ეპისკოპოს ანანია ჯაფარიძის სიტყვა წარმოთქმული პანაშვიდისას ეკლესიაში
მეფე სოლომონ მეორის ნეშტის ქ. ახალციხიდან გადასვენების შემდეგ
პატიოსანნო და დიდებულნო ქართველნო, ახლახანს ახალციხიდან გავაცილეთ ნეშტი საქართველოს კეთილმსახურისა მეფისა, რომელმაც აღასრულა მცნება ჩვენისა მაცხოვრისა იესო ქრისტესი და სული თვისი დასდო ერისა თვისისათვის.
უფალმა ღმერთმა კაცთა მოდგმა თავისუფალი ნებისყოფის ყოფით შეჰქმნა. თავისუფლება თვისითა სისხლითა მოგვანიჭა ჩვენ იესო ქრისტემან განმათავისუფლებელმან ყოველთა კაცთა, ამიტომაც მარადჟამს, ყველგან და ყოველთვის მეცადინეობა ერისა და ქვეყნის განთავისუფლებისათვის წმინდა საქმედ ითვლებოდა, ხოლო საქართველოს სამოციქულო ეკლესია სამშობლოს თავისუფლებისათვის მებრძოლ ყოველ კაცს დიდი ღმერთის საკურთხევლის სიახლოვეს ადგილს უბოძებდა ხოლმე.
პირველქმნილი სიკეთითა და მშვენებით აღსავსე მეფე სოლომონ მეორე ჩვენი ქვეყნისა და ერის თავისუფლების დაცვისათვის მხნედ და შეუდრეკლად ებრძოდა უზარმაზარ, უძლიერეს იმპერიას, რომლის წინაშეც ძრწოდნენ მსოფლიოს მრავალრიცხოვანი ერები. დედამიწის მეექვსედის მპყრობელი იმპერია ჩვენს კეთილმსახურ მეფე სოლომონ მეორეს ებრძოდა არა ერთი და ორი, არამედ უხანგრძლივესი ათი წლის განმავლობაში – 1801 წლიდან 1810 წლის ჩათვლით. მეფეს გვერდით ედგა მთელი ქართველი ერი, მაგრამ უხეშმა ძალამ დათრგუნა ის და მეფე სოლომონმა უცხოობაში დალია სული.
თავისუფლებისმოყვარე ქართველ ერს მარად გააჩნდა თავისი ეროვნული სახელმწიფო. ერთიანი საქართველოს სახელმწიფოს პირველი მეფის ფარნავაზის შემდგომ სახელოვანი სამეფო სახლი ფარნავაზიანებისა თითქმის ათასსამასი წელი მართავდა საქართველოს, მეფე ადერკი, რომლის დროსაც იშვა ჩვენი მაცხოვარი იესო ქრისტე, მეფე რევ მართალი, რომელიც ჯერ კიდევ III საუკუნეში აღასრულებდა მაცხოვრის ზოგიერთ მცნებას, მეფე მირიანი – რომლის წყალობით წმიდა ნინოს მიერ გაქრისტიანდა ქართველი ერი. წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასალი – ფარნავაზიანთა სამეფო სახლის შვილები იყვნენ. ამ სახელოვანი დინასტიის ნათესავსა და მემკვიდრეს წარმოადგენდა კიდევ უფრო სახელოვანი სამეფო სახლი ბაგრატიონებისა, რომელიც ათას წელზე მეტ ხანს წარმართავდა ქართველთა ცხოვრებას და მათ დროს ჩვენი სამშობლო ბედნიერი იყო. საქართველო თავისი ერის ბუნებითი კანონების მიხედვით იმართებოდა. ქვეყანა თავისუფალი და დამოუკიდებელი იყო, საჭიროების შემთხვევაში კი მხნედ იბრძოდა თავისუფლებისათვის. ხალხი ეკონომიკურად შეძლებული, ეკლესია აყვავებული, ბერი ბერობდა, ერი ერობდა, ქალი ქალობდა, ვაჟი ვაჟობდა, – “მით იყვის უკედო” – ამბობდა დიდი ილია მართლის ლელთ ღუნია.
ქართველ ხალხს უყვარდა თავისი მეფეები. სწორედ ამ დღეებში ჩვენმა წმიდა ეკლესიამ აღნიშნა ხსენება მეფისათვის თავდადებული იოთამ ზედგინიძისა, რომელმაც მეფის სიკვდილს არჩია თავად მომკვდარიყო და თავი დაედო მეფის გადასარჩენად. საქართველოს თავისუფლების მომსპობი ხელისუფლება ეძებდა მკვლელს მეფე სოლომონ მეორის მოსაკლავად, მაგრამ ქართველთა შორის მკვლელი ვერ მოძებნეს. “ქართველები თავიანთ მეფეს ეთაყვანებიან, არც ერთი ქართველი არავითარ საფასურად მეფეს არ მოკლავს, ისევ თქვენში მოძებნეთ ასეთი მკვლელიო” – წერდნენ მათ. უფრო მეტიც, ქართველები თავს დებდნენ მეფე სოლომონისათვის, ასე მოხდა თბილისშიც, საიდანაც გამოაპარეს შეპყრობილი მეფე და ახალციხეში პატივითა და ღირსებით შეხვდნენ. აქ ის სულკურთხეულ ალექსანდრე ბატონიშვილთან ერთად ეძიებდა გზებს საქართველოს ხსნისათვის.
ჩვენმა დიდმა წინაპრებმა ერთმორწმუნეობის გამო კავკასიის კარი გაუხსნეს უცხო სახელმწიფოს, რომლის ჩინოვნიკებმაც ქალები და ბავშვები უღლის ქვეშ შეყარეს, რამაც მთიულეთი ააჯანყა 1804 წელს, 1812 წლის კახეთის აჯანყების ჩაქრობისას თვით ოთხმოც წელს მიტანებული მონაზონიც არ დაინდეს და სხვებთან ერთად ჩამოახრჩეს, ხოლო ჯარის შესაგებებლად ჯვრით ხელში მდგარი სამღვდელოება ხიშტებზე წამოაგეს, 1820 წლის იმერეთის საეკლესიო აჯანყების მოთავეობისათვის ეპისკოპოსებიც არ დაინდეს, დოსითეოს ქუთათელს ხიშტითა და ცემით სული ამოხადეს, იმავე ხელისუფლებამ ერთი საუკუნის შემდეგ მსგავსადვე მიწაში ცოცხლად დამარხა მიტროპოლიტი ნაზარი, ხოლო ეკლესია-მონასტრები დაანგრია, სამღვდელოება მოსპო. ვითომდა ერთმორწმუნეებმა სინამდვილეში შეარყიეს საფუძველი ქრისტიანობისა და ქართველობა სარწმუნოების მიმართ გააგულგრილეს. ხალხური ლექსიც კი არსებობს, რაჭის სოფელ ფუტიეთში გამოთქმული, რომელიც აუჯანყდა სისასტიკეს – “…მოხვედით ქრისტეს სახელით, მაგრამ გვინგრიეთ საყდრები, შებღალეთ ყოვლად წმიდანი, ჩვენი სალოცავ-ხატები…”, ყოველივე ამას წინასწარ სჭვრეტდა ჩვენი კეთილმსახური მეფე სოლომონ მეორე.
განმეძარცვა მე პირველქმნილი სიკეთე და მშვენებაო, ნაბრძანებია მისი საფლავის ეპიტაფიაში, და, აი, მეფეო შენი საქართველოში ჩამობრძანებით კვლავ გმოსავს ქართველი ერი პირველქმნილი სიკეთით, რომლითაც აღვსილი იყო ბაგრატიონთა სამეფო გვარი.
მოგიხსენოს შენ უფალმა სასუფეველსა თვისსა და საჯოს უფალმან წინააღმდგომნი შენნი.
საუკუნო იყავნ ხსენება შენი ღირსო ნეტარებისაო სამარადისოდ ხსენებულო მეფევ ქართველთა.
ხსენება და კურთხევა შენი.