პირველ რიგში ვწუხვარ, რომ, როგორც მაცნობეს, სოციალურ ქსელებში რამდენიმე ჩემთვის პატივცემული ადამიანი შეაშფოთდა ფრაზამ, რომელიც ჩემი სახელით გავრცელდა, მაგრამ სინამდვილეში მე არ მეკუთვნის. საქმე შეეხება ფრაზას – „დედა ეკლესია“, რომელიც ამოჭრეს კონტექსტიდან და თავისებურად გამოაქვეყნეს.
ჩემთვის „დედა ეკლესია“ საქართველოს ეკლესიაა, ამის თქმა ამჟამად ძნელი არაა და ყველა ასე მიიჩნევს, მაგრამ მინდა შევახსენო დაინტერესებულ პირებს, რომ ამავეს მე ვამტკიცებდი ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 80-იანი წლებიდან. ამ საკითხზე უამრავი ჩემი წერილი იბეჭდებოდა. საბოლოოდ კი შეგროვდა და ერთიანი წიგნის სახით გამოიცა გასულ საუკუნეში, 22 წლის წინ, ამ წიგნის სახელია „დედა ეკლესია“. ალბათ ესაა მიზეზი იმისა, რომ თუ მაგალითად საინტერნეტო საძიებელში ჩვენ ავკრიბავთ ფრაზას „დედა ეკლესია“ ერთერთი პირველი გამოჩნდება ჩემი წიგნი აღნიშნული სახელით
ეს წიგნი („დედა ეკლესია“ 1996 წ.) გამოსცა იმჟამად ძალზე სოლოდურმა გამომცემლობა „განათლებამ“, ის თითქმის 300 გვერდიანია. მის ანოტაციაში ნათქვამია – მეუფე ანანიას „ქადაგებანი და პუბლიცისტური წერილები გვამცნობენ ბედს იმ ქართველებისა, რომელნიც განშორდნენ დედა ქართულ მართლმადიებელ ეკლესიას, რის გამოც მშობელი ერისაგან გაუცხოვდნენ, დაკარგეს ეროვნული ცნობიერება დაგადაგვარნენ“
1990-იან წლებში, აფხაზეთ-სამაჩაბლოს ტრაგედიის შემდეგ გამძაფრდა ნიჰილიზმი, ამასთანავე უამრავი ქართველი მასიურად გადიოდა უცხოეთში საცხოვრებლად, სადაც იმჟამად არ არსებობდა ქართული სამრევლოები, ეკლესიები და ეპარქიები, ამის გამო უცხოეთში გასული ქართველობა ხდებოდა მრევლი უცხოური ეკლესიებისა, ეს მათ ასიმილაციას უწყობდა ხელს, ხოლო თვით საქართველოში იეღოველთა სექტა მძლავრობდა, მათ შორის სოფლებშიც, ამის გამო ვაქვეყნებდი უამრავ წერილს, სადაც მოვუწოდებდი ქართველობას, არ გაეწყვიტათ კავშირი დედა ქართულ ეკლესიასთან, ამ წერილებში მოყვანილი იყო მაგალითები იმისა, რომ ისტორიულად, იმ ქართველებმა, რომელნიც განშორდნენ საქართველოს დედა ეკლესიას და უცხო ეკლესიის მრევლად იქცნენ, ეროვნული ვინაობაც დაკარგეს და გადაგვარდნენ. მაგალითად, დედა ეკლესიდან განშორების შედეგად მოხდა ქართველთა ერთი ნაწილის გამაჰმადიანება, გაკათოლიკება, გასომხება და სხვა, ამის შედეგად კი შესაბამის ეთნოჯგუფებთან მიკედლება. დედა ქართული ეკლესიისაგან განშორებული ქართველების უმეტესობამ დაკარგა თავისი ეროვნული იდენტობა, თავისი ერონული სახე. ამ მაგალითების წარმოჩენით მოვუწოდებდი ყველას, არ განშორებოდნენ საქართველოს წმიდა ეკლესიას, რომელიც დედაა და დვრიტა ქართველთა ეროვნული ცნობიერებისა.
შესაბამისად, ფრაზა „დედა ეკლესია“ არის მეტაფორა, მხატვრული გამოსახვის სტილისტიკური ხერხი, ამ ფრაზით ჩვენ ჩვენს წმიდა ეკლესიას მივაგებთ უდიდეს პატივს, მაგრამ ამასთანავე აღსანიშნავია, რომ ამ ფრაზას აქვს ასევე სხვა დატვითვა. იგივე საინტერნეტო საძიებელი განმარტავს, რომ „საეკლესიო კანონთა ენაზე „დედა ეკლესია“ ეწოდება ეკლესიას, რომელიც სხვებთან მიმართებაში იერარქიულ უპირატესობას ფლობს.
მაშასადამე, ტერმინი „დედა ეკლესია“ დაკავშირებულია ავტოკეფალიის საკითხთან. საზოგადოდ ავტოკეფალურად მიიჩნევა მოციქულთა მიერ დაარსებული ეკლესიები, ხოლო ყველა სხვა ეკლესიას ოდესღაც ჰყავდა თავისი დედა ეკლესია, ანუ იერარქიულად უპირატესი ეკლესია, რომლის წიაღიდან მან მიიღო დასტური, ნებართვა ავტოკეფალიის აღიარებისა. ვის სთხოვდა საქართველოს ეკლესია მე-20 საუკუნის დასწყისში ავტოკეფალიის დასტურს?
მე-19 საუკუნის დასწყისში რუსეთის იმპერიამ უკანონოდ გააუქმა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია და ის რუსეთის ეკლესიის ნაწილად აქცია. მე-20 საუკუნის დასწყისში საქართველოს ერი და იერარქია რუსეთის საიმპერატორო კარსა და წმიდა სინოდს თხოვდა ავტოკეფალიას. რუსეთის იმპერატორმა რუსეთის საეკლესიო კრებას მიანდო ამ საკითხის განხილვა. ამის გამო 1906 წელს წინასაკრებო თათბირი მიეძღვანა საქართველოს ავტოკეფალიის საკითხის განხილვას. ამ თათბირს ესწრებოდა რამდენიმე ქართველი იერარქი, რუსეთის ეკლესიის სინოდის წევრები და ასევე ქართველი მეცნიერები. ქართული დელეგაცია არ იყო ერთსულოვანი, კერძოდ მღვდელმთავრები აცხადებდნენ, რომ საქართველოს ეკლესია დაარსეს წმიდა მოციქულებმა, ის ბუნებითად ავტოკეფალურია, ამიტომაც მისი ავტოკეფალია არ საჭიროებს დასტურს რუსეთის მხრიდანო, მათ ეწინაღმდეგებოდა ქართველი მეცნიერების ერთერთი ძლიერი ჯგუფი ნ. მარის მეთაურობით. ნ. მარის ჯგუფი ამტკიცებდა, რომ მათი კვლევების თანახმად მოციქულების საქართველოში ქადაგება არის ლეგენდა, ამიტომაც საქართველოს ეკლესია არაა სამოციქულო, მან ავტოკეფალია მოიპოვა ანტიოქიისაგან, კონსტანტინოპოლიდან, ანდა რომელიმე თავისი სამხრეთელი მეზობელი ეკლესიიდანო. ეს აზრი მოხსენდა აღნიშნულ თათბირს. რითაც, მათ შეექმნათ შთაბეჭდილება, რომ საქართველოს ეკლესია სხვადასხვა ისტორიულ ეპოქაში იღებდა ავტოკეფალიას, მაგრამ ასევე კარგავდა კიდეც მას, ჰყავდა სხვადასხვა იერარქიულად უპირატესი ანუ დედა ეკლესია (ანტიოქია, იერუსალიმი, კონსტანტინოპოლი, პონტო-კაბადოკია, ზოგიერთი ამტკიცებდა, რომ ასეთი იყო სომხური ეკლესია), იმ ეპოქაში, მე-20 ს. დასწყისში,ერთერთ ასეთად მიიჩნიეს რუსული ეკლესია, როლის შემადგენლობაში იძულებით იმყოფებოდა ის მე-19 საუკუნეში. ეს თვალსაზრისი ამჟამადაც საყოველთაოდ განვრცობილი თვალსაზრისია უცხოენოვან საინტერნეტო სივრცეში, მიმაჩნია, რომ მის საპირისპიროდ დავწერე 4 ტომიანი მონოგრაფია-„საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის ისტორია“ (1 ტომი გამოიცა 1988 წელს), სადაც ჩამოყალიბებულია თვალსაზრისი, რომ საქართველოს ეკლესია დაარსებულია თვით წმიდა მოციქულების მიერ, ამიტომაც ის მოციქულთა დროიდანვე ავტოკეფალურია და მას არც ანტიოიდან და არც კონსტანტინოპოლიდან და არც სხვა რომელიმე ეკლესიიდან არ ესაჭიროებოდა ავტოკეფალიის მოპოვება. ეს თვალსაზრისი, რომ საქართველოს ეკლესიას, ვითარცა სამოციქულოს არც ერთი ეკლესიისაგან არ ესაჭიროებოდა ავტოკეფალიის დასტური, 1000 წლის წინაც ბრწყინვალედ და მკაფიოდ ჩამოაყალიბა ანტიოქიის პატრიარქთან კამათისას წმიდა გიორგი მთაწმიდელმა. სამწუხაროდ ამჟამად მისი ეს მოსაზრება უარყოფილია და ამიტომ საქართველოს დედა ეკლესიად სახელდება სხვადასხავა ეკლესია, ოფიციალურად, ასეთად ანტიოქია მიიჩნევა. სწორედ ეს თვალსაზრის წამოვთქვი მე ჩემს 1 წუთიან სატელევიზიო ინტერვიუში, რომელიც შემდეგში დამახინჯებულად წარმოაჩინეს. ჩანს დროის სიმცირემ (ერთმა წუთმა) გარკვეულწილად შეამოკლა ინტერვიუ, ანდა დაინტერესებულმა პირებმა მისგან ამოიღეს თავიანთთვის მისაღები ნაწილი, რომლიც ჩემს აზრად წარმოაჩინეს.ვლოცავ ყველას ვინც მონაწილეობდა ამ საკითხის განხილვაში, ჩვენ ყველას ჩვენი წმიდა დედა ეკლესიის სიყვარული გვაერთიანებს. (17.09.2018)