მსოფლიო საეკლესიო კანონები, კრებულები და განმარტებანი

(მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე)

საქართველოს საეკლესიო სამართლის წყაროები მთლიანად არის გამომავალი მსოფლიო ეკლესიის სამართლის საერთო წყაროდან, ამიტომაც ზოგადად შევეხებით მათ. მოვიტანთ ვრცელ ამონარიდებს უკანასკნელ დროს გამოცემული ქართული და რუსული საეკლესიო ლიტერატურიდან. სამართლის წყაროებს ყოფენ ორ მთავარ ჯგუფად: პირველში იგულისხმება პირები და ინსტიტუტები, რომელთაც შექმნეს სამართლის ნორმები, მეორე კი წარმოადგენს დოკუმენტებსა და ძეგლებს, რომლებშიც გადმოცემულია აღნიშნული ნორმები.
ახალი აღთქმის, ანუ ქრისტიანული ეკლესიის სამართალი ეფუძნება ეკლესიის მოწყობის და საეკლესიო წესრიგის შენარჩუნების შესახებ წმიდა წერილში გადმოცემულ იესო ქრისტეს სწავლებას.
ქრისტეს მცნებები წარმოადგენს ეკლესიის სწავლებისა და ცხოვრების ქვაკუთხედს. უფალმა დაადგინა საეკლესიო ნა თლობის საიდუმლო (მთ. 28, 19), ევქარისტიის საიდუმლო (ლუკა 22, 19), სინანულის საიდუმლო და მოციქულთა მიერ ცოდვათა ახსნის უფლება (მთ. 18, 18), მაცხოვარმა მიანიჭა სამღვდელოებას უფლება ეცხოვრა სამწყსოს ხარჯით (ლუკა 10, 7). ქრისტემ დააწესა სწავლება ქორწინების შესახებ (მთ. 19, 5-6,9), მიანიჭა უფლება ეკლესიას მოსამართლეობისა შემცოდე ძმების მიმართ (მთ. 18, 15-17), დაგვიტოვა მცნება სახელმწიფო ხელისუფლებასთან ჩვენი დამოკიდებულების შესახებ (მთ. 22, 21).
ქრისტეს მცნებათა გარდა, საეკლესიო სამართლის წყაროა აგრეთვე მოციქულთა ნაწერები, გადმოცემულნი წმიდა წერილში (მოციქულთაგან კი მიიღეს ეკლესიის მამებმა): ეპისკოპოსთა და დიაკონ თა შესახებ სამართლებრივი მცნებები და დადგენილებები (I ტიმ. 3, 1-13), წესი თუ როგორი სახის უნდა იყოს სამღვდელოება (ტიტეს მიმართ ეპისტოლე, აგრეთვე I ტიმ. 3, 27). მორწმუნეთა ვალდებულება დაემორჩილონ მწყემსს (ე ბრ. 13, 17). საეკლესიო თემის ვალდებულება მწყემსის არჩევისა (I კორ. 9, 13-14). სწავლება ქორწინების შესახებ (კოლას. 3, 18-21; I პეტრ 3, 1-2; I კორ. 7, 10-13; I კორ. 7, 40). ზეთის ცხების შესახებ (იაკ. 5, 14-15), შემცოდეთა მიმართ მოპყრობის შესახებ (II ეფეს. 3, 6), მოციქულთა მიერ მოცემულია წესი სასულიერო პირის მიმართ სა ჩივრის მიღებისა (I ტიმ. 5, 19), სახელმწიფო ხელისუფლებასთან ურთიერთობის შესახებ (რომ. 13, 17), სხვა სარწმუნოების პირთან დამოკიდებულების შესახებ (I კორ. 5, 9-10, 12-13). პირველწყაროს საეკლესიო სამართლისა წარმოადგენს საღვთო მცნებები. ისინი წარმოადგენს საძირკველს საეკლესიო მოწყობისა და სახელმძღვანელოს ეკლესიისათვის. მათი დახმარებით აღასრულებს ეკლესია თავის მისიას _ ხსნისა. ეს მცნ ებები, როგორც ითქვა, მოცემულია წმიდა წერილში. ეკლესიას დადგენილი აქვს ძველი და ახალი აღთქმის წმიდა წიგნების ნუსხა.
ქრისტიანებისათვის სავალდებულოა მოსეს მიერ მოცემული ღვთის ათი მცნება. სრული ძალა შეინარჩუნა, აგრეთვე, სისხლის-აღრევითი ქორწინების ძველა ღთქმისეულმა აკრძალვამ. როგორც აღინიშნა, ეკლესიისა თ ვ ის სა ყ ოვ ე ლთ ა ოდ სა ვ ალდებ ულოა ქრისტეს მცნება თა დაცვა, ახალი ა ღთქმა საეკლესიო სამართლის უმთავრესი წყაროა, ეკლესიის წმიდა მამებმა, რომელთა გონება განათლებული იყო სული წმიდის მადლით, მოგვცეს წმიდა წერილის ანუ ღვთის სიტყვის განმარტება. ამიტომაც მამათა სწავლება _ ეკლესიის სწავლებაა. უფლის მიერ უწყებული საღმრთო და წმიდა წერილი უნდა გა ნიმ არტოს არა ნე ბისმიე რად, ა რამ ედ როგორც განმარტა იგი წმიდა ეკლესიამ და იცავს თავის მიერ გამოცემული კანონებით. საეკლესიო სამართალი, რომლის მიხედვითაც არის მოწყობილი საეკლესიო ცხოვრება, წარმოადგენს კანონების სისტემატურ გადმოცემას. კანონი _ საეკლესიო ცხოვრების წესია, დისციპლინარული დადგენილებები მოციქულებისა, კრებებისა და წმიდა მამებისა.
საეკლესიო სამართლის ჩვენამდე მოღწეული უ ძველესი წყ აროა ” სწავლება 12 მ ოციქულისა (“დიდაქე”). ეკუთვნის I და IIსსთა მიჯნას. მასში არ მოიხსენიებიან მღვდლები (პრესვიტერები), საუბარია მხოლოდ ეპისკოპოსებსა და დიაკვნებზე, მოგზაურ მოციქულებზე, წინასწარმეტყველებსა და მასწავლებლებზე. ამ ჟამ ად, კოპტური და ე თიოპური ეკლესიების სამართალში გამოიყენება II I ს-ის ეგვიპტეში შედგენილი კრებული “წმიდა მოციქულების საეკლესიო კანონები”. III ს-შივე გამო ჩნდა “დიდასკალია” (მ ოციქულთა დარიგებ ა), სხვაა ” მ ოციქ ულთა დადგე ნილებ ა”, რომელიც გამოჩნდა III ს-ის დასასრულსა და IV ს-ის დასაწყ ისში, რომ ელსაც, ამ ჟამ ად, ეკლესია ში არ აქვს იურიდიული ძალა, სამაგიეროდ, ამჟამ ად, მ ართლმ ადიდებელი ეკლესიის კანონიკური კოდექსი, მიღებული მ ოციქულთა მ იერ იერუსალიმ ის 45 წლის კრებაზე, გამოჩნდა IV ს-ში. ესაა “მოციქულთა კანონები”, ის ძველთაგანვე მიჩნეულია მოციქულთა გადმოცემის ნაწილად. მ ართლმადიდებელი ეკლესიის კანონიკურ კოდექსში შევიდა სამი წმიდა მამის წმ. დიონისეს, წმ. პეტრე ალექსანდრიელისა და გრიგოლ ნეოკესარიელ სასწაულმ ოქმედის კანონები.
ნიკეამდელ ეპოქაში ქრისტიანული თემ ები ეპისკოპოსთა მიერ იმარ თებოდნენ წმიდა წერილში გადმ ოცემული და მოციქულთა მიერ დადგენილი ნორმებით. ეკლესიის ერ თობა მიიღწეოდა საეკლესიო თემებს შორის ცოცხალი ურთიერ თობით. სარწმუნოებრივი ერთობის მიუხედავად, ზოგიერ თ თემს ჰქონდა თავისი საღვთისმსახურო განსხვავებულობა და განსაკუ თრებული სამ ართლის ნორმები. გაუგებრობისა და სადავო საკითხების ა ღმ ოსაფხვრელად საეკლესიო თემების წარმ ომადგენლები იწვევდნენ საეკლესიო კრებებს. მ იღებული კრების განსაზ ღვრებებს მ რგვლივმოსავლელი ეპისტოლეს სახით უგზავნიდნენ იმ ეკლესიასაც, რომ ელთა წარმ ომადგენლებიც ამ კრებაში არ მ ონაწილეობდნენ. ეპისტოლეები ეხებოდა, ძირითადად, საეკლესიო-საკანონმ დებლო საკითხებს. ზოგიერ თი კანონიკური ეპისტოლე იღებდა სავალდებულო იურიდიულ სახეს და იქცეოდა საერთო საეკლესიო სამართლის წყაროდ.

იკითხეთ ვრცლად:
საქართველოს საეკლესიო კანონების კრებული