონიტური იყო.

წყაროები მიუთითებს, რომ ისინი იყვნენ ქართული ენის აღორძინების მამები, მისი უფლისმიერი დამცველ-მეპატრონენი. როცა ვამბობთ, რომ ასურელი მამები იყვნენ ქართული ენის უფლისმიერი, ზეგარდმო ნიშნით აღჭურვილი წმიდანები, გვაქვს შესაბამისი უეჭველი და უძველესი წყაროები, ესაა თვით ამ წმიდანთა ცხოვრებანი.

ვინ იყვნენ ასურელი მამები და რა კავშირი ჰქონდათ მათ ქართულ ენასთან? წარმოშობის მიხედვით არავითარი, მათ საერთოდ არ იცოდნენ ქართული ენა და არც კი სმენოდათ ქართლის ქვეყნის შესახებ, როგორც მოგვითხრობენ მათი ცხოვრებანი.

ოიანე ზედაზნელი, რომელიც იყო მეთაური და უაღრესად ავტორიტეტული წინამძღვარი ასურელი მამებისა ეროვნებით ასური იყო, ასურეთში მცხოვრები და იქ დაბადებული. მას გაგონილიც კი არ ჰქონდა იმის შესახებ, რომ არსებობდა ქართული ენა. გამოხდა ხანი, მას მიეცა უფლისმიერი ბრძანება, რომ უნდა ექადაგა ქართველების ქვეყანაში. მართლაც, ის მოწაფეებთან ერთად შემოვიდა ქართლში და ქართული ენით დაიწყო ხალხის დამოძღვრა. როგორ? მან შეისწავლა ქართული ენა? არა, მას საგანგებოდ არ შეუსწავლია ქართული ენა და არც დრო დაუხარჯავს მის შესასწავლად. მოხდა დიდი სასწაული და თანაც ყველასათვის გასაგები, რომ მის გარშემო მყოფი ადამიანები ამ სასწაულით დიდად შეშინდნენ და ამასთანავე გაკვირდნენ კიდეც, რა მოხდა? წმიდანის ცხოვრების თანახმად, უფალმა ინება, რომ როგორც წმიდა მოციქულებს მიეცათ სულთმოფენობისას ენების ცოდნა (საქმე, 2-14), ასევე, სულიწმიდის მიერ, “ერთწამში” ანუ ელვისებური სისწრაფით მიეცა წმიდა იოანე ზედაზნელს ქართული ენის ცოდნა, მისი მემატიანე წერს: “მოეცა იოანეს ენაი ქართულად მეტყუელი… ესე სასწაული, ძმანო, მიმსგავსებულ არს სიონს გარდამოსვლასა სულისა წმიდისასა წმიდათა ზედა მოციქულთა და განყოფათა ენათასა ცეცხლისასა… სულითა წმიდითა წამსა შინა აღატყუა სიტყვითა ზრახვად. იოანე, რომელი არცა ოდეს ასმიოდა, არათუ ესწავა… რომელნი მაშინ მუნ იყვნეს ყოველნი ზარგანხდილნი და განკვირვებულნი ადიდებდეს ღმერთსა, მოქმედსა საკვირველებათასა” (7. გვ. 29).

მაშასადამე: 1. სულიწმიდის მიერ იოანე ზედაზნელი ქართულად ამეტყველდა; 2. მას ქართული ენის ცოდნა მიეცა “წამსა შინა” ანუ მყისიერად; 3. იოანეს იქამდე არასოდეს უსწავლია ქართული ენა და არც კი სმენოდა მის შესახებ; 4. იოანემ მასშინვე დაიწყო “სიტყვათა ზრახვად” ანუ ის უკვე ქართული ენით წარმოთქვამდა ფრაზებს  და საერთოდ ის ქართულად სრულყოფილად ამეტყველდა, მაშასადამე უნარი მიეცა ქართულად ქადაგაბისა; 5. ეს უდიდესი სასწაული სხვების თანდასწრებით მოხდა, რამაც მათ შიშის ზარი დასცათ და ამავე დროს გაუკვირდათ; 6. იქ მყოფმა ადამიანებმა მაშინვე დაიწყეს ღმერთის დიდება, რადგანაც სწორედ ისაა “მოქმედი საკვირველებათა” ანუ სასწაული მხოლოდ მისგან მომდინარეობადა; 7. სასწაული თავის არსით იდენტური იყო სულთმოფენობისას “ცეცხლის ენათა განყოფისას” მოციქულებზე სულიწმიდის გარდამოსვლისა და მათი სხვადასხვა ენაზე ამეტყველებისა (7. გვ. 29).

აღსანიშნავია, რომ იოანე ზედაზნელის აღნიშნული სასწაულის დროს მის გვერდით იყო მისი მოწაფე შიო მღვიმელი, სასწაულის მნიშვნელობა გაორკეცდა იმით, რომ შიო მღვიმელზეც გადმოვიდა მადლი სულიწმიდისა და ისიც ამეტყველდა ქართულად. მისი ცხოვრების აღმწერი წერს, რომ შიო მღვიმელი “იყო ნათესავით ასური… ოდეს იოანე, მოძღვარი მისი, უწყებითა ღმრთისაითა ქვეყანად ქართლისა მიიწია, ესეცა ნეტარი მისთანავე მოგზაურ იქმნა და მისთანავე მოციქულებრივი ქადაგებაი აღასრულა, რომელთა ღმერთმან მისცა ენაი ქართულად მეტყუელი” (8. გვ. 113).

მაშესადამე შიო მღვიმელი 1. იყო ეთნიკურად ასური; 2. მისი მოძღვარი იოანე “ღმრთის უწყებით” მოვიდა საქართველოში; 3. იოანემ და შიომ აღასრულეს მოციქულებრივი ქადაგება; 4. მათ ღმერთმა უბოძათ ქართული ენის ცოდნა – “რომელთა ღმერთმან მისცა ენაი ქართულად მეტყუელი”.

აღნიშნულთა გარდა, არსებობს აგრეთვე შიო მღვიმელის მოკლე ცხოვრებაც, რომელშიც კერძოდ ნათქვამია – “წარმოემართნენ წმიდანი და მოვიდნენ ქართლად… კათალიკოზსა ევლავიოზს გამოეცხადა ანგელოზი უფლისაი და აუწყა მოსვლა მათი და წინა მიეგებოდა… ნეტარმან იოანეცა წამსა შინა ისწავა ენა ქართველთა სულისა მიერ წმიდისა” (9. გვ. 107).

“მოკლე ცხოვრებაც” იმასვე იმეორებს, რომ იოანე ზედაზნელმა “წამსა შინა ისწავა ენა ქართველთა სულისა მიერ წმიდისა”.

ამ ცხოვრებათა შეჯერებით ნათელი ხდება, რომ იოანე ზედაზნელმა, შიო მღვიმელმა და ჩანს სხვა მამებმაც ღმრთის ნებით, სულიწმიდის მიერ მყისიერად მიიღეს ცოდნა ქართული ენისა და ღმერთის უწყებით გამოემართნენ საქართველოში, ხოლო “ანგელოზი უფლისა” აფრთხილებდა და ამზადებდა სათანადო პირებს მათთან შესახვედრად. მართლაც, ეს გამორჩეული სასწაული ერთგვარი გამეორებაა სულთმოფენობის სასწაულისა, როდესაც აღდგომიდან 50-ე დღეს სულიწმიდის მიერ მოციქულები ამეტყველდნენ სხვადასხვა ენებზე. ოღონდ ამ შემთხვევაში საუკუნეთა შემდგომ, როგორც მემატიანე წერს, ასურელმა მამებმა სულიწმიდის ძალით შეისწავლეს ქართული ენა. ცხადია, ეს მომენტი აცვიფრებდა ძველ ქართველ მამებს და უნერგავდა თვალსაზრისს ქართული ენის განსაკუთრებულობის შეასხებ. ასურელ მამათა აღნიშნული ცხოვრებანი წარმოადგენდნენ ოფიციალურ საკითხავებს, რომელნიც ეკლესიებში ხმამაღლა იკითხებოდა წირვა-ლოცვების სათანადო მომენტების დროს. მრევლს ოდნავადც კი ეჭვი არ ეპარებოდა მოსმენილის სინამდვილეში. ეს ამბავი ნამდვილად მოხდა, ასე რომ არ ყოფილიყო არც აღწერდნენ და არც მიიჩნევდნენ ღმერთის სადიდებელ საკვირველ სასწაულად. საზოგადოდ ლოცვის ენას ძველ ქრისტიანულ სამყაროში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭებოდა, რადგანაც “ახალი აღთქმის” ქადაგებათა ენა ღვთიური ნიშნით იყო აღბეჭდილი. ეს საგანგებოდ ეუწყათ სულთმოფენობისას მოციქულებსა და შესაბამსად პირველქრისტიანებს, “აღივსნენ ყოველნი სულითა წმდითა და იწყეს სიტყვად უცხოთა ენათა ვითარცა სული იგი მისცემდა მათ სიტყვად (საქმე, 2,4).

ამით მოიხსნა ის ენობრივი ბარიერი, რომელიც პირველმქადაგებელ მოწაფეებს შესაძლოა შეხვედროდათ, როცა ისინი წავიდნენ დასამოძღვრად წარმართებისა მთელ მსოფლიოში.

ასეთი ენობრივი ბარიერი ელოდათ ასურელ მამებსაც საქართველოში, მაგრამ, როგორც ითქვა, სულიწმიდის მიერ მიეცათ არა ზოგადად ცოდნა სხვადასხვა ენებისა, არამედ კონკრეტულად, მხოლოდ ქართული ენისა. ქართული ენის ასეთი გამორჩევა უფლის მიერ, რაც იყო თვალხილული ფაქტი, ქართველ მრევლს, ცხადია, სიამაყით აღავსებდა. აღიწერება ისეთი  მომენტიც, როცა მაგალითად ქართლის კათალიკოსი შეეგება ასურელ მამებს ასურული ენით, მაგრამ მათ ქართულად უპასუხეს. ასურელი მამები ქართულენოვანი მქადაგებლები იყვნენ, უფრო მეტიც, ქართულენოვანი მწერლებიც კი, მხედველობაში გვაქვს შიო მღვიმელის ქართულენოვანი ლექსები, ჩანს ეს მომენტიც აძლიერებდა ქართველ მამებს, მათ შორის კირიონ I კათალიკოსს, რომელმაც წამოიწყო დიდი საეკლესიო მოძრაობა გუგარქში ქართული ენის თავის უფლებებში აღსადგენად.

ჩვენში, ბოლო საუკუნეში, დამკვიდრდა თვალსაზრისი, რომ ასურელი მამების ქართულენოვნება გამოწვეული იყო იმით, რომ ესენი იყვნენ ეთნიკური ქართველები, ცხოვრობდნენ ჩრდილო მესოპოტამიაში, რომლის მეზობლად ნამდვილად ცხოვრობდა კარდუხთა ქართული ტომი, მაგრამ ამ თვალსაზრისს, როგორც ვთქვით, აბათილებს ასურელ მამათა ცხოვრებანი. საბოლოოდ, უნდა ვთქვათ, რომ ქართულ-ასურულ ურთიერთობათა თემა არის ამოუწურავი, მაგრამ ჩვენ მხოლოდ მისი ზოგიერთი ნაწილის ზედაპირული განხილვით დავკმაყოფილდით. თუმცა აღწერილი მომენტებიც ძალზე შთამბეჭდავია.

 

გამოყენებული ლიტერატურა:
1. ივ. ჯავახიშვილი, ქართული მუსიკის ისტორიის ძირითადი საკითხები, 1938 წ.
2. მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე, პეტრე იბერი – მართლმადიდებელი ეპისკოპოსი, 2002.
3. კ. დანელია, რამდენიმე საკითხი ბიბლიის უძველესი ქართული თარგმანის ისტორიიდან, ტსუ შრომები, 1978წ.
4. ვ. გოილაძე, ასურელ მამათა სამშობლო, 2002 წ.
5. მცხეთური ხელნაწერი, 1981 წ.
6. კიმენი I, 1918 წ.
7. ცხოვრება და მოქალაქობა ღირსთა მამათა ჩვენთა შიოსი და ევაგრესი. 2005 წ.
8. ხსენებაი საკვირველმოქმედისა წმიდისა მამისა შიოსი. 2005 წ.
9. ცხოვრებაი შიო მღვიმელისა მოკლედ ნათქვამი. 2005 წ.

 

 
მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე