მიტროპოლიტ ანანია ჯაფარიძის სიტყვა თავადაზნაურთა შეკრებაზე
25 მაისი, 2019
პატიოსანნო და დიდებულნო ქართველნო, ძვირფასო ბატონებო და ქალბატონებო
დღეს არის მნიშვნელოვანი დღე, კურთხეული დღე. აქ შეგვკიბა სულიწმიდის მადლმა, რათა საქართველოს დიდებულთა მემკვიდრეებმა კიდევ ეღთხელ განსაზღვრონ მომავალი მსახურების გეგმები საქართველოს სახელმწიფოს გაძლიერებისათვის. რაც წინაპართა ჩვევეული ღვაწლის საქმისა გაგრძელებაა, ღმერთმა აკურთხოს ყოველი თქვენი კეთილი საქმე და განზრახხვა.
თქვენ მოგეხსენებათ, ქართველი ერის მრავალათასწლოვანი ისტორია გამორჩეულია, იმით რომ ქართველ ერს თავისი ხანგრძლივი ისტორიის მანძილზე მუდამ გააჩნდა საკუთარი სახელმწიფო. ეს ფაქტი მსოფლო ისტორიისათავის იშვიათი გამონაკლისია, ჩვენ მუდამ, ყოველ საუკუნეში ჩვენი სახელმწიფო გვქონდა მე-19 საუკუნემდე.
მე-!9 საუკუნის ბოლოსდა მე-20 საუკუნის დასწყისში აღმოაჩინეს ქართლის ცხოვრებაზე გაცილებით უძველესი მატიანე ქართველი ერის – ესაა მოქცევაი ქართლისაისა, მისი რედაქციები არც თუ დიდი ხნის წინ აღმოაჩინეს ასევე სინას მთაზე არაბეთში წმ. ეკატერინეს მონასტერში, ამ ხელნაწერი წიგნის მიხედვით საქართველოს პირველი სახელმწიფოებრივი გაერთიანება მოხდა არა მე-10 საუკუნის ბოლოს, სულკურთხეული წმიდა მეფის ბაგრატ მესამის დროს, არამედ გაცილებით ადრე, ქართლის მეფე აზონის დროს, რომელიც მეფობდა მეფე ფარნავაზამდე ქრისტეშობამდე მე-4, მე-3 საუკუნეებში.
აქ ნათქვამია, რომ ქართველ ერს იქამდეც ჰქონდა სახელმწიფო სახელწოდებით : არიან -ქართლი, ის მოიცავდა არა მხოლოდ თანამედროვე საქართველოს მიწა-წყალს, არამედ მასში შედიოდა ასევე მრცელი ტერიტორია თანამედროვე საქართველოს სამხრეთით, ამ სამეფოს დედაქალაქი იყო სამხრეთით, ამჟამინდელი თურქეთის ტერიტორიაზე, მტრის შემოსევის გამო დედაქალაქი გადმოტანილი იქნა მცხეთაში, მცხეთის ქართლის სამეფოს პირველ მეფედ ალექსანდრე მაკედონელმა დაადგინა ძე არიან ქართლის მეფისა – მეფე აზონი. იგივე აზო.
რით არის ეს ჩვენთვის საინტერესო, იმით რომ სწორედ აზონის თანმხლები მამამძუძუების 80 ოჯახი იქცა იმ დვრიტად, რომელსაც დაერქვა აზნაურობა, ანუ სახელი აზნაური ეტიმოლოგიურად დაკავშირებულია პირველი ქართველ მეფის სახელ აზოსთან, აზონის ერთგულ დიდებულებს ეწოდათ აზნაურები.
აზნაურობა იყო სახელმწიფოს მმართველი ზედა ფენა, თავს მხრივ აზნაურთა წრეს განეკუთვნებოდნენ დიდებულები ანუ მთავრები, ამავე წრიდან ინიშნებოდნენ ერისთავები.
მთავართა და აზნაურთა ნიშანი იყო პირმტკიცობა მეფის დასაცავად, მტრის წინააღმდეგ გაერთიანების ჩვევა -ანუ მტერთა ზედა ერთობა, თავისუფლებისათვის მხნედ ბრძოლა, მედგრად დგომა, შენება ციხე -სიმაგრეთა და ქალაქთა, მორჩილება მეფისა, ერისთავის ხელში იყო სამართალი და ლაშქარი თავის საერისთავოში. აზნაურს ევალებოდა ომის დროს გამოსულიყო სურსათ სანოვაგით რაც ლაშქარს ესაჭიროებოდა, კარვებით, საომარი აღჭურვილობა-იარაღით, თუ ეს არ შეეძლო აზნაურად არ იწოდებოდა,
მოქცევაი ქართლისაისაში გადმოცემულია მეფე აზოს ანუ აზონის ერთიანი სახელმწიფოს საზღვრები დასავლეთის ის აღწევდა შავ ზღვამდე და მდინარე ეგრისწყლამდე, ხოლო აღმოსავლეთი სომხეთ-ალბანეთამდე, როგორც ითქვა არიან ქართლიდან მეფე აზონს თან ჩამოყვა თავისი ერთგული ზედაფენა დიდებულებისა, მამამძუძუები, ისინი თანაბრად გადაუნაწილებია აზონს მთელ საქართველოში, მისცა მათ სამართავი მიწა-წყალი, მათი მოვალეობა იყო სამხედრო მსახურება მეფისა, მუდამ მზად ყოფნე რათა მეფის გვერდით მდგარიყვნენ ყოველ მომენტში, განსაკუთრებით ომების დროს.
როგორც ითქვა აზონის ამ ერთგულ დიდბულებს აზნაურები ეწოდა, ეს იყო ქვეყნის მმარტველ ზედა ფენა, სამხედრო წოდება, ისინი მუდამ ვარჯიშობდნენ, იწრთვნებოდნენ, ლაშქრობნდნენ, ნადირობდნენ, რათა მუდა ფორმაში ყოფილიყვნენ ომიანობის დროს, მათგან ჩამოყალიბდა ქართული არისტოკრატია, ქვეყნის ინტელექტუალური და სამხედრო ზედა ფენა, სწორედ მათი წყალობით ქართველ ერს მუდამ გააჩნდა საკუთარი სახელმწიფო, განსაკუთრებით მძიმე ეპოქებშიც კი, მაგალითად, თვით არაბობის დროს, როცა მათ საქართველოს გულში დაარსესს თბილისის საამირო, მაინც, პერიფერიებში ახალი ქართული სახელწიფოები ჩამოყალიბდა, მონღოლების დროსაც კი საქართველოს საკუთარაი მეფეები ჰყავდა მთელი თავისი სამმართველო საისტემით, ესეც ქართული აზნაურობის დამსახურება იყო, თვით თემურ ლენგმაც კი ვერ შეძლო საქართველოს სახელმწიფოებრიობის გაუქმებ მიუხედავად 8-ჯერ ლაშქრობისა.
ქართული სამხედრო არისტოკრატია ანუ აზნაურობაში გამოიყო ერთი განსაკუთრებული ჯგუფი რომელსაც ერქვა დიდებული აზნაურები, მათ მე-15 საუკუნიდა უკვე თავდები ეწოდათ, რადგანეც ისინი იყნენ თავები ანუ მეთაურები ყოველი საზოგადოებრივი საქმისა.
თავადობის სისტემის წარმოშობა გამოიწვია საქვეყნო საჭიროებამ, იმ დროისათვის საქართველო აღმოჩნდა მუსულმანურ რკალში, გაძლიერდნენ ოსმალეთისა და სპარსეთის იმპერიები. ამის შედეგად დაიშალა საქართველო, დასუსტდა და შეწყდა ქართული წესის სამეფო მართველობა, ასეთ უმძიმეს დროს თითეული დიდებული აზნაური თავის მამულში დადაიქცა თავად ანუ მეთაურად მტრისათვის სამხედრო წინააღმდეგობის გასაწევად, მათ ადგილზე თავანთ სათავადოში ჰქონდათ თავიანთი ციხე-სიმაგრეები, სპა-ლაშქარი და ამიტომაც სუვერენულად შეეძლოთ თავიანთი სათავადოს დაცვა მტრისაგან. ეს იყო ძალზე მნიშვნელოვანი მომენტი. მტერი თუკი მეფეს ამარცხებდა, ის მაინც გამარჯვებული არ იყო, რადგანაც უჭირდა ასეულობით სათავადოს დამორჩილება, და საბოლოოდ ეს მათ მაინც ვერ შეძლეს, მართალია სათავადოები სუვერენულ სამხედრო ოლქებად ცამოყალიბდნენ, მაგრამ საჭიროების დრო ტავიანთი მეფის ირგვლივ იკრიბებოდენ და მეფის მეთაურობით აღასრულებდნენ საქვეყნო საქმეს.
ქართული თავადაზნაურობა იმდენად მნიშვნელოვანი ძალა იყო, რომ თვით რუსეთის იმპერია უწევდა მათ ანგარიშს, როცა მან საქართველოს ათასწლოვანი სახელმწიფოებრიობა და ეკლესიის ავტოკეფალია გააუქმა,
მაგალითად როდესაც იმპერიამ ქართულენოვანი სკოლები გააუქმა თავადაზნაურთა საკრებულოს ხელმძღვანელმა, ანუ როგორც იმ დროს უწოდებდნენ – თავადაზნაურთა მარშალმა დიმიტრი ყიფიანმა სხვებან ერთად საფუძველი ჩაუყარა ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას, შეიძლება ითქვას რომ ის იმდროისათვის იყო ერთდროულად განათლების და კულტურის სამინისტრო, ქართველმა თავადაზნაურებმა დაარსეს ქართული თეატრი, რაც თანსმედროვე ტელემაუწყებლობის დარი იყო, როდესაც იმპერიამ თავადაზნაურობას გამოაცალა ეკონომიკური თავისთავადობა – ჩამოართვა ყმა გლეხები, მიღებული კომპენსაცია ქართველმა თავადაზნაურებმა თავიათ პირადი საჭიროებისათვის კი არ გამოიყენეს, არამედ შეიტანეს სათავდაზნაურო ბანკში, რომლის მოგებითაც აღიზარდა ახალი თაობა, რომელთაც 1918 წლის 26 მაისს აღადგინეს საქართველოს დამოუკიდებლობა.
თავადაზნაურობა იყო საქართველოს ყოველი წინსვლის საფუძველი, თავდაზნაურობა ერის მაცოცხლებელი ძალა იყო რეალურად და ისტორიულად, ამიტომაც ბოლშევიკები ცდილობდნენ სრულადდ მოესპოთ ფიზიკურადაც კი თავადაზნაურობა, რათა საქართველო საბოლოოდ მოენელებინათ, განადგურდა ათასწლოვანი საუკეთესო გენოფონდი, ათეისტურმა ხელისუფლებამ სახელიც კი გაუტეხა თავადაზნაურობას. მაგრამ თქვენ გადარჩით და ჩვენ გვაქვს დამოუკიდებელი სახელმწიფი, საჭიროა მისი გაძლერება და განვითარება, სწორედ ამ საჭიროებისათვის შევიკრიბეთ დღეს. ახლა ვიმსჯელოთ მისი სათანადო გზების დასახვისათვის, ღმერთმა დაგლოცოთ. ღმერთმა გაამრავლოს ქართველი ერი და გააძლეროს მისი სახელმწიფო.