ეპისკოპოს ანანია ჯაფარიძის ქადაგება ვალეს ეკლესიაში
სახელითა მამისათა და ძისათა და წმიდისა სულისა.
ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელი მარად სათაყვანებელია ჩვენთვის. მისი სახელის ხსენებაც კი იმედით აღავსებს ყოველ ჩვენთაგანს. რამეთუ დედა ღვთისა არა მარტო მფარველია ჩვენი ქვეყნისა და დედა ყოველი ქრისტიანისა, იმედი მლოცველისა და მკურნალი სნეულისა, შემწე გაჭირვებულისა და პატრონი ობლისა, არამედ დიდი მაგალითის მიმცემი არის ყოველი ჩვენგანისათვის.
დედა ღვთისამ ამ ქვეყნად იცხოვრა სამაგალითო ცხოვრებით. წმიდა სახარების თანახმად, ის განსაკუთრებული თვისება, განსაკუთრებული მადლი, რომლის გამოც უფალი მიეახლა მას, იყო უმანკოება, ლოცვა და შრომისმოყვარეობა.
კურთხეულია უფლის მიერ შრომისმოყვარეობა.
მშრომელთა ოჯახში ინება შობა ჩვენმა მაცხოვარმა იესო ქრისტემ, თუმცა, ცხადია, მას სხვაგვარადაც შეეძლო. მართალი იოსები დამწინდველი ქალწულ მარიამისა – მშრომელი კაცი იყო, ხოლო დედა ღვთისა თავისი სიყმაწვილიდანვე გასაოცარი სიბეჯითით და შრომისმოყვარეობით გამოირჩეოდა.
პატიოსანმა და მართალმა იოაკიმემ და ანამ თავიანთი პატარა შვილი – მარიამ ღმერთს შესწირეს და ოთხი წლისა ეკლესიას მიაბარეს. აქ მას ლოცვასა და უბიწოებასთან ერთად შეაყვარეს შრომა და გარჯა, ხელსაქმე, ქსოვა, ქარგვა…
იმ დროს ყოველდღიური შრომა ძალზე მძიმე იყო, მაგრამ მიუხედავად ამისა, კვირაში ექვს დღეს თავდადებით შრომობდნენ, ერთ დღეს უქმობდნენ, გულით ლოცულობდნენ და ზომიერ გართობა-თამაშობასაც არ ივიწყებდნენ. ხელსაქმე და დაუზარელი შრომა ქალწულ მარიამს დაწინდვის შემდეგაც უყვარდა. ძველი მხატვრები ანგელოზის მიერ ხარების დროს ღვთისმშობელს ხელსაქმით ხელში ხატავდნენ. ყოვლადწმიდას მიბაძვით თვით თამარ მეფეც ხელსაქმესა და შრომას არ უკადრისობდა, თუმცა მისი სახელმწიფოს ხაზინა უმდიდრესი იყო. ეს წმიდა მეფე უხვად გასცემდა მოწყალებას, პირად შემწეობას არ აკლებდა გაჭირვებულსა და ქვრივ-ობოლს, მაგრამ მათ აძლევდა არა სახელმწიფო ხაზინიდან, არამედ თავისი ხელსაქმის გაყიდვით მიღებულ თანხას გასცემდა. თავის მხრივ სახელმწიფოც თავისი შემოსავლის მეათედს დახმარებისათვის გასცემდა. მეფე თამარი ეკლესიისთვისაც არ იშურებდა მადლიან შრომას – მღვდლებს თავისი ხელით უკერავდა წირვის შესამოსელს – ,,ქართლის ცხოვრების~ თანახმად ის ამით შრომისმოყვარეობისა და გარჯის საჭიროების მაგალითს აძლევდა თავის ხალხს.
გამრჯელი იყო ჩვენი ხალხი, დაუზარელი, მშრომელი, ამის უტყუარი მაგალითია უთვალავი ციხე-ტაძარი გადაშლილი ძველ საქართველოში. ამის მაგალითი ერთი ქართული ხალხური ნოველაც არის, რომელსაც ჰქვია – ,,მეფობა ხელობა არ არის~ …ერთ ახალგაზრდა მეფეს უბრალო ოჯახის შვილი შეუყვარდა, მაგრამ გოგონამ იუკადრისა. როცა მიზეზი ჰკითხეს, თქვა – მართალია ის მეფეა, მაგრამ მეფობა ხელობა არ არის, მან არც ერთი ხელობა არ იცისო.
მეფემ გოგონას სიყვარულით ხალიჩების ქსოვა ისწავლა. ამ ხელობამ ის შემდეგ სიკვდილს გადაარჩინა. გონიერი გოგონა კი დედოფალი გახდა.
,,ხელობას~ ჩვენი ხალხი ეძახდა იმას, რასაც ამჟამად ,,სპეციალობას~ ვუწოდებთ. ჩვენს ერში ხელობის მცოდნე კაცს დაფასება ჰქონია. ყველა წოდების ადამიანი რაიმე ხელობას ფლობდა. უნდა ვიფიქროთ, რომ თუ მეფობაც კი ხელობად არ ითვლებოდა, მითუმეტეს, არც უმაღლესი განათლების დიპლომის ქონება ჩაითვლებოდა ძველ დროს ხელობად. ამასთან დაკავშირებით მინდა ჩემი დაკვირვების შესახებ მოგახსენოთ:
ახალციხეში, რაბათში, ჩვენს ეკლესიასთან ბევრი სომეხი და ბერძენი ცხოვრობს. ყოველი ადამიანი, რა ეროვნებისაც უნდა იყოს ის, ღვთისაგან დაბადებულია, ღვთის შვილია, სასიყვარულო და დასაფასებელი. ჩვენი ხალხი ყოველთვის პატივს სცემდა სხვა ერის ადამიანებს, მათგან კარგ მაგალითსაც გადმოიღებდა ხოლმე. ახლაც უნდა გადმოვიღოთ მათგან კარგი მაგალითი. მე დიდად ვაფასებ მათ შრომისმოყვარეობას, თქვენც მათ შრომისმოყვარეთ უწოდებთ. ხელობის ანუ ,,სპეციალობის~ შეძენის მხრივ თუ შევადარებთ ჩვენს და მათ ახალგაზრდებს, ძალზე დიდ სხვაობას დავინახავთ. ხშირად ვხედავ, ჩვენი ქალ-ვაჟი 18-25 წლისანი ,,დიპლომატებით~ და საქაღალდეებით დადიან ქუჩაში – ,,ემზადებიან~ უმაღლეს სასწავლებელში შესასვლელად. მათი 14-18 წლის ყმაწვილები კი უთუოდ რაიმე ხელობას სწავლობენ, არ ეთაკილებათ, არ ეზარებათ შრომა და გარჯა, პირიქით, ხელობის ცოდნა სასახელო და სახელოვან საქმედ მიაჩნიათ. 14-17 წლის ასაკში ეუფლებიან და უკვე იციან ასაკის შესაბამისად ლესვა, შენება, დურგლობა და სხვა. სამუშაოდ მიწვევა და ,,საქმის აღება~ სიამოვნებთ, ესახელებათ, ამიტომაცაა, რომ უკვე 17-18 წლის ასაკში მათი ვაჟები ეკონომიკურად დამოუკიდებელი პიროვნებები არიან. დაგროვილი აქვთ მცირეოდენი თანხა, უკვე აქვთ სამსახური – ხელოსნები არიან. ამ ასაკშივე ირთავენ ქალებს და …თავისივე ხელით იწყებენ საკუთარი სახლის შენებას, რამდენიმე წელში ამთავრებენ კიდეც თავიანთი ტოლი ყმაწვილების – ხელოსნების დახმარებით. ამიტომაცაა, რომ, ახალგაზრდობაშივე გახარებულნი, ხალისიანნი, მხნენი, ენერგიულნი, საქმიანნი, თავის თავში დაჯერებულნი არიან. ჩვენი თვალით ვხედავთ, აქვთ კიდეც მშვენიერი სახლები, ახალგაზრდობაშივე ჰყავთ არა ერთი და ორი, არამედ ოთხი-ხუთი კარგად ჩაცმულ-დახურული ბავშვი. ამაში მესხეთის ყველა მკვიდრი დამეთანხმება. იმაშიც დამეთანხმებით, რომ არც წვეულებანი და სმა-ჭამა იციან უზომო და ხალხმრავალი.
დიახ, სწავლა-განათლების მოყვარეა ჩვენი ხალხი, მაგრამ წინათ მას სწავლასთან ერთად შრომაც დიდად ჰყვარებია. ქართველი ერის მიერ მსოფლიო საგანძურში მიტანილი საკაცობრიო მნიშვნელობის უთვალავი ღირებულება მხოლოდ შრომითაა შექმნილი. განა ახლაც ყოველგვარი ღირებულების შექმნა მხოლოდ შრომით და გარჯით არ ხდება? განა უშრომელად რაიმეს მივიღებთ? განა მხოლოდ შრომა და მხოლოდ გარჯა არ დაგვაყენებს სწორ გზაზე – ჯანმრთელობისა, სიმდიდრისა და გამრავლებისაკენ? განა დანაშაულს არ სჩადის ის კაცი, რომელსაც შეუძლია მუშაობა და კი არ მუშაობს, არამედ დიპლომის საძიებლად საქართველოდანაც კი მიემგზავრება? განა ხარბად არ უნდა ჩაითვალოს კაცი, რომელიც დიპლომის წყალობით ცდილობს სხვისი შრომის მითვისებას?
მადლობა ღმერთს, ეს ყველაზე არ ითქმის. ჩვენი ახალგაზრდები ძირითადად შრომისმოყვარენი არიან, მაგრამ, ალბათ, სწორად არ არის მიმართული მათი უსაზღვრო ენერგია. სწავლის წყურვილი და ცოდნის მიღების სურვილი დიდად დასაფასებელია, მაგრამ რაღაც სხვაა საჭირო, სხვა. ეს ,,სხვა~ დიდმა ილია მართალმა ადრევე განსაზღვრა და თქვა – ,,ხმლით მოსულმა ვერა დაგვაკლო რა – შრომით და გარჯით, ცოდნით და ხერხით მოსული კი თან გაგვიტანს~ (,,რა გითხრათ, რით გაგახაროთ~).
მაშასადამე, გვესაჭიროება არა მარტო აკადემიური ცოდნა, არამედ შრომა, გარჯა, ცოდნა და ხერხი ერთად.
სწავლა მხოლოდ დიპლომისათვის – უსარგებლო შრომაა.
ჩვენებური გამრჯე კაცი სიამაყით იტყვის ხოლმე – ,,მე შრომის ფასი ვიცი~. მისთვის შრომა სასახელო და სასიამოვნო საქმიანობაა და არა უსიამოვნო იძულება. შრომას სიყრმიდანვე უნდა შეეჩვიოს ბავშვი. ძველად 7-8 წლის ყმაწვილებს პატარა თოხს გაუკეთებდნენ და მუშაობის დროს გვერდში ამოიყენებდნენ. პატარა ხელურემს გაუკეთებდნენ, პატარა ნამგალს მისცემდნენ, ბავშვს შრომა ეხერხებოდა, არ ეზარებოდა, სიამოვნებდა, არ ეთაკილებოდა. ამით იგი შრომას ეჩვეოდა. ხელით შრომა, მითუმეტეს, ხელოსნობა ჩვენში სათაკილო არასოდეს არ ყოფილა, პირიქით, სათაკილო ის იყო, თუ კაცს შრომა არ ეხერხებოდა და ხელობა არ იცოდა. დიდი ილია ამბობს – ,,შრომა პატიოსანია, თავმოსაწონია, შრომა ნამუსიანია, თავგამოსაჩენი, შრომა ვაჟკაცობაა~.
,,ვაჟკაც გულადზე მშრომელი სამის გაფრენით მეტიაო~.
აი, ეს მინდოდა მეთქვა თქვენთვის შრომისა და ხელოსნობის შესახებ. ჩვენი მესხეთი – არა დიდი ქალაქების, არამედ პატარა სოფლების მხარეა. თქვენი სოფელი ვალეც ასეთია. სოფელს მშრომელი, გამრჯე ხელოსნები სჭირდება და არა ქვეყნის დასალიერში დიპლომისათვის წასული ახალგაზრდები.
მე მინდა გაკურთხოთ: – გაუფრთხილდით ბავშვებს. მათ მაგალითსა და შრომას ნუ მოაკლებთ. წმიდა მოციქულ პეტრეს გამონათქვამი საქვეყნოდაა ცნობილი – ,,ვინც არ მუშაობს ნუ ჭამს~. მან ისიც თქვა – ,,გააკეთე შენი საქმე საკუთარი ხელებით~. ჩვენს საქმეს ჩვენს ნაცვლად არავინ არ გააკეთებს.
მე მინდა მოგახსენოთ საეკლესიო ენის შესახებაც. ვალეში, უდესა და არალში, საერთოდ, სამხრეთ საქართველოში, ძალზე მწვავედ იდგა საეკლესიო ენის საკითხი ბოლო საუკუნეთა მანძილზე. ეს საკითხი ამ კუთხის ზოგიერთ მორწმუნეს ახლაც მნიშვნელოვნად მიაჩნია. საქმე იმაში მდგომარეობს, რომ ამ კუთხეში ბატონობის დროს თურქებმა ქრისტიანული ეკლესიებიდან განდევნეს მხოლოდ ქართული ენა და ქართველი ქრისტიანებისათვის სომხურ-ლათინური ტიპიკონის დაწესებას ხელი არ შეუშალეს, მაგრამ ეს იყო არა ნება და სურვილი ქრისტიანთა უმაღლესი ხელისუფლებისა, როგორადაც მიაჩნია ზოგიერთს, არამედ მხოლოდ მაჰმადიანური ქვეყნის ქმედება, გამიზნული ამ მხარის მოსახლეობის გათიშვისათვის.
უნდა ითქვას ჭეშმარიტება საეკლესიო ენის შესახებ საქართველოში, სადაც უძველესი დროიდანვე წირვა-ლოცვის აღსრულება ნებადართული იყო მხოლოდ ძველქართულ ენაზე. ძველქართული ენა მთლიანი, სრულიად საქართველოში ერთადერთი საეკლესიო ენა იყო, მიუხედავად იმისა, რომ აქ არაქართველი ქრისტიანებიც ცხოვრობდნენ. მსგავსადვე იყო სხვაგანაც – ევროპაში დიდხანს ერთადერთი საეკლესიო ენა იყო ლათინური ენა, მიუხედავად მისი მრავალეროვნულობისა, ასევე მრავალეროვნულ აღმოსავლეთ ევროპაში ერთადერთი საეკლესიო ენა იყო და არის სლავური ენა. ყოველივე ამას აქვს თეოლოგიური საფუძველი, მაგალითად, ძველქართული საეკლესიო ენა აერთიანებდა და მომავალშიც უნდა გააერთიანოს სრულიად საქართველოში მცხოვრები ქრისტიანები ერთ სამწყსოდ, ერთ ეკლესიად. ეკლესია ეს არის ცოცხალ მორწმუნეთა ერთობა, მაგრამ არ იარსებებს არავითარი ერთობა ერთი ენის გარეშე. საქართველოს ქრისტიანებისათვის ასეთი ენა იყო ძველქართული ენა. მუდამ, როგორც დასავლეთ ისე აღმოსავლეთ საქართველოს ყოველი კუთხის ეკლესიაში, სადაც უნდა ყოფილიყო ის, მთაში თუ ბარში, მოქვსა და დრანდაში, ლარგვისსა თუ იკორთაში, თბილისსა თუ ქუთაისში, ბიჭვინთასა თუ აწყურში, ცხინვალსა თუ ჯავაში და ცხადია, აქაც, ვალეშიც, ერთდაერთი საეკლესიო ენა იყო ძველქართული ენა. მერვე საუკუნეში, 720 წელს დაარსდა თანახმად ,,ქართლის ცხოვრებისა~ აფხაზეთის საკათალიკოსო. ამ დროიდან რვაასი წლის მანძილზე – მეჩვიდმეტე საუკუნემდე აფხაზეთის კათალიკოსი ბიჭვინთაში იჯდა. მთელი ამ ხნის მანძილზე, ისე როგორც შემდეგ საუკუნეებში, ამ საკათალიკოსოში ერთადერთი საეკლესიო ენა იყო მხოლოდ და მხოლოდ ძველქართული ენა. ეს არის ისტორიული ჭეშმარიტება. ასევე იყო, ცხადია, მესხეთშიც თურქების შემოსვლამდე, ასევე იყო ჩვენი ქვეყნის ყოველ კუთხეში. თუმცა ისიცაა აღსანიშნავი, რომ მეცხრამეტე საუკუნეში ეგზარხოსობის დროს ზოგიერთი ქალაქის ეკლესიაში ქართულთან ერთად სლავურიც დაწესდა, ამიტომაც ოციან წლებში ეკლესიების მასობრივი დახურვის დროს დაიხურა ამ ენებზე დაწერილი საეკლესიო წიგნები. არც ერთ სხვა ენაზე, ამათ გარდა, ჩვენს ეკლესიაში წირვა-ლოცვა არც არსებულა და არც გაგონილა.
ქართული ენა ღვთისმშობლის ენაა, საღვთო ენაა. დღეს ღვთისმშობლის დღესასწაულია და ამიტომაც უნდა გავიხსენოთ ეს.
აი, რას გვიამბობს წმიდა ექვთიმე მთაწმინდელის მამა წმიდა იოანე მთაწმინდელი: ,,ათონზე ჩემი შვილი – ყრმა ექვთიმე შეიპყრო მძაფრმა სენმა – სასიკვდილოდ დაავადდა – ,,სიკვდილს მიეახლა~, მეგონა სული ამოხდებოდა, ვინაიდან აღარც სიტყვის თქმა შეეძლო და აღარც ხმის ამოღება, დავკარგე სასოება მისი სიცოცხლისა, ასე შეშფოთებული წავედი ღვთისმშობლის ტაძარში, დავვარდი წმიდა დედოფლის ხატის წინ და მხურვალე ცრემლით ვევედრებოდი უხრწნელ მარადის ქალწულ ღვთისმშობელს, რათა შეწეოდა და ეშველა. ვამცნე მღვდელს სწრაფად ამოსულიყო და ეზიარებინა. სწრაფადვე გავეშურე ექვთიმეს სახილველად თუ რა დაემართა, გავაღე სენაკის კარი სადაც ის მწოლიარე დავტოვე. და უცებ ვიყნოსე სუნი სურნელებისა საკვირველი, რამეთუ იქმნა მოხედვა წმიდა ღვთისმშობლისა. და ვიხილე ექვთიმე მისი მადლით აღდგომილიყო და იჯდა საწოლზე ყოველმხრივ ჯანმრთელი და უვნებელი. შეკრთა ჩემი გონება და ვკითხე მას – ,,რა არის ეს, შვილო?~ მიპასუხა: – ,,ახლახან წარმომიდგა ვინმე დიდებული დედოფალი და მითხრა ქართული ენით – რა არის, რა გტკივა ექვთიმე?~ – ხოლო მე ვუთხარ – ,,მოვკვდები დედოფალო~, და ეს რომ ვთქვი, მომიახლოვდა, მომკიდა ხელი და მითხრა – ,,აღარავითარი ვნება შენთან აღარ იქნება, ადექი, ნუ გეშინია და ქართულად უნაკლოდ ილაპარაკე!~ – და აჰა, როგორც მხედავ სრულებით არაფერი მტკივა~. და ამბობდა ხოლმე ნეტარი იოვანე, რომ – ამ ჟამამდე ექვთიმე ძნელად საუბრობდა ქართულად და ფრიად მწუხარე ვიყავი ამის გამო, ხოლო მის შემდეგ შეუწყვეტლივ, როგორც წყარო ამოდის მისი პირიდან ქართული სიტყვა, ყველა ქართველზე უფრო წმიდად~.
“ქებაი და დიდებაი ქართულისა ენისაი” გვამცნობს რომ ყოველი “სიყვარული საიდუმლო ამ ენაშია შენახული (დამარხული). ქართული ენის ერთ-ერთი საღვთო საიდუმლო ალბათ ის არის, რომ ძველად შეძლო და კვლავ უნდა შეძლოს საქართველოს ქრისტიანთა გაერთიანება, ერთ მრევლად შეკვრა, ერთიან ეკლესიად ქცევა. გიორგი მერჩულე, მკვიდრი მესხეთის, ბრძანებს – “ქართლად ფრიადი ქვეყანა აღირაცხების, რომელსაცა შინა ქართულითა ენითა ჟამი შეიწირვის და ლოცვა ყოველი აღესრულების”, მაშასადამე, ქართლს ვეღარ ვუწოდებთ ქართლს, თუ მის ყოველ კუთხეში წირვა-ლოცვას ქართულ ენაზე არ შევასრულებთ. ქართლი კი სრულიად საქართველოს ეწოდებოდა ძველ ქართულ ენაზე, იმ ენაზე, რომელსაც “სახარებასა შინა ლაზარე ჰქვია”, და “ესე ენაი, შემკული და კურთხეული სახელითა უფლისათა, მდაბალი და დაწუნებული – მოელის დღესა მას მეორედ მოსვლასა უფლისასა” – ნაბრძანებია “ქებაი და დიდებაი ქართულისა ენისაიში”.
პატიოსანო მორწმუნენო, დღევანდელ დღეს მინდა შევთხოვო უფალ ღმერთს, ყოვლად წმიდა ღვთისმშობელს კურთხევა და გამრავლება მესხი ქართველებისა. სიცოცხლე და მადლი უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი თქვენ ყოველთა თანა.
ამინ.