რუსეთის იმპერიის დიდ გერბზე გამოსახული იყო იმპერიაში შემავალი ყოფილი სახელმწიფოებისა და სამეფოების გერბები, მათ შორის საქართველოს სამეფოს გერბი. კერძოდ, საქართველოს სამეფოს გერბი გამოსახულია იმპერიის ძირითადი გერბის გარშემომწერელი ფოთლოვანი ტოტების მარჯვენა ქვემო მხარეს და აქვს სახელი – Герб царства Грузинского (საქართველოს სამეფოს გერბი). საქართელოს სამეფოს გერბი წარმოადგენს ოთხნაწილიან ფარს, რომელსაც აქვს თავისი დაბოლოება (ბოლო ნაწილი), ხოლო შუაში გამოსახულია მცირე ფარი. საქართველოს სამეფოს გერბის თითოელი ნაწილი გამოხატავს საქართველოს სამეფოში ისტორიულად შემავალ სამფლობელოებს, ესენია აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოსთან ერთად ყაბარდო, არმენია, ჩერქეზეთი და კავკასიის მთებში მდებარე სათავადოები. გერბი ასახავს ისტორიულ საქართველოს სამეფოს, რომელიც მოიცავდა მთელ კავკასიასა და არმენიას. ესააა ის მიწა-წყალი, რომელიც, შესაბამისად, საქართველოს ეკლესიის იურისდქციაში შედიოდა. ეს ფაქტი ასახა რუსეთის დიდმა საიმპერატორო გერბმა. ამ გერბის მიხედვით, რუსეთის იმპერიისათვის, ოფიციალურად, საქართველოს სამეფო შედგებოდა ხუთი ძირითადი რეგიონის, ანუ ხუთი დიდი მხარისაგან.
ესენია აღმოსავლეთ საქართველო, რომელიც გერბზე ასახულია ქართლის გერბით – герб Карталинии, დასავლეთ საქართველო, ის გერბზე ასახულია ივერიის გერბით – герб Иверии (დასავლეთ საქართველოს ივერიად წოდება გამოწვეული უნდა ყოფილიყო იმით, რომ დასავლეთ საქართველოს მეფე-მთავრები, მაგალითად, ლევან მეორე დადიანი, რუსეთის იმპერიაში თავისი ელჩების საშუალებით თავს წარადგენდნენ, ივერიის მეფე-მთავრებად).
ამ გერბის მიხედვით, საქართველოს სამეფოს ნაწილი იყო ასევე – „ყაბარდოს მიწები“, ის საქართველოს სამეფოს გერბზე ასახულია „ყაბარდოს მიწების გერბით“ – герб Кабардинских земель. საქართველოს სამეფოს შემდეგი სამფლობელოა არმენია, ის საქართველოს სამეფოს герб Армении. შემდეგი მფლობელობაა საქართველოს სამეფოს გერბზე ასახულია герб Черкасских и Горских князей.
ასე, რომ საქართველოს სამეფო რუსეთის იმპერიის დიდი გერბის მიხედვით, მოიცავდა როგორც სამხრეთ, ისე ჩრდილოეთ კავკასიას, ასევე მის შემადგენლობაში მოიაზრებოდა სომხეთი-არმენია. კერძოდ, ამ გერბის მიხედვით, ის ტერიტორიები, რომელიც ჩვენ მიგვაჩნია საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციაში შემავალად, ისტორიულად წარმოადგენდა საქართველოს სამეფოს სამფლობელოს, ისინი, დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოსთან ერთად, იყო არმენიის სამეფო, ყაბარდოს მიწები, ჩერქეზეთისა და მთის სათავადოები. ამ გერბის შემდგენლებს ჰქონიათ დიდი ინფორმაცია ძველი საქართველოს სახელმწიფოში შემავალი ოლქების შესახებ, მათ დასკვნას, რაც გერბზე აისახა, მრავალი წყარო და ფაქტი ადასტურებს.
Герб царства Грузинского
„щит четверочастный, с оконечностью и малым в середине щитом.
В среднем малом щите герб Грузии: в золотом поле Св. Великомученик и Победоносец Георгий, в лазуревом вооружении, с золотым на груди крестом, в червлёной приволоке, сидящий на чёрном коне, покрытом багряницею с золотою бахромою, и поражающий червлёным копьём зелёного, с чёрными крыльями и червлёными глазамии языком, дракона.
В первой части – герб Иверии: в червлёном щите серебряный скачущий конь, с углах, верхнем левом и нижнем правом, серебряные звёзды о восьми лучах
Во второй части – герб Карталинии: в золотом щите огнедышащая гора, пронзённая крестообразно двумя чёрными стрелами, остриями вверх
В третьей части – герб Кабардинских земель: в лазуревом щите, на двух серебряных, крестообразно, остриями вверх, положенных стрелах – малый золотой щит с червлёным, обращённым вправо полумесяцем, в трёх первых четвертях серебряные шестиугольные звёзды.
В четвёртой части – герб Армении: в золотом щите червлёный коронованный лев.
В золотой оконечности – герб Черкасских и Горских князей: скачущий на чёрном коне черкес, в серебряном вооружении, червлёной одежде и чёрной из меха приволоке, с чёрным копьём на правом плече…“
Прим.: Герб увенчан грузинской короной. Корона царя Грузии Георгия XII была изготовлена в России при императоре Павле ювелирами П. Э. Теременом и Н. Г. Лихтом и выслана в Грузию в 1798 году. В 1801 году корона последнего грузинского царя была отправлена в Санкт-Петербург, где вошла в состав Российских императорских регалий. Корона имела восемь золотых дуг, сверху держава и крест из яхонтов и бриллиантов.
საქართველოს სამეფოს გერბი
საქართველოს სამეფოს დიდი გერბის ცენტრში გამოსახულია მცირე გერბი – დიდმოწამე უძლეველი წმ.გიორგი ზის შავ ცხენზე და შუბით გმირავს დრაკონს.
საქართველოს სამეფოს დიდი გერბის პირველ ნაწილში გამოსახულია ივერიის გერბი: წითელ ფარზე ვერცხლისფერი მოჯირითე ცხენი, კუთხეებში (ზედა მარცხენა და ქვედა მარჯვენა) რვასხივიანი ვერცხლის ვარსკვლავები (ამ გერბზე „ივერიის“ ქვეშ მოიაზრება დასავლეთ საქართელო);
მეორე ნაწილში გამოსახულია ქართლის გერბი: ოქროს ფარზე ცეცხლოვანი გორა ორი შავი ისრით (ამ გერბზე „ქართლის“ ქვეშ მოიაზრება აღმოსავლეთ საქართველო ქართლი და კახეთი, განჯა, შირვანი, ყარაბაღის
ჩათვლით არაქსამდე, ის ტერიტორია, რომელიც ისტორიულად საქართველოს სამეფოში შედიოდა);
მესამე ნაწილში გამოსახულია – ყაბარდოს მიწების გერბი, ლაჟვარდოვან ფარზეა ორი გადაჯვარიდინებული ისარი, შუაშია ოქროს ფარი წითელი ახლი მთვარით. ისართა შორისაა სამი ექვსქიმიანი ვარსკვლავი (ამ გერბზე „ყაბარდოს მიწების“ ქვეშ მოიაზრება ჩრდილოეთ კავკასიის სტეპების ვრცელი მხარე აზოვიდან დაღესტნამდე);
მეოთხე ნაწილში – გამოსახულია არმენიის გერბი. ოქროს ფარზე გვირგვინოსანი ლომი (ამ გერბზე „არმენიის სამეფოს“ ქვეშ მოიაზრება ვრცელი მიწები არაქს – ვანის ტბამდე);
ბოლო ნაწილში (დაბოლოებაში) – გამოსახულია „ჩერქეზი და მთის თავადების“ გერბი: შავ ცხენზე მოჯირითე ჩერქეზი, მოვერცხლილი იარაღითა და წითელი სამოსით (ამ გერბზე „ჩერქეზი და მთის სათავადოების“ ქვეშ იგულისხმება ჩრდილოეთ კავკასიის ვრცელი მთიანეთი შავი ზღვიდან კასპიის ზღვამდე, დაღესტნის ჩათვლით).
გერბს თავზე ადგას საქართველოს მეფის გვირგვინი. მას აქვს რვა ოქროს კავი, რომელთა მაღლაა სფერო (держава) და ჯვარი იაგუნდებითა და ბრილიანტებით.
После упразднения Картлийско-Кахетинского царства и его включения в состав Российской империи (1801), в Большом и Среднем государственных гербах России традиционно изображали „герб Грузинского царства“, в основе которოго лежал Большой государственный герб Картлийско-Кахетинского царства времен Ираклия II. В Большом государственном гербе России были изображены гербы различных владений, входящих в состав Российской империи, среди которых самое пространное описание имел „герб Грузинского царства“. На нем, наряду с гербами Грузинских царств были изображены и кавказские владения, которые когда-либо входили в состав Грузии или находились в ее подчинении (ханства, находящиеся на территории нынешнего Азербайджана, Армении, Северный Кавказ). В их числе была и адыгская символика, в частности, гербы „Кабардинских земель“ и „Черкасских и горских князей“.
Этот многообразный герб, увенчанный грузинской царской короной, представляет собой уникальный геральдический образец. Он символически олицетворяет весь Кавказ, объединенный под царской короной тысячелетней династии Багратионов. Тем самым правители Российской империи на значительнейшем ее символе – государственном гербе – официально зафиксировали, что среди стран Кавказского региона Грузия традиционно являлась государством гегемоном. Джавахишвили Н. Адыгские лошади в Грузии.
В 1625 году царь Михаил Федорович … в титул добавляется фраза: „Повелитель и Государь Иверския земли, Карталинских и Грузинских царей и Кабардинския земли, Черкасских и Горских Князей“.
С 1654-1655[11] гг. при царе Алексее Михайловиче титул … государь Иверския земли, Карталинских и Грузинских царей, и Кабардинские земли, Черкасских и Горских князей.
Павел I добавляет в титул члены „Государь Иверския, Карталинския, Грузинския и Кабардинския земли“ 3 (15) ноября 1882 – Александр III принимает титулы „Царь Грузинский“ К концу монархического правления в России (1917 г.) большой титул Всероссийских императоров, согласно ст. 59 Свода законов Российской империи, формулировался так:
Грузинское царство – средневековое кавказское государство, возникшее после объединения большей части Грузии Багратом III в 978 году. В период наибольшего расцвета являлось одной из великих держав Ближнего Востока и сильнейшим государством христианского Востока, охватывая территорию[1] от Северного Кавказа до Северного Ирана, и до Западной Армении. Однако сначала монголы, а позже восемь разрушительных нашествий Тамерлана положили конец могуществу Грузии и привели к её распаду.
ეს ტიტულატურა ასახავდა საქართველოს სახელმწიფოს, ქართული კულტურის, ეკლესიის იურისდიქციისა და ცივილიზაციის განვრცობის ისტორიულ არეებს. ის მოიცავდა ტერიტორიებს ჩრდილოეთ კავკასიიდან ვიდრე ჩრდილოეთ ირანამდე და დასავლეთ არმენიამდე. от Северного Кавказа до Северного Ирана, и до Западной Армении, როგორც ანჯელო ლამბერტი წერს – ყირიმის ქალაქ კაფადან მოიცავდა ჩრდილოეთ და სამხრეთ კავკასიას თავრიზამდე და არზრუმამდე, ბიჭვინთის იადგარის ცნობითაც საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციის ჩრდილოეთ საზღვრად დასახელებულია კაფა, ამჟამინდელი ფეოდოსია.