მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე
პირველქრისტიანი მწერლები ძალზე მნიშვნელოვნად მიიჩნევდნენ ყოველი ერისა და ხალხისთვის გამოეძებნებინათ ეთნარქი წმ. ბიბლიის შესაბამისად.
ეკლესიის ისტორიკოსები ნოეს ძეებს, სემს, ქამსა და იაფეტს აკავშირებდნენ მათვის ცნობილ სხვადასხვა განსაკუთრებით კი ქრისტიან ხალხებთან.
მათი კვლევა ეყრდნობოდა უძველეს წყაროებს, ჩანაწერებსა და დაკვირვებებს.
ძველი მწერლების ერთ ნაწილს ამ ეპოქაში მიაჩნდა, რომ ბერძენთა წინაპარი იყო იაფეტის ძე იავანი, ხოლო, იაფეტის სხვა ძე თობელი, ძირითადად დაკავშირებული იყო იბერებთან და, ასევე, წინა აზიის სხვა ზოგიერთ ტომთან.
აღსანიშნავია, ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე მცხოვრებ თესალიელებს ზოგჯერ აკავშირებდნენ არა ბერძენთა წინაპარ იავანთან, არამედ იბერთა წინაპართან თობელთან,თავის მხრივ კი თესალიელებს პელაზგებთან აიგივებდნენ.
მაგალითად გიორგი სვინგელოზი (VIII-IX სს,) თესალიელების წინაპრად თობელს მიიჩნევდა (გეორგიკა IV,1,გვ.7,61).
მასზე წინ, ცნობილი ებრაელი და ამავე დროს რომაელი ისტორიკოსი იოსებ ფლავიუსს(37-100) თობელი იბერების წინაპრად მიაჩნდა.
ამ თეორიით თესალიელებსა და იბერებს ერთი საერთო წინაპარი თობელი ჰყავდათ.
გიორგი სვინგელოზზე გაცილებით ადრე, რომაელი ცნობილი მწერალი ტაციტუსიც თესალიელებს ასევე აკავშირებდა იბერებთან.
ტაციტუსის ცნობით, იბერები ამტკიცებდნენ, რომ ისინი წარმოშობილნი არიან თესალიელებისაგან არგონავტების ეპოქაში, როცა ისინი კოლხეთში ჩავიდნენ.
თესალიელების დაკავშირება იბერებთან უნდა მიუთითებდეს იმის შესახებ, რომ ბერძნულ სამყაროში თესალიურ ეთნოსს ანათესავებდნენ კავკასიურთან, რომ თესალიელებსა და კავკასიელებს, კერძოდ კი იბერებს (კოლხებს), რაღაც ეთნიკური საერთო ნიშანთვისებები ჰქონდათ.
მართლაც ბერძნულ სამყაროში მიიჩნეოდა, რომ თესალია იყო პელაზგების ქვეყანა, რომ აქ პელაზგურმა ეთნოსმა უფრო დიდხანს შეინარჩუნა თავისი ეთნიკური სახე (ამ საკითხს ქვემოთ უფრო დაწვრილებით შევეხებით).
აღნიშნული საკითხი თესალიელთა და იბერთა ნათესაობის შესახებ, ჩვენთვის იმითაა საინტერესო, რომ ჯერ კიდევ ქრისტესშობამდე მოღვაწე მრავალი საყოველთაოდ ცნობილი ბერძენი და ლათინი ავტორი მიიჩნევდა, რომ ძვ. წელთაღრიცხვის I ათასწლეულის შუა საუკუნეებში მომხდარა ხალხთა დიდი გადაადგილებანი (გადასახლებანი) ბალკანეთსა და კავკასიას შორის.
ამ მოძრაობას, ხალხთა ამ გადაადგილებას, ისინი არგონავტებთან, იასონის ლაშქრობასთან აკავშირებდნენ.
თუ ჩვენ გავაანალიზებთ ყველა ამ ავტორთა მონათხრობს და მათი ცნობებიდან ამოვაგდებთ მითიურ წარმოსახვებს, შეიძლება ალბათ აღდგენილი იქნას რეალობის გარკვეული პირველსახე, რომ აღნიშნულ ეპოქაში მართლაც ხდებოდა ხალხთა დიდი წანაცვლებანი და გადასახლებანი კავკასიასა და ბალკანეთს შორის.
ამასთანავე,თუ ჩვენ,ლათინ და ბერძენ ისტორიკოსთა აღნიშნულ მონაცემებს შევავსებთ წმ. ბიბლიაში გადმოცემული წინასწარმეტყველ იეზეკიელის და იერემიას ეპოქაში მომხდარი ხალხთა გადაადგილებების ცნობებით, ალბათ უფრო სრულ სურათს მივიღებთ.
ქრისტესშობამდე ასწლეულებით ადრე ბერძენთა მიერ ხმელთაზღვისპირეთის კოლონიზაციის დროს ძვ. ბერძენი მეცნიერები (მათ შორის ისტორიკოსები, გეოგრაფოსები, მწერლები) საგულდაგულოდ სწავლობდნენ უცხო მხარეებს და ქმნიდნენ შესანიშნავ ნაშრომებს სხვადასხვა ხალხების წარმოშობისა და ცხოვრების შესახებ.
ქართველთა წარმოშობის შესახებ ძველ ბერძენ და ლათინ ისტორიკოსებს მრავალი ცნობა აქვთ მოცემული, რომელთაც ქვემოთ ვეხებით.
ისინი მოგვითხრობენ ქართველთა და საქართველოს მოსაზღვრე რეგიონებში მცხოვრებთა წარმოშობის საკითხს.
კერძოდ სტრაბონი, ტაციტუსი, დიოდორე სიცილიელი, პოლიბიოსი, პლინიუსი, ოვიდიუსი, აპოლონიოს როდოსელი და სხვანი გადმოგვცემენ ცნობებს აქეელების, ჰერიოხების, კოლხ-იბერების, ალბანელების, ჩრდილო სომხების და ჩრდილო მიდიელთა წარმოშობის შესახებ.
ამ და სახვა მრავალ ავტორს მიაჩნია, რომ ყველა ეს ზემოთ ჩამოთვლილი ტომი და ხალხი არის ერთი, თესალიურ-პელაზგური წარმოშობისა, ერთი საერთო წინაპრისგან წარმომავალნი.
ზემოთ ხსენებულ ხალხთა ერთი ეთნიკური წარმომავლობის შესახებ ბერძენ-ლათინი ავტორები მოგვითხრობენ შემდეგს:
1).
ანტიკური სამყაროს ისტორიოგრაფიის უდიდესი წარმომადგენლის ტაციტუსის (50-117) აზრით იბერები კოლხური წარმოშობის ხალხია და ამასთანავე იბერთა სამეფო დინასტიაც კოლხებშია ჩამოყალიბებული.
თავდაპირველად იგი ეხება იბერებისა და ალბანელების წარმოშობის საკითხს და მიაჩნია, რომ ისინიც ერთი წარმოშობის ხალხია.
ალბანებისა და იბერების შესახებ ტაციტუსი წერს: – „ამბობენ რომ თესალიელებისაგან არიან წარმოშობილნი“ (ტაციტუსი, ანალები, VI, 34,წიგნში: – „ტაციტუსის ცნობები საქართველოს შესახებ“ 1973,გვ.57)
ამის შემდგომ თავის მოსაზრებას, იბერთა კოლხეთიდან წარმოშობის შესახებ ტაციტუსი ავითარებს შემდეგი მსჯელობით: – იბერები, იასონისა და მის თანამგზავრ თესალიელებისაგან იმ დროს წარმოიშვნენ „როცა იასონი მედეას წაყვანისა და მასთან შვილების გაჩენის შემდეგ დაბრუნდა უკან აიეტის ცარიელ სასახლეში და თავისუფალ (ე.ი. უმეფო) კოლხებში“ (იქვე. გვ. 57).
პართელებთან იბერების ბრძოლის აღწერისას ტაციტუსი საუბრობს მეფე ფარსმანის შესახებაც და ამ დროს როგორც აღვნიშნეთ, ის ეხება იბერების წარმოშობისა და მისი სამეფო დინასტიის საკითხს.
ტაციტუსისათვის იბერების სამეფო დინასტია კოლხებშია ჩამოყალიბებული და ამიტომ კოლხეთი იბერიის დინასტიური მთავრობის ქვეშ იმყოფება და საერთოდ იბერები კოლხებისაგან წარმოიქმნენ კოლხებში იასონის გამეფების შემდეგ.
უფრო ზუსტი ციტირება ტაციტუსისა შემდეგია: –
იბერები და ალბანელები „ამბობენ რომ თესალიელებისაგან არიან წარმოშობილნი იმ დროს როცა იასონი მედეას წაყვანასა და მასთან შვილების გაჩენის შემდეგ დაბრუნდა უკან აიეტის ცარიელ სასახლესა და თავისუფალ კოლხებში, ბევრიც მოგვაგონებს მის სახელსა და ფრიქსოსის ორაკულას, არც ვინმე სწირავს ვერძს, რადგანაც სჯერათ, რომ მან ჩამოიყვანა ფრიქსოსი“ (ტაციტუსი, ანალები, VI. 34).
მაშასადამე, კოლხეთი თესალიური ხალხით შეივსო, იბერები წარმოიშვნენ ასეთ კოლხეთში, თავის მხრივ ალბანელებიც მსგავსი წარმოშობისაა.
კოლხებში იბერების წარმოშობისა და მათი ეთნიკური ჩვევების აღწერის შემდეგ ტაციტუსი აგრძელებს თხრობას პართელებთან იბერების ბრძოლის შესახებ.
აქედან კიდევ ერთხელ რომ ვთქვათ, ჩანს, რომ იბერები და კოლხები ტაციტუსისთვის ერთი ხალხია, ანუ იბერები კოლხებს ეწოდათ შემდგომ საუკუნეებში.
იბერების წარმოშობისა და მათი ეთნოგრაფიული ჩვევების წყარო კოლხებია .
ტაციტუსის ეს მოსაზრება ეთანადება ძველი ქართული ისტორიოგრაფიის თვალსაზრისს, რომ დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოს მოსახლეობა ერთი ეთნოსი, ერთი ხალხია. მაგ. “მოქცევაი ქართლისაის“ თანახმად „არიან ქართლის“ მეფის ძემ ჩრდილოეთში თავისი ხალხით გადმოსახლების შემდეგ დაარსა სახელმწიფო „ქართლის სამეფო“, რომლის დასვლეთი საზღვარი გადიოდა მდინარე ეგრისწყალზე, ანუ დასავლეთ საქართველო შავ ზღვამდე ქართლის სამეფოში შედიოდა ალექსანდრე მაკედონელის დროიდან („მოქცევაი ქართლისაი“ ძველი ქართული აგიოგრაფიული ლიტერატურის ძეგლები, I, 1964, გვ. 81).
„ და თანა ჰყვანდა ალექსანდრეს მეფესა აზოი, ძე არიან ქართლისა მეფისაი, და მიუბოძა მცხეთაი საჯდომად და საზღვარი დაუდვა მას ჰერეთი და ეგრისწყალი და სომხითი და მთა ცროლისაი და წარვიდა“ (მოქვევაი ქართლისაი, სინური რედაქციები, გვ.11).
მაშასადამე, აზონ მეფის ქართლის სამეფოს საზღვრებში შედიოდა დასავლეთ საქართველო შავ ზღვამდე და მდინარე ეგრიწყლამდე, აღმოსავლეთით კი მისი სამეფო აღწევდა ალბანეთამდე (ჰერეთამდე) და სომხეთამდე. ამ საზღვრების შიგნით (ეგრისწყლიდან ალბანეთამდე) დაუსახლებია მას „არიან-ქართველი“ ხალხი ანუ ქართველობა. ესაა „მოქცევაის…“ავტორების თვალსაზრისი.
რაც, ეთანადება სხვა წყაროს, „ქართლის ცხოვრების“ თვალსაზრისს, იმის შესახებ, ფარნავაზის სასახელმწიფოში, ანუ ქართლის სამეფოში, (რომელშიც ეგრისი და მარგვეთი, დასავლეთ საქართველოს სხვა კუთხეებთან ერთად შედიოდა), გავრცელებული იყო ერთი ენა, ერთი მწიგნობრობა, ერთი ადმინისტრაციული და საფინანსო სისტემები, საეთო ლაშქარი საერისთავოებში იკრიბებოდადა მეფის სპასპეტს (მთავარსარდალს) გადაეცემოდა.
ეს ცნობები მიუთითებს, რომ ჯერ კიდევ ძველი წელთაღრიცხის (პირველ ათასწლეულის)ბოლოს ერთიანი ქართული სახელმწიფოთი გაერთიანებული მოსახლეობა (შავი ზღვიდან და მდინარე ეგრისწყლიდან ვიდრე ალბანეთამდე) ერთ ხალხს შეადგენდა, ერთი ენით, კულტურითა და სარწმუნოებით.
შესაბამისად მისთვის (წყაროსთავის)ეგრისელები, გურულები, მარგველები თუ სვანები, ეგრისწყლიდან ვიდრე ჰერეთ-ალბანეთამდე, ქართველობას შეადგენდა. აქ, „არა იზრახებოდა სხვა ენა თვინიერ ქართულისა და ამან (ფარნავაზმა) შქმნა მწიგნობრობა ქართული“, დანერგა ერთი კულტის თაყვანისცემა და სხვა.
რადგანაც ალბანთა და იბერთა შესახებ წერენ ბერძნულ-რომაული წყაროები, უნდა განიმარტოს, რომ ჩვენი კვლევით, არასწორია რუსულ-საბჭოური ისტორიოგრაფიის მტკიცება, თითქოსდა ალბანეთის საზღვარში კახეთის უდიდესი ნაწილი შედიოდა, ჩვენს წიგნში „ალბანეთი“ გამოვიკვლიეთ, რომ იბერიისა და ალბანეთის გამყოფი მდინარე ოკაზანი იყო არა ალაზანი, არამედ კავკასიის მთებიდან გამომავალი მდინარე ალიჯანჩაი (გიშისწყალთან ახლოს), რომელიც გავაკების შემდეგ ერთვის მტკვარს, აჯინოურის ველთან, მინგეჩაურის ამჟამინდელ წყალსაცავთან ახლოს.
სწორედ ასე აღწერს პლინიუსი საზღვარს იბერებსა და ალბანელებს შუა მისი სიტყვით, იბერებსა და ალბანებს ჰყოფდა მდინარე, რომელიც კავკასიის მთებში იღებს სათავეს და გავაკების შემდეგ ერთვის მტკვარს.
აღსანიშნავია, რომ ეს მდინარე (ალიჯანჩაი) კახეთის სამეფოს საზღვარს წარმოადგენდა სუკუნეთა მანძილზე და ვიდრე მე-17 საუკუნემდე.
(В состав королевства входили территории от Ксани (западная граница) до реки Алиджанчай … Lortkipanidze M, Mukhelishvili D, Metreveli R. История Грузии. — Vol. 2). р. Алиджанчай
მაშასადამე, ქართული წყაროების ცნობებით პირველ ათასწლეულშიც, ეგრისწყალსა და ალიჯანჩაის შორის მცხოვრები ხალხი ქართველობა იყო (1 ათასწლეულში ქართული წყაროები ალბანეთს ჰერეთს უწოდებდნენ, ასევეა არსენი საფარელთანაც წიგნშიც -„განყოფისათვის ქართელთა და სომეხთა“).
ეგრისწყლიდან და შავიზღვიდან ვიდრე ალბანეთამდე მცხოვრები ხალხის -(როგორც დასავლეთ ისე აღმოსავლეთ საქართველოს ხალხის) სამეტყველო ენა იყო ე.წ. “არიან ქართველთა” ენა, როგორც ამის შესახებ წერდა დავით აღმაშენებლის მოძღვარი არსენ ბერი – „ჩვენ შვილნი ვართ მათ არიან ქართლით გამოსულთანი და ენაი მათი ვუწყით“ (ძველი ქართული აგიოგრაფიული ლიტერატურის ძეგლები. ტ.III, გვ.47).
კიდევ ერთხელ რომ ვთქვათ „მოქცევაი ქართლისაის“ თანახმად „არიან ქართლიდან“ჩამოსულ აზოს და მის ხალხს ალექსანდრე დიდმა დაუდგინა სახელმწიფოს საზღვრად (დასავლეთის მხარეს) მდინარე ეგრისწყალი, ამ მდინარედან ვიდრე ჰერეთამდე (ალბანეთამდე) მოქცეულ სახელმწიფოს „ქართლის სამეფო“ ერქვა, აქ მცხოვრები ხალხის ენა იყო „არიან ქართველთა“ ენა ანუ ქართული ენა, აღნიშნული არსენ ბერის ცნობით. ასეთია მოქცევაი ქართლისაის ყველა რედაქციის ცნობა.
როგორც უკვე აღინიშნა, მეორე წყაროს – „ქართლის ცხოვრების“ თანახმადაც ფარნავაზის სახელმწიფოში (რომელიც ვრცელდებოდა შავი ზღვიდან და მდინარე ეგრისწყალიდან სომხეთამდე და ალბანეთამდე) მოსახლეობის ენა იყო ერთი ქართული ენა (“არ იზრახებოდა, თვინიერ ქართულისა…“)
2)
ასეთივე თვალსაზღისი შეიძლება დავინახოთ სხვა ბერძნულ-რომაულ წყაოებშიც, მაგალითად, ტაციტუსის გარდა, სტრაბონი (XI-IV,8) და პლინიუს უფროსიც (VI,38) მიიჩნევენ, რომ იბერები კოლხების ქვეყნიდან შთამომავლობენ. კერძოდ, თუკი ტაციტუსი იბერებს მიიჩნევდა თესალიური წარმოშობის ხალხად, სტრაბონი დასავლეთ საქართველოს ხალხსაც თესალიელებისაგან წარმოშობილად მიიჩნევს. ანუ ქვეყნის ორივე ნაწილის, ანუ დასავლეთ-აღმოსავლეთ საქართელოს მოსახლეობა ერთი-თესალიური წარმოშობისაა, მათი აზრით.
სტრაბონი ამბობს დასავლეთ საქართველოს მოსახლეობის შესახებ (დასავლეთ საქართველოს აქეელების და ჰენიოხიების მიწას უწოდებს) – „ამბობენ, რომ ეს აქეია დაასახლეს ფტიოტიელმა აქეელებმა იასონის ჯარიდან, ხოლო ლაკონელები დასახლდნენ ჰენიოხიაში“ (სტრაბ. XI-II,12).
სტრაბონი წერს: „გადმოცემით, იასონმა, როცა თესალიელ არმენთან ერთად იმოგზაურა კოლხებში, მიაღწია კასპიის ზღვამდე, იყო იბერიაში, ალბანეთში, არმენიის დიდ ნაწილში და მიდიაში, როგორც ამას გვიმტკიცებს იქ არსებული იასონის სალოცავი და სხვა ძეგლები” (სტრაბ. XI, 4,8).
სტრაბონის, ისევე როგორც სხვა ბერძენ ავტორთა აზრით, სამხრეთ კავკასიის, ჩრდილო არმენიის („არმენიის დიდი ნაწილისა“) და ჩრდილო მიდიის მოსახლეობა ერთი წარმოშობისაა.
ისინი სამხრეთიდან შემოსული ერთი ხალხის შთამომავლები არიან, კერძოდ, მათი აზრით ბალკანეთის ნახევარკუნძულიდან გამოსულ თესალიელებს და მათ მეზობლებს, ჯერ შეუღწევიათ მცირე აზიასა და პონტოსპირეთში შემდგომ ისინი შემოსულან სამხრეთ კავკასიაში, ჩრდილო არმენიასა და ჩრდილო მიდიაში.
კერძოდ, როგორც ითქვა, სტრაბონი წერს ჩრდილო-აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთში დასახლებულ აქეელთა და ჰენიოხთა შესახებ:
„ამბობენ, რომ ეს აქეია დაასახლეს ფტიოტიელმა აქეელებმა იასონის ჯარიდან, ხოლო ლაკონელები დასახლდნენ ჰენიოხიაში“ (სტრაბ. XI-II,12).
რუკა: აქეელები და ჰენიოხები დასავლეთ საქართველოში
აქეია და ლაკონია ძველი ბერძნული სამყაროს ცნობილი ქვეყნები იყვნენ. მათგან გამოსული ხალხით დასახლებულა კოლხეთის დასავლეთი, ზღვისპირა ნაწილი სტრაბონის ცნობით არგონავტების ეპოქაში, ანუ, დაახლოებით, ძვ. წ. მე-13 საუკუნისათვის.
აქ კოლხეთის ქვეშ იგულისხმება ე.წ.დიდი, ბრინჯაოს ცნობილი კულტურის მატარებელი კოხლეთი, რომელიც მოიცავდა როგორც აღმოსავლეთ ისევე დასავლეთ საქართველოს და ცდებოდა კიდეც მის საზღვრებს.
დიდი ანუ თავდაპირველი კოლხეთი, ჩემი ვარაუდით , სწორედ ისევე დაეცა როგორც მისი მეზობელი დიდი ცენტრები ერთდროულად დაეცა ე.წ. ზღვის ხალხების შემოჭრის შედეგად, ამ ზღვის ხალხების მიერ გამოწვეული კატასტროფის შემდეგ ბერძნული სამყაროს დაუდგა ე. წ. 500 წლოვანი „ბნელი ხანა“, ჩამორჩენა-დეგრადაციისა.
ის ცნობილია, ე.წ. „ბრინჯაოს ეპოქის კატასტროფის“ სახელით.საბერძნეთის გარდა შეეხო ანატოლიას, კვიპროსს, სირიას, მესოპოტამიას და სხვა.
არ აღინიშნავენ, რომ ის შეეხო კოლხეთს, მაგრამ, საფიქრებელია, რომ ამ კატასტროფის პირველი მსხვერპლი იყო კოლხეთი, რომელიც გაუკაცრიელებულა ამის შედეგად, მაგალითად, ტაციტუსი ასეთ კოლხეთს უწოდებს „უმეფო“, უკაცურ კოლხეთს.
„ბრინჯაოსეპოქისკატასტროფის“ დროს, უმეტესად ძვ. წ. მე-12 საუკუნედან, განადგურდა ყველა დიდი სახელმწიფო და მსხვილი ქალაქები მცირე აზიასა და საბერძნეთში, დაიკარგა დიდი კულტურული ტრადიციები, მათ შორის დამწერლობაც.
ამ განადგურებულ სახელმწიფოთა მწკრივში, მართალია, ამჟამად, არ გულისხმობენ კოლხეთს, მაგრამ, ვფიქრობ, სწორედ ამ ეპოქაში, მე-13 ან მე-12 საუკუნეში, მითის თანახმად, კოლხეთში ჩავიდნენ არგონავტები, რომელთაც დაამარცხეს კოლხეთის მეფე და ხელისუფლება, და სახელმწიფოებრიობის მთავარი ნიშანიც გაიტაცეს (ოქროს საწმისი), რაც უნდა წარმოადგენდეს დიდი კოლხეთის ისეთვე დაცემის სახეს, როგორადაც ამავე საუკუნეებში დაეცა ზღვის ხალხების მიერ ანატოლიის სამეფოები, სირია, ლევანტი, საბერძნეთი, მესოპოტამია თუ ეგვიპტე.
რუკა: ბრინჯაოს ხანის კატასტროფა
თუ სტრაბონი არ ცდება და თესალიიდან და საბერძნეთიდან გამოსული აქეელები ნამდვილად დასახლდნენ კოლხეთში, შეიძლება იგულისხმებოდეს თესალიიის მკვიდრი ძველი მოსახლეობის პელაზგებისა და ქართველების ის მონათესაობა, რომლის შესახებაც მიუთითებს ზოგიერთი მეცნიერი.
ძვ. წ. მე-3, მე-2 ათასწლეულში ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე (საბერძნეთში) თავდაპირველად სახლობდნენ პელასგები,ლელეგები და კარიელები, მთელ ამ სამყაროს ჰეროდოტეს სიტყვით ერქვა პელაზგია, მათ ენა არ იყო ბერძნული, მათი კულტურა(არქეოლოგიური მასალის მიხედვით) უფრო მაღალი იყო, ვიდრე ბერძენ-აქეელთა კულტურა, რომელნიც შეიჭრნენ პელაზგიაში დაახლოებით ძვ.წ. მე-2 ათასწლეულის დასაწყისში
აქეელთა მიერ დაპყრობილ პელაზიაში თანდათანობით ჩამოყალიბებულა მიკენის კულტურა აქეელთა მიერ).
თავდაპირველად აქეელები ჩასახლდნენ ჩვენთავის მნიშვნელოვან თესალიაში. აქედან აქეელების ერთი ნაწილი ჩასახლებულა დასავლეთ საქართველოში, სტრაბონის აღნიშნული სიტყვით, ხოლო ტაციტუსი პირდაპირ აკავშირებდა ერთმანეთს იბერებსა და თესალიელებს.
ის, როგორც ითქვა, წერდა, მისი ეპოქის იბერები თვიანთ თავს თესალიელების შთამავლებად თვლიდნენ.
მაშასადამე, ამ ცნობათა შეჯერებით, შეიძლება დავასკვნათ, რომ თესალია- იბერების თავდაპირველი ქვეყანა ყოფილა, საიდანაც ისინი როგორც აღმოსავლეთ, ასევე დასავლეთ საქღრთევლოში განფენილან (ტაციტუსისია და სტარბონის ცნობებისშეჯამებით).
სტრაბონის ცნობით, თავდაპირველად იბერები არაქსთან დასახლებულან. შესაბამისად, მისთვის ტაო, ბასიანი,მიმდებრაე მხარეები, ანუ, მის მიერ ნახსენები იბერების ხორძენა, გოგარენა, პარიადრე, მცხეთის ქვეყანასა და დასავლეთ საქართველსთან ერთად ერთი ხალხი, იბერები იყო.
3).
აღასანიშნავია, რომ ქართლის ცხოვრების მემატიანესაც იბერების წინაპარი იავანიდან ანუ ბერძენთა ეპონიმიდან გამოყავს.
„პირველად ვაჴსენოთ ესე, რამეთუ სომეხთა და ქართველთა, რანთა და მოვაკნელთა, ჰერთა და ლეკთა, მეგრელთა და კავკასიანთა – ამათ თჳსთა ერთი იყო მამა, სახელით თარგამოს. ესე თარგამოს იყო ძე თარშისი, ძის-წული იაფეთისი, ძისა ნოესი“-წერს ქ.ც.
მაგრამ, ვინ იყო თარშისი, ანუ თარში, თარგამოსის მამა?
ვახუშტის მიხედვით, თარში იყო იოვანის ძე, იოვანი კი ბალკანეთის, მათ შორის ბერძნების პირველწინაპარი იყო.
ვახუშტის სქემა ასეთია: იაფეტი=>ავანანი=>თარში=>თარგამოს
მაშასადამე, ქართლის ცხოვრებასაც ასევე მიჩნია, რომ ქართველები, სომხები თუ ალბანელები ბალკანური (შესაბამისად თესალიური) წარმოშობის ხალხებია, მართლაც სომხებს ადრიდანვე მიიჩნევდნენ ასეთი (ბალკანური) წარმოშობის ხალხად.
შესაქმის (10)იაფეტის ძეები (სხვებთან ერთად) იყვნენ გომერი(ღამერი), იავანი, თობელი და მოსოქი.
ბოლო ამ სამივე პირველწინაპარს აკავშირებდნენ ქართველებთან, იოსებ ფლავიუსი იბერებს აკავშირებდა თობელთან, სხვები მოსოხთან, ხოლო ქართლის ცხოვრება აკავშირებდა იავანის ძე თარშთანთან ანუ ბალკანეთის ხალხებთან.
რატომღაც არ ექცევა ყურადღება, ანდა ძალზე ნაკლებად განიხილება ქართლის ცხოვრების ცნობა ქართველების იავანის ძისაგან (თარშისაგან) ანუ ბალკანეთის ხალხებისაგან წარმოშობის შესახებ. ამასთანავე, ეს ცნობა სრულებით ეთანადება ტაციტუსისა და სტრაბონის აღნიშნულ მსგავს ცნობებს.
შეიძლება ითქვას, რომ ამით ქართლის ცხოვრება ქართველებს ათავსებდა ინდოევროპულ ხალხათა რიგში, ხოლო, ქართული ენა მიაჩნდა ინდოევროპულ ენად ანუ იაფეტიდი ხალხების ენად.
მართლაც, ამ ბოლო დროს ქართულ ენას თავსებენ ე.წ. ნოსტრატიულ ენათა ჯგუფში, რომელიც ინდოევროპულს დაშორდა გარკვეულ ეტაპზე.
კიდევ ერთხელ რომ ვთქვათ, თესალია, საიდანაც იბერებს თავისი თავი გამოყავდათ ტაციტუსის ცნობით, ძვ. წ. 1900-1600 წლებამდე დასახლებული იყო აქეელებით, ტროას ომის გმირებით,
არგონავტების ლაშქრობის ეპოქიდან ძვ. წ. მე-13, მე-12 საუკუნეებიდან თესალიაში აქეელების ძლიერება დაეცა დორიელების შემოსევების გამო, ამის გამო აქეელებს დაუწყიათ გადასახლება მცირე აზიაში, და სტრაბონის მიხედვით კოლხეხშიც, ასევე კორინთოს მხარესა და სამხრეთ იტალიაში (კოლონიების სახით).
ანუ, თესალიიდან აქეელები დამოუძევებიათ დორიელებს და ისინი გაფანტულან მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში.
იქამდე, თესალიელი გმირი იასონი სათავეში ჩაუდგა გმირთა ჯგუფს, რომელთაც არგონავტების სახელით იცნობენ ხომალდ არგის სახელის გამო და გაეშურნენ კოლხეთში ოქროს საწმისის მოსაპოვებლად.
ამ მითის ისტორიული საფუძველი ყოფილა ბერძენ მეზღვურთა მძარცველობითი ლაშქრობები ძვ. წ. მე-14-13 საუკუნეთა შემდეგ.
არგონავტები მივიდნენ კოლხეთში, სადაც, სტრაბონის სიტყვით, მთის მდინარეებს ჩამოაქვთ ოქროს ქვიშა.
(საუკუნეთა შემდეგ, სტრაბონის ეპოქაში, არსებობდა მეორე ე.წ. მეორე ანუ მცირე კოლხეთი, რომელიც სტრაბონის ცნობებით, მდებარეობდა ტრაპეზუნტის მახლობელი მხარეებიდან ვიდრე ჭოროხისა და სუფსას ხეობებამდე, ის დიდი კოლხეთის კატასტროფიდან მრავალი საუკუნის შემდეგ ჩამოყალიბდა და არ იყო ერთიანი სახელმწიფო, ნაწილი იყო პონტოს სამეფოსი).
თესალიური თეორისსა და არგონავტების დიდ კოლხეთში მოგზაურობის მოწმობად შეიძლება ჩავთავალოთ ის საოცარი ეტიმოლოგიური დამთხვევები, რაც თვალში საცემია.
მაგალითად, თითქოსდა, არგოს სახელის ეტიმოლოგიური გამეორებაა დასავლეთ (და არა მარტო დასავლეთ) საქართველოში დღესაც კი არსებული სახლები ოლქებისა და პუნქტებსა, ესენია, მარგვეთი, სამეგრელო, ეგრისი, გურია, გოგარენა, გეორგიენ, გერგეტები(კერკეტები) და სხვა.
ისინი ნამდვილად იმეორებენ სიტყვათა ერთსა და იმავე ფუძეს ,ესაა „რგ“ ან „გრ“ (არგო, არგვეთი, და სხვა).
ესაა ეტიმოლოგიური მოწმობა ფრიგიულ-თესალიურ-ქართული კავშირისა.
სტრაბონი გარდა აქეელებისა დასავლეთ საქართვლოში ასახელებს ჰენიოხებს, რომელთაც აკავშირებს საბერძნეთის ლაკონიასთან.
კიდევ ერთხელ მოვიყვანოთ სტრაბონის ეს ცნობა-
„ამბობენ, რომ ეს აქეია დაასახლეს ფტიოტიელმა აქეელებმა იასონის ჯარიდან, ხოლო ლაკონელები დასახლდნენ ჰენიოხიაში“ (სტრაბ. XI-II,12).
ლაკონიკა – საბერძნეთის ოლქი, თავდაპირველად დასახლებული იყო ლელეგებით საიდანაც აქეელებმა გააძევეს, ეს უკანასკნელი შეცვალეს დორიელებმა, რომელთც ქალაქი სპარტა დაარსეს.
არგონავტების ეპოქაში, ანუ ძვ. წ. მე -13 საუკუნისათვის ლაკონია ჯერ კიდევ არ ყოფილა დასახლებული აქეელებით, მათ ჩასახლებას იქ გულისხმობენ ძვ. წ. მე-11 საუკუნისათვის, ამიტომაც სტრაბონის მოცემულ ცნობაში აქეელთა ქვეშ შიძლება ვიგულისხმოთ ლელეგების გარდა პელასგები. ორივე ეს ხალხი ცხოვრობდა ბალკანეთის ნახევერკუნძულის სამხრეთის გარდა მცირე აზიის სანაპიროზე (იონიაში). „ილიადაში“ იონიელი ლელეგები ტროელთა მოკავშირეები არიან. აღსანიშნავია, რომ ტროას ომის გმირის ოდისევსის ერთერთ შვილს ერქვა სახელი „არგიუსი“, იგივე ფუძე „გარ“-„კარ“ შეიძლება ჟღერდეს სამხრეთ საბერძნეთის ერთერთი სხვა მკვიდრი ხალხის „კარიელების“ სახელში. კარიელები საბერძნეთიდან გაუძევებიათ აქეელებსა და დორიელებს,ისინი გასასახლებულან უმეტესად მცირე აზიაში იონიის მეზობლად.
იგივე ფუძე შეიძლება დავინახოთ საბერძნეთის ძველი ოლქის „აკარნანიის“ სახელშიც (კარ), და აქ მცხოვრები ხალხის კურეტების სახელშიც (კურ).
ეს ხალხები (პელაზგები, ლელეგები და სხვა) იძულებული გახდნენ დამორჩილებოდნენ აქეელებს ანდა დაეტოვებინათ ბალკანეთის ნახევარკუნძული, საბოლოოდ, ასიმოლაციის აგამო) მათაც აქეელები ეწოდათ და ისინი, ამ სახელთ, ზღვის სხვა ხალხებთან ერთდ, ლაშქრობდნენ შორეულ ქვეყნებში, ხოლო, უფრო ადრე ულაშქრიათ კოლხეთში. აღსანიშნავია, რომ ზოგი ცნობით, კარეელები თავიანთ ბავშვებს წირავდნენ კრონოსს, ქართლის ცხოვრებაც მიიჩნევს რომ ქართლის მეფე რევ მართლამდე ქართველებიც თავიანთ შვილებს წირავდნენ კერპს.
შიძლება დავასკვნათ, რომ სამი ერთმანეთისაგან დამოუკიდებელი წყარო (ტაციტუსი, სტრაბონი, და ქართლის ცხოვრება) იძლევიან ერთსა და იმავე ცნობას, რომ დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოს მოსახლეობა ჯერ კიდა ქრისტეშობამდე იყო ერთი (ბალკანური) წარმოშობის ხალხი.
აღინიშნება გენეტიკური მსგავსებაც, ქართველებისათვის ერთერთი დომინანტი ჰაპლოჯგუფია G2a, დაახლოებით საშუალოდ 75 %-მდე, რომელიც გადანაწილებილია სხვადასხვა სიმკვრივით მთიან ოლქებში, მაგალითად ძალზე დიდია სვანებში -80-90%, მეგრელებსა და იმერლებში და სხვა. აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთი კვლევით, ამჟმინდელ თესალიაშიც კი ეს ჰაპლოჯგუფი საგრძნობია.
(შენიშვნის სახით შეიძლებ ითქვას, რომ ეს ჰაპლოჯგუფი G2a მაღალია (50-75%) საქართველოს უშუალო მეზობელ მხარეებში, მაგალითად ადიღებში, ყარაჩაელებში, დიგორელ და ალაგირელ ოსებში, აფხაზებში და სხვა, რაც ეთანადება, ჯერ კიდევ თეიმურაზ ბატონიშვილის მიერ მმოწოდებულ მტკიცებას, რომ ყველა ეს ხალხი და მათი მხარე ქართულენოვანი იყო ჯერ კიდევ თემურ ლენგის შემოსევამდე, რომ შემდეგ მოხდა ამ ქართველების ასიმილირება ჩრდილოკავკასიის ველებიდან ასულ ტომებში, მოხდა მათი ახალი ენებისა და თვითშემეცნების ჩამოყალიბება.
ქართველების აფხაზეთში გააფხაზების შესახებ მიუთითებდა პავლე ინგოროყვა და ნიკოლოზ ბერძენიშვილი, დიგორი წარმოადგენდა სვანების საცხოვრისს, სადაც ველებიდან შევიდნენ ოსები, გაბატონდნენ და ასიმილირებულ სვანებს ჩამოუყალიბდათ ახალი თვითშემეცნება, ვახუშტი მითითებს იქამდე ქართულ ოლქ დავალეთში ოსების გაბატონებისა და დვალების გაოსების შესახებ თემურ ლენგის შემდეგ. მსგავსადვე, იქმდე დონის სტეპებში მომთაბარე ყარაჩაელები ყირიმის ხანებისა და ადიღების ომების დროს ჩასახლდენენ ჩრდილო კავკასიის სვანეთში და მოახდინეს იქაური G2ა ჰაპლოჯგუფის მქონე სვანების ასიმილაცია, და სხვა მსგავსადვე)
G2ა ანუ პირობითად რომ ვთქვათ ქართულ-ბალკანური ჰაპლოჯგუფი ძველი წელტაღიცხიის მე-6 ათასწლეულში კი დასალებული ყოფილა ევროპის ნაწილი, რაც დასტურდება ე.წ. ყინულის კაცის ეცის (ეტცის) მუმიიდან აღებული სინჯებით, მას აღმოაჩნდა (G2a-L91-PF3146) ((G2a2a2, formerly known as G2a4) , ანუ G2a1b2-PF3146.
ასეთი ჰაპლოჯგუფი საქართველოს და მის ყოფილ კავკასიურ ოლქებშია არმოჩენილი, ასევე სარდინიასა, სიცილიასა და ესპანეთის იბერიაში, საიდანაც გამოყავდა ქართველი იბერები სტრაბონს.
როგორც აღინიშნა, სტრაბონი წერს ჩრდილო არმენიის და ჩრდილო მიდიის, ასევე იბერიისა და ალბანიის მოსახლეობის ერთი, ბალკანური წარმოშობის შესახებ .
„ . . . გადმოცემით, იასონმა თავისი მოგზაურობის დროს კოლხებში, თესალიელ არმენთან ერთად შეაღწია კასპიის ზღვამდე, იყო იბერიაში, ალბანიასა, არმენიისა და მიდიის დიდ ნაწილში, როგორც ამას უჩვენებს იქ არსებული იასონის სალოცავები და სხვა ძეგლები, შემდეგ, მონათხრობთა მიხედვით არმენი წარმოშობით იყო არმენიადან. ერთი ქალაქიდან ბებეიდის ტბასთან, ფერასა და ლარისას შუა. არმენის თანამგზავრებმა დაიჭირეს აკილსენესა და სისპირიტის ოლქი თითქმის კალახანისა და ადიაბენამდე ჩათვლით, მან შემდეგ დატოვა თავის თანამოსახლე არმენია“ (სტრაბონი XI-IV,8).
იმავე თვალსაზრიზისაა ლათინი ავტორი პომპეის სტროგუსი, რომ არმენიელენი იაზონის თანამგზავრ არმენის შთამომავლები არიან, ხოლო ალბანელები იტალიიდან, ალბის მთიდან ჩამოყვნენ ჰერაკლეს („ ტაციტუსის ცნობები საქართველოს შესახებ“, 1973.გვ.23).
სხვადასხვა ავტორთა ანალიზი სამხრეთ კავკასიის მოსახლეობის წარმოშობის შესახებ, საშუალებას იძლევა გამოითქვას მოსაზრება, რომ აქ ჩვენ გვაქვს გარკვეული გამოძახილი ანტიკურ სამყაროში ცნობილი თეორიისა, რომ მათი თანამედროვე კოლხ-იბერები კავკასიაში ჩასახლდნენ ხმელთაშუაზღვისპირეთის ტერიტორიიდან.
ტაციტუსის მოსაზრებას, რომ იბერები და კოლხები ერთი სამეფო დინასტიიდან იმართებიან, ეხმიანება, როგორც აღვნიშნეთ უძველესი ქართული წყაროები მაგ. „ქართლის ცხოვრების“ თანახმად ეგრისის მართველი ქუჯი მეფე ფარნავაზს ემორჩილება სიტყვებით „შენ ხარ შვილი თავთა მათ ქართლისათა და შენ გმართებს უფლობა ჩემი, შენ ხარ უფალი ჩვენი და მე ვარ მონა შენი“ (ქ.ც. I. გვ.22)
ამ სიტყვებიდან ჩანს, რომ ფარნავაზი უფალია, ვითარცა სამეფო დინასტიაში, ლეგიტიმურად უფროსი პირი, ხოლო ქუჯი არის ამავე სამეფო დინასტიის წარმომადგენელი, მაგრამ უფლებრივად ნაკლები რანგის.
ანუ ფარნავაზი ტახტის უშუალო მემკვიდრეა, ხოლო ქუჯს ასეთი პატივი არ აქვს და სამეფო ოჯახის იმჟამინდელი წესის თანახმად მას ევალება დაემორჩილოს უპირატესს, ანუ ფარნავაზს.
მართლაც სტრაბონის ცნობით იბერიის მეფეებს ირჩევდნენ ნათესაობისა და ასაკის მიხედვით უფროსობის შესაბამისად (სტრაბონი XI, III, 6.)
ჩანს ფარნავაზი სამეფო სახლში „ნათესაობის“ მხრივ უფროსი იყო (სტრაბონი, XI-III.6).
ანტიკურ სამყაროში ასევე არსებობდა თეორია, რომ ესპანეთის ანუ დასავლეთის იბერები წარმოშობილი იყვნენ კავკასიელი იბერებისაგან.
4).
ამ მოსაზრებას ეხმიანება დიოდორე სიცილიელი, რომლის მიხედვით, არა მხოლოდ სამხრეთ კავვკასიის მოსახლეობა იყო წარმოშობილი თესალიელებისაგან, არამედ თავის მხრივ თესალიელები წარმოშობილი იყვნენ კოლხებისგან.
ის წერს რომ თეტალოსი, თესალიის ეპონიმი კოლხი მედეას ძეა- „ თეტალოსი რომელიც დედის მიერ მოკვლას გადაურჩა . . . იასონის სამშობლო იოლკოსში მივიდა, აქ მემკვიდრეობის შესაბამისად სამეფო ხელისუფლება მიიღო და ქვეშევრდომებს საკუთარი სახელის მიხედვით თეტალელები უწოდა.“ (დიოდორე სიცილიელი, ისტორიული ბიბლიოთეკა, I 55.2 წიგნში „ბერძენი მწერლების ცნობები საქართველოს შესახებ“ III 1976. გვ.49)
თავის მხრივ თესალიის ისტორიული მოსახლეობა იყო პელაზგები, შემდგომ ისინი, ტროას ომამდე, გადასახლებულან “ალპებისა და აპენინის მთებს შორის“ (იქვე გვ. 71)
“თესალია და თრაკია ბერძნული წყაროების ჩვენებით პელაზგების ოდინდელი სამკვიდრებელია“ (არგონავტიკა 1975 გვ. 907)
როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ბერძენი საეკლესიო პირი გიორგი სვინგელოზი (VIII-X სს) თესალიელთა წინაპრად მიიჩნევს თობელს, ხოლო ბერძენთა წინაპრად კი იაფეტის სხვა შვილს იავანს.
იგივე ბერძნული წყაროები თობელს იბერთა წინაპრადაც მიიჩნევდნენ (გეორგიკა IV-I, გვ.7,61)
5).
თესალიელებსა და იბერებს, როგორც ზემოთ მოყვანილიდან ჩანს ერთი წარმოშობის ხალხად თვლიდნენ არა მხოლოდ ანტიკური ხანის ავტორები, არამედ პირველ ქრისტიანული ეპოქის მწერლებიც. თესალიიდან პელაზგური ტომები გამოუძევებიათ ელინებს.
ისინი, როგორც აღვნიშნეთ, გადასახლებულან მც. აზიასა და შავიზღვისპირეთში. ელინების მიერ თესალიიდან გამოძევებული პელაზგური ტომები, მათ შორის მაკრონები, შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროსაკენ გამოხიზნულან და ნათესავი ტომების მეზობლად დაბინავებულან. აკ. ურეშაძის აზრით „მაკრონ მაკრისი – „მარგალის“ შესატყვისია და ბერძნული მორფოლოგიის კვალობაზეა გაფორმებული“ (არგონავტიკა, 1975.გვ.24).
საბოლოდ უნდა შევაჯამოთ, რომ ბერძნულ-ლათინური წყაროების მიხედვით პელაზგურ-თესალიური წარმოშობისად მიიჩნევა კოლხ_იბერები, აქეელები, ჰენიოხები ალბანელები, ჩრდილო სომხები და ჩრდილო მიდიელები.
6).
ბერძნული წყაროებით მაკრისელთა და პელაზგთა მეფე იყო იასონი (და მისი სამეფო ოჯახი).
ტაციტუსისა და სხვათა მიხედვით იასონისაგან იყო იბერთა სამეფო დინასტია წარმოშობილი.
ამ მოსაზრებას ეფუძნება, აზრი, რომ ამ წარმოშობის ერთი სამეფო დინასტია მართავდა ვრცელ სივრცეს, რომელშიც ცხოვრობდნენ არა მხოლოდ კოლხ-იბერები, არამედ პონტოსზღვისპირეთში მცხოვრები სხვადასხვა ტომებიც ესაა მითრიდატების სახელით ცნობილი დინასტია.
აღსანიშნავია, რომ ამავე თვალსაზრისს დაბეჯითებით ავითარებდა ძვ. სომხური ისტორიოგრაფიაც,
კერძოდ,მოვსეს ხორენაცისა და უხტანესის მიხედვით დარიოსის ერთ-ერთი მხედარმთავრისაგან წარმოშობილი მიჰრდატიდების სამეფო დინასტია მართავდა პონტოსზღვისპირეთსა და ქართველთა ქვეყანას. მათი აზრით მითრიდატე-მიჰრდატიანების დინასტიას ეკუთვნოდნენ ქართველი მეფეები, კერძოდ წმ. ნინოს ეპოქის მეფე მირიანი და სხვა ქართველი მეფეები, რომ მათი სამეფო ოჯახის წევრები იყვნენ კოლხეთ-პონტოსზღვიპირეთის მმართველებიც.
ბერძენ და სომეხ ავტორთა ცნობების მსგავსება იმით გამოიხატება, რომ ისინი საუბრობენ, ერთი სამეფო ოჯახის, სამეფო დინასტიის მიერ პონტოსზღვისპირეთ-კოლხეთ-იბერიის მართვის შესახებ, თუმცა კი ერთნი (ბერძნები), ამ დინასტიის წარმოშობას იასონს უკავშირებენ, მეორენი კი (სომხები), დარიოსის მხედარმთავარს.
ზემოთ აღნიშნულ წყაროთა ეს თვალსაზრისი ეთანადება ძვ. ქართულ ისტორიოგრაფიას.
კერძოდ, „მოქცევაი ქართლისაის“ თანახმად, ქრისტესშობამდე დაარსებული ქართული სამეფო დინასტია სამხრეთიდან “არიან ქართლიდან” ჩამოსული მეფის ძის -აზონის მიერ წარმოიშვა (აღსანიშნავია, რომ ბერძნული წყაროების იასონიც აზონის ძეა და ამ სამეფო დინასტიას ეზონიდები ეწოდება. ეს იყო ძვ. ბერძნულ სამყაროში სახელგანთქმულ პელაზგ თესალიელთა სამეფო დინასტია).
“ქართლის ცხოვრების” თანახმად ფარნავაზის წინამორბედი აზო იყო დარიოსთან გამარჯვებულ ალექსანდრე მაკედონელის წარმოგზავნილი მხედარმთავარი.
ასე რომ „მოქცევაი ქართლისაი“ უფრო ახლოსაა ბერძნულ ცნობებთან, ხოლო „ქართლის ცხოვრება” სომხურთან.
ბერძნულ-რომაული წყაროების მიხედვით ერთი და იგივე სახელის მქონე ტომები სხვადასხვა ადგილას ცხოვრობდნენ.
მაგალითად, ჰენიოხები ჩრდილო შავიზღვისპირეთსა და სამხრეთ იბერიაში. მესხები და სვანები სტრაბონის მიხედვით ჩრდილო შავიზღვისპირეთსა და კოლხეთის სიღრმეებში.
ისტორიულ გალატეაში ეგრიტიკის ტბასთან და ჩრდილო-აღმისავლეთ ანატოლიაში მდ. ეგრისუსთან მცხოვრები მეგრელები და მაკრისელები.
მდ. ეგრისწყალი აფხაზეთთანაც იყო, ისტორიულ ეგრისთან. შეიძლებოდა გვეფიქრა, რომ სამხრეთიდან ჩრდილოეთისაკენ გადასახლების დროს ეს ტომები ერთმანეთს ენაცვლებოდნენ, ხოლო ნაწილი ესახლებოდა შემდგომი ტომის მეზობლად.
ყოველ შემთხვევაში ეტიმოლოგიური ძიება იძლევა ძალზე საინტერესო მასალას. საზოგადო სახელების „არგონავტების“ „მაკრონებისა“ და „მაკრისელების“ ძვ. ბერძენ ავტორთა მიერ მოხსენიებული „კერკეტების“ გეორგების, კავკასიაში მცხოვრებ „გელების“ ტომის, ქართული მხარეების „არგვეთის“, „ეგრისის“, „გურიის“ „გუგარქის“, „გარდმანის“, „ გარდაბნის“, „ალგეთის“, „გარისის“, სხვა ქართული და მც. აზიური სამყაროს ეთნონიმებისა და ტოპონიმების ფუძეების იგივეობა თესალიურ ეთნიკასა და ტოპონიმიკასთან ქმნის საინტერესო იდენტურ სურათის, სურათი შემდეგია:
“არგოსი” (I ვარიანტი, პელაზგური ქვეყანა) —–ა– რგ– ოსი;
“არგოსი” (II.მედეას დისშვილის ფრიქსეს ვაჟი) — ა- რგ – ოსი;
“აკრისია” (არგოსის მეფე) ———————- ა – კრ – ისია;
“არკადია” (პელაზგური მხარე) ————— ა – რკ – ადია;
“არგო” (თესალიური ხომალდი)———— ა – რგ – ო;
“მეგაროსი” (მედეას ვაჟი II ქმარ ეგეოსთან) — მე – გარ – ოსი;
“არგონავტი” (არგოს ეკიპაჟი) ——————– ა – რგ – ონავტი;
“მაკრონი” (პელაზგური ტომი) ———————— მა – კრ – ონი;
“მაკრისი” (თესალიური ქვეყანა) ————— მა – კრ – ისი;
”არგვეთი” (კოლხური მხარე) ——————— ა – რგუ –ეთი;
“ეგრისი” (კოლხური მხარე) —————— ე – რგ – ისი;
„კეგრიტიკა“ (მდ.როანასთან მდებარ მხარე პლინიუს უფროსის მიხედვით)- კე — გრ – იტიკა;
„გეორგები“ (კავკასიური ტომი პლინიუს უფროსის მიხედ)————– გეო – რგ – ები;
„კერკეტები“ (შავიზღვისპირა ტომი, სტრაბონი) — კე – რკ – ეტები;
„გუგარქ“ (ქვემო ქართლი სომხურად) ———– გუ – გარ – ქი;
„გურია“ (კოლხური მხარე) ——————— გურ – ია;
„გარდმან“ (ქვ. ქართლის მხარე) ——– გარ – დმან;
„გარდაბანი“ (ქვ. ქართლის მხარე) ———————- გარ – დაბან;
„გელები“ (კავკასიური ტომი პტოლემეოსი) ——— გელ – ი ;
„ალგეთი“ (ქვემო ქართლის მხარე) ——————– ა – ლგ – ეთი;
“გარისი” (ქვემო ქართლის მხარე) —————— გარ – ისი;
„ქართლი“ (ქვეყანა) —————————————– ქარ – თლი;
„გორდა“ (სოფელი) ——————————————- გორ – და;
“კოლხი“ (ტომი) —————————————————– კოლ – ხი;
თესალიურიდა ძველ ქართული (კოლხ_იბერული), აგრეთვე მცირეაზიული ტოპონიმების, გეოგრაფიული და ეთნიკური სახელების ეტიმოლოგიური ძიება გვიჩვენებს, რომ ამ სახელთა ფუძეები ზედმიწევნით იდენტურია.
ეს ფუძეებია ძირითადად „გრ“ ან „რგ“ თუ გავითვალისწინებთ, რომ ქართულში გვაქვს ბგერათა დაჯგუფება „გ“-„კ“-„ქ“, და ასევე „რ“ და „ლ“ ბგერათა ურთიერთცვლა, ამიტომ ფუძეებში ზოგჯერ შეიძლება „გრ“ ან “რგ“-ს ნაცვლად შეგვხდეს „კლ“, „ქრ“, „რკ“, „ლკ“, „გლ“ და სხვა.
ამ ფუძეების შესაბამისია ცნობილი ტოპონიმები და ეთნონიმები „კოლხი“, „ქართლი“, „კეგრიტიკა“ „გურია“, „ეგრისი“ და ა.შ. ამ მხრივ ისინი იდენტურია.
ეტიმოლოგიური მონაცემები აგრეთვე მიუთითებს პელაზგებისა და კელტების შესაძლო ნათესაობის შესახებაც.
პელაზგური სახელების „არგოსის“, „აკრისია“-ს, ზემოთ განხილული სხვა სახელების და ასევე კელტების ეთნონიმებისა და ტოპონიმების („კელტები“, „გალები“, „გელვეტები“ და ა.შ.) მსგავსება გვაძლევს საფუძველს ვივარაუდოთ, რომ სიტყვათა „ძირი“ „გლ“, „კლ“, „გრ“, კელტურ-გალურ ტომებისათვისაც მახასიათებელია.
აღსანიშნავია, რომ იგივე ფუძეები გააჩნია ჩვენამდე მოღწეულ ფრიგიულ კაპადოკიურ ეთნიკურ და გეოგრაფიულ სახელების მნიშვნელოვან ნაწილს.
მაგ. ფრიგელთა მეფე გორდიოსი და ფრიგიელთა ქალაქი „გორდიონი“, ჰეროდოტეს მიხედვით ფრიგიელთაგან მომდინარეობენ „ბრიგები“.
ამ სახელთა ძირებია „ფრგ“, “გრდ“, „ბრგ“, რომელთა საერთო ელემენტია „რგ“ და „გრ“
აღნიშნული ფუძე „რგ“- „გრ“, როგორც ვთქვით კოლხურ-იბერიულ-პელაზგური საერთო ფუძეა.
არაა შემთხვევითი, რომ ბოლო საუკუნეების ცნობილმა მკვლევარებმა (მაგ. ვინკლერმა) ძვ. სამყაროში ცნობილი „მოსხების“ ტომის წარმოშობა დაუკავშირეს „ფრიგიელებს“- „ბრიგებს“.
ამ უკანასკნელ სიტყვაში ჩვენთვის საინტერესოა ძირი (ფუძე) „ბრგ“, (ბერგ, იბერგ, იბერ) რომელიც შეიძლება ტერმინ „იბერს“ და ფუძე „რგ“, „რგ“-ს დაუკავშირდეს (იბერგ-რგ), თავის მხრივ სიტყვის ძირი „გრ“ „რგ“, როგორც აღვნიშნეთ, ქართულ სამყაროს უკავშირდება.
ზემოთ აღნიშნულ მონაცემებს უკავშირდება ივ. ჯავხიშვილის დაკვირვება, რომ სამივე ქართული შტოს, სვანების, ლაზების და ქართების პირველ სამშობლოდ მოიაზრებოდა ჰიპოთეტური ქვეყანა “კარდუ” “ქალდეა”—“კარდუხი”, რომელთა ფუძეებია “კრდ”, “ქლდ”. მათი საერთო ელემენტია “კრ” იგივე “ქლ” (“გრ”).
ჩვენ უნდა ვივარაუდოთ, რომ ეტიმოლოგიური ძიება გვიდასტურებს ქართულ ისტორიოგრაფიაში ცნობილ თეორიას, ხმელთაშუაზღვისპირეთსა და მცირე აზიის ვრცელ მიწა-წყალზე ქართველთა წინაპრების ცხოვრების შესახებ ქრ. შობამდე წინა ათასწლეულებში.
ძვ. ავტორები ჩანს კავკასია-მცირე აზიის აღნიშნულ მხარეებში მცხოვრებ მოსახლეობას ერთი წარმოშობის ხალხად მოიაზრებდნენ.
მაგ. ჰეკატოს მილეტელი (ძვ. წ.VI-V სს) მიიჩნევდა, რომ მოსხები კოლხური ტომია, ანუ მოსხებს და კოლხებს ერთ ხალხად თვლიდა. მართლაც სიტყვებში “კოლხი” (ძირი “კლხ” „კლ“, „გლ“ „გრ“) და მოსხების წინაპრის აღნიშვნელი სიტყვის “ბრიგები“ ძირი (“ბრგ”) თითქმის იდენტურია, ორივესთან ფუძისეული ძირითადი ელემენტია “რგ”-“გრ” (“კლ”-”K”კრ”-”Gგრ”).
ამ ტომებრივი იგივეობით უნდა ყოფილიყო გამოწვეული ის, რომ სტრაბონის, ასევე სხვა ძველ ავტორთა ცნობით “მოსხები” ცხოვრობდნენ “კოლხეთის” სიღრმეებში და შავიზღვისპირეთის ჩრდ. აღ. ნაწილში (შემდეგ დროინდელ აფხაზეთში).
სტრაბონი აღნიშნავს, პიტიუნტთან ცხოვრობენ “აქეელები, ზიგები, ჰენიოხები, კერკეტები, მოსხები, მათ მაღლა ცხოვრობენ ფტიროფაგები და სვანები”. (სტრაბონი XI-II,14). ე.ი. ძველი ბიჭვინთის სანაპირო დასახლებული ყოფილა მოსხებით, მიმდებარე მთები კი სვანებით (სტრაბონის ეპოქაში ანუ I ს-ში). სხვაგან სტრაბონი აღნიშნავს მდინარე ფაზისის შენაკადების მაღლა- “მოსხების ქვეყანაში არის ფრიქსეს მიერ დაფუძნებული ლევკოთიას სამლოცველო, (სტრაბ.XI-II,17). პლინიუს უფროსის მიხედვით ფასისის სათავე მოსხებშია. (“ტაციტუსის ცნობები” 1973. გვ.40). მარკუს ლუკანუსის მიხედვით ცხოვრობენ “მოსხები, იქ სადაც ფასისი მიაპობს კოლხთა დოვლათიან ყანებს“ (იქვე გვ. 41).
7).
ამ ტომთა ერთიანი წარმომავლობით უნდა ყოფილიყო გამოწვეული ის, რომ ძველი მწერლების თვალსაზრისით კოლხეთის დიდი ნაწილი სვანებით იყო დასახლებული. მაგ. როგორც აღვნიშნეთ სტრაბონი საგანგებოდ ეხება სვანების ცხოვრების საკითხს და წერს , რომ მათი დიდი ნაწილი ცხოვრობდა თანამედროვე აფხაზეთში სოხუმსა და ბიჭვინთას შორის. ის წერს “იმ ხალხთა შორის, რომელნიც თავს იყრიან დიოსკურიადაში არიან ფტიროფაგებიც. . . მათ ახლოს ცხოვრობენ სოანები. . . უკეთესი მეომრები და ძლიერები არიან ყველასთან შედარებით. ყოველ შემთხვევაში, ისინი ბატონობენ მათ გარშემო მცხოვრებ ყველა ხალხზე, რომელთაც კავკასიის მაღლობები უჭირავთ დიოსკურიადის გარშემო, მათ ყავთ მეფე და 300 კაცისაგან შემდგარი საბჭო. ამბობენ, რომ შეუძლიათ 200,000 კაცისაგან შემდგარი ჯარის გამოყვანა. გადმოცემოთ მათ ქვეყანაში მთის ნაკადებს ჩამოაქვთ ოქრო და იჭერენ ფაცერით და ბეწვიანი ტყავით. აქედან ამბობენ წარმოიშვა მითი ოქროს საწმისზე. ზოგიერთები მათ აგრეთვე უწოდებენ იბერიელებს. ისევე როგორც დასავლეთელებს ორთავე ქვეყანაში ოქროს ქვიშის სიჭარბის გამო. (სტრაბონი XI-II,19).
ასე რომ სვანებს სტრაბონის დროინდელი მეცნიერები და ავტორები იბერებადაც მოიხსენებდნენ, ხოლო, როგორც აღვნიშნეთ, მათ წინაპრებს “კარდუებთან”, “ქალდელებთანაც” აიგივებდნენ. პლინიუს უფროსის მიხედვით კოლხეთის ცნობილი ოქროს მეპატრონეები იყვნენ სვანები, ამიტომაც წერს,: – ”კოლხების დამპყრობმა მეფე სავლაკმა მიიტაცა სვანების ტომის მრავალი ოქრო და ვერცხლი” (იხ. წიგნი “ტაციტუსის ცნობები” 1973, გვ.39)
პლინიუსისვე ცნობით სვანები ცხოვრობდნენ მდინარე ფასისიდან დიოსკურამდე. ისე რომ მდინარე ხობი სვანებით დასახლებულ ტერიტორიაზე მიედინებოდა:-”მდინარე ხობოსი კავკასიონიდან სვანებზე ჩამოდის” (იქვე გვ.32)
სვანები ცხოვრობდნენ არამარტო კოლხეთში, არამედ ჩრდ. კავკასიაშიც. კოლხურ-იბერიული “გრ” ფუძის მატარებელი ეთნოსი იმჟამად ჩრდ. კავკასიაშიც ცხოვრობდა ამიტომაც წერს მკვლევარი, რომ-”ტომი გეორგები და სვანები ჩრდ. კავკასიაშიც ცხოვრობდნენ” (იქვე გვ. 37)
კოლხეთში ისე ჭარბი ყოფილა სვანური მოსახლეობა, რომ პლინიუს უფროსი კოლხეთის მოსახლეობას იცნობს ეთნოსახელით “სვანო-კოლხი”. (იქვე. გვ. 19).
ის რომ სვანებს იბერებს უწოდებდნენ არ არის შემთხვევითი.
„ზოგიერთები მათ აგრეთვე უწოდებენ იბერიელებს“(სტრაბონი XI-II,19). -წერდა სტრაბონი სვანებზე საუბრისას.
სტრაბონის ცნობით კოლხეთი ერქვა მხოლოდ ზღვისპირა ვიწრო ზოლს. დასავლეთ საქართველოს მნიშვნელოვანი ნაწილი იბერიის საზღვრებში იმყოფებოდა. ამიტომაც ის წერდა, რომ კავკასიის ქედის “შტოები სამხრეთითაა მიმართული და გადიან შუა იბერიაში ეს განშტოებები ებრჯინებიან არმენიისა და ე.წ. მოსხიის ქედებს და აგრეთვე სკიდოსსა და პარიადრის ქედებს” (სტრაბონი XI,II,15)
ხაზგასმითაა აღსანიშნავი რომ სამხრეთისაკენ მიმართულ კავკასიის ქედთა შორის მხოლოდ ლიხის მთა უერთდება (ეხება) “მოსხიის” (და არმენიის) ქედებს. ის კი, ე.ი. “ლიხის მთა”, შუა იბერიაში გადიოდა. აქედან ჩანს, რომ იბერიის მიწები ვრცლად იყო გადაშლილი ლიხის მთის დასავლეთითაც შავიზღვისკენ, ამიტომაც იყო მოსხთა ქვეყანაში მდებარე ლევკოთეას ტაძარი კოლხეთის სიღრმეში და ამავე დროს იბერიის ნაწილში.
8).
როგორც ცნობილია თესალია იყო შემდეგდროინდელი მაკედონიის ერთი ნაწილი. ამ კუთხით თუ შევხედავთ თესალიელ-მაკედონელთა მონაწილეობა ქართველთა სახელმწიფოს ჩამოყალიბებაში ცნობილია ძვ. ქართული წყაროებისათვისაც, მაგ. “ქართლის ცხოვრების” მიხედვით მაკედონელები არიან ფარნავაზამდელი ქართული სახელმწიფოს მპყრობელი აზო და მისი მრავალრიცხოვანი მეომრები.
ძვ. ქართული შეხედულებით, რომელიც წყაროებში იყო ასახული, ქართველი აზნაურები, ანუ მოსახლეობის თავისუფალი ფენა თავის თავს მიიჩნევდა აზონის მაკედონელი მეომრების გენეტიკურ მემკვიდრეებად და მიაჩნდათ, რომ სიტყვა აზნაური წარმოქმნილია აზონისაგან (აზონაური) და არა სიტყვა “აზატისაგან,” როგორც XIX-XX სს-ში მიიჩნიეს,
შეიძლება დავასკვნათ, რომ, საქართველოს მოსახლეობა და მისი მემატიანეებიც ხმელთაშუაზღვისპირა ეთნოსებთან ნათესაურ კავშირს ბუნებრივად მიიჩნევდნენ.
მართლაც აღსანიშნავია რომ ალექსანდრე მაკედონელის ეპოქაში, რომელსაც “ ქართლის ცხოვრება “ აკავშირებს ერთიანი ქართული სახელმწიფოს ფორმირებასთან, მცირე აზიაში კვლავ გრძელდებოდა ბალკანეთიდან ტომების გადმოსახლება.
ამ დროს გადმოსახლდნენ მაკედონიის მეზობლად მცხოვრები კელტგალატური ტომები მცირე აზიაში, რომელთაც აქ სახელმწიფო გალატეა დაარსეს.
ძვ. ბერძნები და ლათინი ისტორიკოსები წერენ არა მხოლოდ ბალკანეთის ნახევარკუნძულიდან კავაკსიაში ხალხთა გადმოსახლების შესახებ, არამედ პირიქით პროცესის შესახებაც, რომელიც გაცილებით უფრო ადრე მომხდარა. მაგ: ისინი წერენ, რომ თესალიიდან წამოსულთა მიერ იბერების, ალბანელებისა და კავკასიის სხვა ხალხების წარმოშობა მოხდა იაზონის კოლხეთში უკან დაბრუნების შემდგომ.
თუ ამ მითის უკან დავინახავთ რაიმე ისტორიულ ჭეშმარიტების მარცვალს, მაშინ უნდა ვიგულისხმოთ, რომ იაზონის კოლხეთში უკან დაბრუნების ქვეშ მოიაზრებოდა რაღაც ეპოქა ან საუკუნე, რომელიც გავიდა კოლხეთში არგონავტების I ლაშქრობიდან.
ხოლო რაც შეეხება კოლხების გადასახლებას ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე, კერძოდ ილირიასა და ასევე ჩრდ. იტალიაში, ძვ. ბერძენი და ლათინი ისტორიკოსები მას უკავშირებენ არგონავტების I ლაშქრობის ეპოქას.
მაგ: როგორც ცნობილია “აია” არის კოლხეთის ეპითეტი, მაგრამ აპოლონ როდესელის სიტყვით სინამდვილეში კოლხეთი შორსაა ტიტანური აიადან (არგონავტიკა, გვ.159), ხოლო კოლხეთის მეფის აიეტის და კირკე ცხოვრობს იტალიის კუნძულ აიაიაზე, რომელიც ეტრურიაშია (ოდისეა, IX, 31-32). ჰომეროსის ოდისეის აიაია დასავლეთშია, ტირენეის ზღვის კუნძულია. აია კი ეტრურიაშია ( იხ. არგონავტიკა, გვ. 214). ოდისევსი თავისი ხეტიალის დროს მივიდა იტალიის აიაიაში, ეტრტურიაში, ეს აიაია კოლხეთს დაუკავშირეს.
აპოლონიოს როდოსელი წერს, რომ კოლხები ამასთანავე მოსახლეობდნენ იტალიასთან ადრიატიკის ზღვის კუნძულზე, ილირიის სანაპიროსთან. ამ კოლხებს აფსირტელები ეწოდებოდათ (არგონავტიკა, გვ.220) კოლხებით დასახლებულ ამ კუნძულებს ადრე ბრეგიდის კუნძულები ერქვათ. ახლა კვარნეოს კუნძულებია. ეტიმოლოგიურადაც სახელი “ბრეგიდის” ფუძის (“ბრგდ”). დაკავშირება შეიძლება ფრიგიელების წინაპარ ბრიგებთან, რომლის ფუძეა “ბრგ”. ბრგდ – ბრგ. როგორც ცნობილია ფრიგიელებს აკავშირებენ მოსხებთან. მოსხები კი ჰეკატოს მილეტელს მიაჩნდა კოლხურ ტომად. მაშასადამე თუკი კუნძულ ბრეგიდას სახელი უკავშირდება ბრიგების ტომს, ხოლო უკანასკნელთ ჰქონიათ კავშირი კოლხებთან, კუნძულის სახელიც კოლხებთან ყოფილა დაკავშირებული.
როგორც აღვნიშნეთ აპოლონიოს როდოსელის სიტყვით, უკან დაბრუნებულ არგონავტებს გაედევნა კოლხთა დიდი ლაშქარი. ეს კოლხები მისულან ჯერ მდინარე ისტროსთან (დუნაი), სადაც ყოფილა ქალაქი აია (არგონავტიკა გვ.163). ე.ი. ძვ. ავტორები აიას ათავსებდნენ ხან მდ. ისტროზე, ხან კი სადღაც იტალიისაკენ. აპოლონიოს როდოსელი ათქმევინებს არგონავტებს, რომ ისტროსის ერთი ტოტი თითქოსდა ჩაედინება შავ ზღვაში, მეორე კი “ტრინაკრიის” ზღვაში იტალიასთან. ისტროსზე მოკლეს მედეას ძმა აფსირტე. ისტროსზე იმ დროს ცხოვრობდნენ ბრიგები. ასე რომ ბრიგებსა და კოლხებს აპოლონიოს როდოსელიც აკავშირებს ერთმანეთთან. ამ ბრიგებმა ისტროსის კუნძულზე ოდესღაც “არტემიდეს აუგეს ტაძარი”. (არგონავტიკა, გვ.169). აფსირტეს ჯარის შთამომავალი აფსირტელები აპოლონიოს როდესელის სიტყვით მის დროსაც ცხოვრობდნენ იტალიის კუნძულებზე -”დღესაც იმათი შთამომავლები, აფსირტელები ცხოვრობენ იქა”( იქვე.გვ..170) აპოლონიოსის სიტყვით კოლხები მის დროს ასევე ილირიაშიც ცხოვრობდნენ -”ცხოვრობენ დღესაც” (იქვე გვ.170).
ე.ი. თუ ვენდობით აპოლონიოს როდოსელს, მის ეპოქაში ძვ. წელთ აღრიცხვის III ს-ში კოლხები ცხოვრობდნენ ორ ადგილას შავიზღვისპირზე და დასავლეთით, ილირიასა (ბალკანეთის ნახ. კუნძ.) და იტალიის კუნძულებზე.
იმდენად გავრცელებული ყოფილა ძველ სამყაროში ქართველური ტომების (კოლხებისა და სხვა) ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე ცხოვრების თეორია, რომ ოვიდიუსიც (ძვ. წელთ აღ. 43 ახ. წელთ აღ. 18წწ.) თავის “სევდიან სიმღერებში” წერს – “აქ დუნაიზე ცხოვრობენ კოლხები და ტაბარანები” (ტაციტუსის ცნობი,1973, გვ.22) აღსანიშნავია, რომ პლინიუსის უფროსიც (23-79 წწ.), რომელმაც გამოწვლილვით აღწერა შავიზღვისპირეთი, წერს თავის “ბუნების ისტორიაში”, რომ — ბალკანეთში იყო კოლხების კოლონია პოლა (იქვე გვ.22).
მიუხედავათ იმისა, ვირწმუნებთ თუ არა აღნიშულ ავტორთა ცნობების სიზუსტეს, მითიური სურათის უკან შეიძლება დავინახოთ ფაქტი იმისა რომ თავდაპირველად მოხდა კოლხური მოსახლეობის გადასახლება ჩრდილო ბალკანეთსა და ჩრდილო იტალიისაკენ, შემდგომ მათი უკან დაბრუნება ფრიგიელებისა და თესალიელების სახელით.
თუმცა კოლხების დასავლეთში გადასახლებას აღნიშნული ავტორები უკავშირებდნენ არგონავტების პირველი ლაშქრობის ეპოქას, ხოლო თესალიელების კავკასიაში შემოსვლას კი იაზონის მეორე ლაშქრობის ეპოქას.
ამ ორ ეპოქას შორის, ალბათ, რეალურად საუკუნეები იყო გასული. აღნიშნულ მოსაზრებას ისიც ამტკიცებს, რომ თესალიელებს პელაზგური წარმოშობის ხალხად მიიჩნევდნენ, ამ უკანასკნელს კი რაღაცნაირად კოლხებთანაც აკავშირებდნენ, რაც ზემოთ იყო განხილული (მაგ. მაკრისელები, მაკრონები, მეგრელები).
შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ტროას ეპოქაში მცირე აზიური კოლხური მოსახლეობა სხვადასხვა გზით გადასახლდა ჩრდ. ბალკანეთსა და იტალიაში. მოძრაობა შესაძლოა შემდგომაც გაგრძელდა, რისთვისაც ხელი უნდა შეეწყო კავკასიასა და მც. აზიაში კიმერიელების შემოჭრას. ძვ.წ. VIII ს. შემდეგ კიმერიელთა თავდასხმებს, როგორც ცნობილია თან მოჰყვა ხალხთა გარკვეული გადაადგილებანი. ყოველ შემთხვევაში უდავო ფაქტია ის, რომ ბალკანეთიდან უკან მცირე აზიაში ხდებოდა ხალხთა მასიური გადაადგილებანი, კერძოდ თავდაპირველად შემოსულან ფრიგიული ტომები, შემდგომ თესალიური ტომები, ბოლოს კი კელტური ტომები, რომელთაც ალექსანდრე მაკედონელის ეპოქაში აქ სახელმწიფო გალატეა დაარსეს. ხალხთა ინტენსიური გადასახლებების გამო, პონტოს ზღვისპირეთი და მისი მიმდებარე მიწა-წყალი, არ იყო ეთნიკურად ერთგვარი მხარე.
ამის შესახებ თითქოსდა მიუთითებს ჰეროდოტეს და სხვათა ცნობები. კერძოდ კოლხების მიმართ ძველ მწერალთა შრომებში იყო ორგვარი შეხედულება. ჰეროდოტეს კოლხები თუ ეგვიპტური წარმოშობის ხალხად მიაჩნდა, სხვა ავტორების აბსოლუტური უმრავლესობა კოლხებს, კავკასიისა და ჩრდილო არმენია-მიდიის მოსახლეობას თესალიური წარმოშობისად მიიჩნევდა (აღსანიშნავია ავტორთა ერთი ნაწილი არა მხოლოდ კოლხებს ანათესავებდა ეგვიპტელებთან, არამედ მიიჩნეოდა რომ თითქოსდა თავდაპირველად ევროპა ეგვიპტელი კოლონისტებით იყო დასახლებული (მაგალითად ამ ეგვიპტელებით იყო დასახლებული ისტროსთან მდებარე ქალაქი აიაც, სადაც კოლხების ჯარი მივიდა აფსირტეს მეთაურობით (აპ. როდოსელის ცნობით).
კოლხეთი რომ კრებსითი სახელი იყო, ამის შესახებ მიუთითებენ თანამედროვე ევროპელი მკვლევარებიც და ასევე მიუთითებდა ანტიკური ავტორების ქართველი მკვლევარი ალ. გამყრელიძე. ის წერდა “ ყურადღებას იქცევს ჰენიოხების მრავალსახელიან ტომებზე მითითება და აგრეთვე კრებითად კოლხთა ტომების ხსენება” (ტაციტუსის ცნობები. 1973. გვ.33).
ალ. გამყრელიძე ფიქრობდა, რომ შესაძლოა ზოგიერთი მწერალი რომელიმე ერთი ტომის ცალკეულ შტოებს სხვადასხვა ეთნოსებად მიიჩნევდა. მცირე აზიიდან, თესალია-მაკედონიიდან და ხმელთაშუაზღვისპირეთიდან მოსახლეობის გადმოსახლების შესახებ სხვადასხვა იმდენი ავტორი საუბრობს (მათ შორის ძვ. ქართველი და სომეხი ისტორიკოსები) რომ ალბათ აქ, ამ თეორიაში უნდა ვეძიოთ ჭეშმარიტების მარცვალი. მითუმეტეს, რომ დას. საქართველოს არქეოლოგიური განათხარიც ძვ. წ. აღ. V-IV საუკუნეებისა ამჟღავნებს იდენტობას ამავე საუკუნეთა მაკედონიურ სამარხებთან (იხ. არქეოლოგიური ექსპედიციის ხელმძღვანელის დარეჯან კაჭარავას ინტერვიუ. ჟურნალი “მუდმივი კავშირის სამყარო” #1(25)2005წ. გვ.19).
როგორც აღვნიშნეთ სტრაბონს სამხრეთ კავკასიის მთელი მოსახლეობა მიაჩნია ერთი წარმოშობის ეთნოსად, კერძოდ მისი აზრით ალბანელები და იბერები თესალიური წარმოშობის მოსახლეობაა და ისინი იაზონისაგან მომდინარეობენ. ამ იაზონის რაზმის წევრ არმენისაგან მომდინარეობს არმენიისა და მიდიის მოსახლეობის ერთი ნაწილი, იმავე ბალკანური წარმოშობისად მიაჩნია ჰენიოხები და კოლხეთის სხვა ტომები. აღსანიშნავია, რომ სტრაბონს არმენიისა და მიდიის მთელი მოსახლეობა არ მიაჩნია თესალიურ წარმოშობისად, როგორც ჩანს ის არმენიელებს არ მიიჩნევდა ერთი ეთნოსისაგან შემდგარ ხალხად. მიაჩნდა რომ მხოლოდ არმენიის ერთი ნაწილი არის თესალიური წარმოშობისა. მაშასადამე არმენიის მოსახლეობის სხვა ნაწილი სხვა წარმოშობისაა, სხვა ეთნოსია. როგორც აღინიშნა, ის წერდა, რომ იასონის თანამგზავრმა არმენმა შეაღწია არმენიის და მიდიის დიდ ნაწილში (სტრაბონი XI-IV. 8.). ამით საფუძველი ჩაუყარა არმენიის ამ ეთნოსს. ამ თესალიური წარმოშობის ხალხის განსახლების სამხრეთის საზღვრების შესახებ სტრაბონი წერს, რომ “ არმენიის თანამგზავრებმა დაიჭირეს “აკილსენესა” და “სისპირიტის” ოლქი, თითქმის “კალახანისა” და “ადიაბენის” ჩათვლით. მან შემდეგ დატოვა არმენია” (სტრაბონი XI-IV. 8.).
აქედან, ჩვენი აზრით, ჩანს შემდეგი, თესალიური წარმოშობისა იყო არა მთელი არმენია, არამედ “აკილსენესა” და “სისპირიტიდან” “მტკვრამდე”,. სხვა ადგილას, ამ მიწაწყალს პარიადეს კალთებს, ხორძენასა და გოგარენას -მტკვამდე- სტრაბონი იბერების ტერიტორიად მიიჩნევდა, რომელიც მიიტაცეს არმენიის მეფეებმა ძვ. წ. მე-2 ს.-ში.
სტრაბონის აღნიშნული შეხედულებით უნდა ყოფილიყო გამოწვეული ის, რომ სტრაბონს მცხეთის სამხრეთით ანუ იმჟამად არმენიის სახელმწიფოს საზღვრის შიგნით მცხოვრები მოსახლეობა (ანუ ყოფილ იბერიულ მიწაზე მცხოვრებნი), როგორც ჩანს არმენიაში მცხოვრებად მიაჩნია, ამის მიზეზი უნდა ყოფილიყო ის, რომ როგორც ჩანს სტრაბონის ეპოქაში ეს ქართული მხარეები კვლავ სომხეთის სახელმწიფოებრივი გავლენის სფეროში იყვნენ მოქცეული.
სომხეთმა იბერიისაგან მიიტაცა გუგარქისა და სხვა მისი მიმდებარე მხარეები. მართლაც ქართლის ცხოვრების თანახმადაც ამ დროისათვის ქართლში იყო ორმეფობა. მტკვრის მარცხენა სანაპიროს მცხეთელი მეფეები განაგებდნენ, ხოლო მარჯვენას (ე.ი. ქვემო ქართლს და მიმდებარე ქვეყნებს) განაგებდნენ არმაზელი მეფეები. ქართლის (მცხეთელი და არმაზელი) მეფეები ერთმანეთთან მეტოქეობის დროს იყენებდნენ მეზობელი ქვეყნების ძალებს. არმაზელი მეფეები ძირითადად სომხურ სახელმწიფოს ეყრდნობოდნენ, რის შედეგადაც როგორც ჩანს არმენიის გავლენის სფეროში ექცეოდნენ ხოლმე. ეს მოვლენა, ჩანს სტრაბონმა ან მისმა წყარომ, მიიჩნია იმის დასტურად რომ არმაზის სამხრეთით მდებარე ტერიტორია არმენიის შემადგენლობაში შედიოდა და შესაბამისად მისი მოსახლეობა სომხებად ჩაითვალა.
აღნიშნული ეპოქის ვითარება კარგად აღწერა გაიუს პლინიუს სეკუნდუსმა, იგივე პლინიუს უფროსმა. იგი თავის წიგნში “ბუნების ისტორია” მიიჩნევს, რომ იბერია (ასევე კაბადოკია და არმენია) ალექსანდრე მაკედონელის დროს დაიპყრეს მაკედონელებმა (ტაციტუსის ცნობები. 1973, გვ. 29).
ეს ცნობა ჩვენთვის იმითაა საინტერესო, რომ იმავე თვალსაზრისს ავითარებს ქართული უმთავრესი საისტორიო წყარო “ქართლის ცხოვრება”.
9).
მაშასადამე, საბოლოოდ უნდა ითქვას, რომ სხვადასხვა ბერძენ-რომაელ ავტორთა თვალსაზრისით ქრ. შობამდე I ათასწლეულში სამხრეთ კავკასიაში შემოვიდა ალპურ-ბალკანური წარმოშობის მოსახლეობა, რომელიც ცალკეულ ტომებად დაყოფილი მოძრაობდა პონტოსპირეთიდან კავკასიისაკენ და შეავსო მთელი არეალი კასპიისა და შავ ზღვებს შორის.
ეს მოსახლეობა მოძრაობდა სამხრეთიდან ჩრდილოეთის მიმართულებით, და დასავლეთიდან აღმოსავლეთისაკენ.
ამით უნდა ყოფილიყო გამოწვეული ფაქტი იმისა, რომ კოლხეთი ძვ. ავტორებთან მდებარეობდა უფრო სამხრეთით, შემდეგ მოგვიანებით კი შავიზღვისპირეთის ჩრ. აღმ. ნაწილსაც ეწოდა ეს სახელი. შესაბამისად ერთი და იმავე დასახლების ტომების საცხოვრისს ჯერ უფრო სამხრეთით აღნიშნავდნენ, შემდეგ კი უფრო ჩრდილოეთით. ასე აღმოჩნდა ძვ. ავტორთა აზრით ალპებიდან (და ჩრდ იტალიიდან) წამოსული მოსახლეობა, კავკასიის ალბანელები იბერების აღმოსავლეთით, ხოლო “გეორგების” ტომი ჩრდილო კავკასიაშიც კი. მაგ: პლინიუს უფროსის მიხედვით “კავკასიის გადაღმა, სკვითებისა და კიმერიელების გვერდით ცხოვრობენ გეორგები” (იქვე, გვ.37). აღსანიშნავია, რომ გეორგებს ახსენებს პონპონიუს მელაც. ამასთანავე სვანები ცხოვრობენ არა მხოლოდ შავიზღვისპირეთში კოლხეთის ვრცელ მიწა-წყალზე, არამედ ჩრდ. კავკასიაშიც. შეუძლებელია ეტიმოლოგიურად ერთმანეთს არ დაუკავშიროთ მათ მიერ ნახსენები კერკეტები, გეორგები და ასევე მხარის სახელი კეგრიტიკე, რომელიც პლინიუს უფროსის მიხედვით მდებარეობდა მდ. როანასთან.
ეტიმოლოგიური მსგავსება შემდეგი სახისაა: აღნიშნული სიტყვების ფუძეებია “კრკტ” (კერკეტები), “გრგ” (გეორგები), “კგრტკ” (კეგრიტიკე) კრკ-ტ გრგ კგრ-ტ-კ თუ გავითვალისწინებთ იმას რომ ქართულ ენაში გვაქვს ბგერათა დაჯგუფება „გკქ“, აქედან გამომდინარე, ფუძეებში აღნიშნულ თანხმოვანთა ურთიერთჩანაცვლების პრინციპით შეიძლება მივიღოთ „კრკ“-ს ნაცვლად „გრგ“, და საერთოდ, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ფუძეებში „გრ“ და „რგ“ ერთმანეთს ენაცვლებიან, შესაბამისად, საერთო ანალიზით, შეიძლება მივიდეთ მოსაზრებამდე, რომ ერთი და იმავე ფუძით აღინიშნებოდა ერთი ეთნოსის სხვადასხვა ტომი.
მაშასადამე „კერკეტები“ „გეორგები“ და „კეგრიტიკის“ მოსახლეობა იყვნენ სხვადასხვა ტომები ერთი ეთნოსისა.
თუ გავითვალისწინებთ, რომ როანა ანუ მდინარე რიონთან მდებარე „კეგრიტიკე“ არის ეგრისი, მივალთ დასკვნამდე რომ გეორგები, ეგრისელები და აფხაზეთის კერკეტები ერთი ეთნოსი იყო.
პლინიუს უფროსის აღნიშნული ცნობა, რომ კოლხეთში მდინარე როანას მხარეს მდებარეობდა „კეგრიტიკე“ (ტაციტუსის ცნობები 1973. გვ.32). ჩვენთვის იმითაა ძვირფასი, რომ ეტიმოლოგიურად სიტყვა „კეგრიტიკე“-ს ფუძე „კგრტკ“ იდენტურია სიტყვა „ქართლის“ ფუძისა-“ქრთ“.
„კ-გრტ-კ“
„ქრთ“ (გრტ)
ანალოგიურად, როგორც ცნობილია, ბგერათა დაჯგუფება „გკქ“-ს გვერდით ქართულ ენაში გვაქვს – დაჯგუფება „დტთ“.
სიტყვა „ქართლის“ ფუძე-ძირში (ქრთ), „თ“ შეიძლება შეიცვალოს „ტ“ ან „დ“ ბგერით (შდრ. „გარდმანი“, „გარდაბანი“), ხოლო „კეგრი-კი-ტის“ ფუძეში „გ“ ბგერა შეიძლება „ქ“-თი ჩავანაცვლოთ, ხოლო „ტ“-„თ“,
კ-გრტ
კ-ქრთ-ა – ქრთ – „კ“ და “გ“ – ორი იდენტური, ჩანს ურთიერთგამაძლიერებელი ბგერა, ასევე არის სხვა ქართული ტომის (მხარის) ფუძეშიც.
იგულისხმება გუგარქ (გგრ), გეორგ (გრგ) [გგრ, გრგ], და ასევე სიტყვა “კეგრიტიკის” ფუძეშიც (კგრტკ);
ფუძე-ძირების ასეთი ეტიმოლოგიური მსგავსება კიდევ უფრო აძლიერებს ბერძენ-რომაელ ავტორთა თვალსაზრის რომ სამხრეთ კავკასიაში კერძოდ კი დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოში ერთი ეთნოსი სახლობდა.
კეგრიტიკე, როგორც ყველაფრიდან ჩანს, არის თავდაპირველი ფორმა სიტყვა „ეგრისისა“, მაშასადმე თუ ამ მოსაზრებას გავიზიარებთ, სიტყვა „ეგრისის“ ფუძეში დაკარგულია ბგერა „თ“ (დ,ტ). თავდაპირველად შესაძლებელია ეს სიტყვა „ეგრისი“ გამოითქმოდა ასე: ეგრიტი ან „ეგრიტისი“ (ეგრითისი, ეგრიდისი).
პლინიუს უფროსის ცნობა ჩვენ უფლებას გვაძლევს გამოვთქვათ ასეთი თვალსაზრისი (ეგრიტიკე,- ეგრითი, ეგართ, გართ, ქართ ქართ-ლი ).
პლინიუს უფროსის მიხედვით სხვა არის მდინარე როანი (ეს უნდა იყოს თანამედროვე მდინარე რიონი) და სხვაა მდინარე ფასისი (ეს უნდა იყოს თანამედროვე მდინარე ჭოროხი).
პლინიუს უფროსი ძალზე გამოწვლილვით აღწერს აღმ. შავიზღვისპირეთს, იმდენად, რომ მიუთითებს არა მხოლოდ ტომთა განსახლების ზუსტ გეოგრაფიულ არეალს, არამედ ზოგჯერ გადმოგვცემს მდინარეთა შორის მანძილებს ნაბიჯებისა და „სტადიონების“ მიხედვით (სიგრძის ერთეული სტანდიონი უდრიდა 177 მეტრსა და 40 სანტიმეტრს).
მაგალითად, მისი ცნობით მდინარე თერმოდონტთან ცხოვრობდნენ კენებისა (ალბათ ჭანების) და ხალიბების ტომები (ეს მდ. თერმოდონტი იმითაა საინტერესო, რომ თემისტიოსის მიხედვით თერმოდონტის მახლობლად ფასისთან მდებარეობდა ცნობილი „ფასისის რიტორიკული სკოლა“. და იქვე მახლობლად ყოფილა მხარე არმენია).
თუ პლინიუსს ვერწმუნებით ტრაპიზონის გადაღმა 30000 ნაბიჯის მანძილზე ცხოვრობდა არმენოხალიბების ტომი და იყო დიდი არმენია ( იქვე. გვ. 31).
ტრაპიზონის ჩრდილოეთით მიედინებოდა მდინარე აფსაროსი და იყო ამავე სახელის მქონე ციხე-სიმაგრე.
პლინიუსი წერდა მის შესახებ „იმ ადგილებში მთებს გადაღმა იბერიაა“. (იქვე გვ. 32) აქ ცხოვრობდნენ ჰენიოხები, ამპრევტები და ლაზები. მდინარე აფსაროსსა და თერმოდონტს შორის ზღვის სანაპიროზე ცხოვრობდნენ შემდეგი ქართული ტომები: აღნიშნული კენები და ხალიბები, ტიბარენები, მასინები (მოსინიკები); მაკროკეფალები (ქ. კოტიორასთან); ბეხირები და ბუქსურები ( ქ. კერასუნტთან და კორდულასთან); მახორონები და სიდონები ( ე.წ. შავ მდინარესთან); მდ. სიდენი (აქ იყო ქ. პოლემონიონი), მდ. იაზონიონი; მდ. მელანთიონი (ქ. ფარნაკე), მდ. ტრიპოლისი (ქ. ფილოკალია, ქ. ლივიოპოლისი, ქ. ტრაპეზუნტი); ტრაპეზუნტის აქეთ ცხოვრობდა სან-ჰენიოხთა ტომი (მდ. პიკსეპესის აქეთ) და აღნიშნული მდინარე აფსაროსი.
მის აქეთ გაედინებოდა შემდეგი მდინარეები: მდ. აკამპსეონი, მდ. ისისი, მდ. მოგრუსი, მდ. ბათისი (აქ ცხოვრობდა კოლხთა ტომი). ბათისი ეტიმოლოგიურად მოგვაგონებს ბათუმს (ბათისი – ბათ-უმი). თუმცა უნდა ითქვას, რომ ასეთი დასახელების პუნქტი დღესაცაა ისტორიულ ლაზეთის ზღვისპირზე ამჟამინდელ თურქეთში.
პლინიუსის მიხედვით სხვა ტომია კოლხები და სხვა ტომია ლაზები. ე.ი. მდინარე ბათისიდან მდინარე ფასისამდე გაედინებოდა მდ. ჰერაკლიონი, სადაც იყო ქალაქი მატიუმი.
პლინიუსი წერს „ მდ.ფასისი გამოდის მოსხებში“ (ბუნების ისტორია VI, 13, იქვე გვ. 32). ის წერს მდინარე ფასისი სანაოსნოა 38500 ნაბიჯის მანძილზე, აქვს 120 ხიდი და გარშემო მრავალი ქალაქია (იქვე გვ.32).
ჩვენი ანგარიშით 38000 ნაბიჯი არის დაახლოებით 30-31კმ. მაშასადამე თუ ფასისი ჭოროხია, ის სანაოსნო ყოფილა დაახლოებით 30კმ. მანძილზე.
პლინიუსის მიხედვით მდ. ფასისზე მდებარეობდა ქალაქები კინდარიდა, კირკეუმი, კიგნოსი, სურიუმი, ადრე იქ ყოფილა ქალაქი ეა, სადაც ფასისს ერთვოდა მდინარეები ჰიპოსი და კიანეოსი, უფრო მოშორებით, აფსაროსიდან 70000 ნაბიჯზე, ფასის უერთდება მდ. გლავკოსი ( ჩვენი ანგარიშით, ესაა დაახლოებით 56 კმ. თუ ერთ ნაბიჯს ჩავთვლით 80 სანტიმეტრად). მას სხვა ავტორები უწოდებენ –„ლიკე“, ესაა ალბათ მდინარე ლიგანისხევი (ლიგანი), რომელიც დაახლოებით 50-60 კმ-ზე ერთვის ჭოროხს.
თუ ფასისი გამოდიოდა „მოსხებიდან“. ჩვენ აქ უნდა ვიგულისხმოთ ჭოროხის სათავეები, რომელიც მართლაც მესხური ტომებით იყო დასახლებული.
ჩვენს ვარაუდს, რომ ფასისი ჭოროხია კიდევ უფრო აძლიერებს პლინიუსის აზრი , რომ მის ჩრდილოეთით გაედინება მნიშვნელოვანი მდინარე „როანი“, ეტიმოლოგიურად შეუძლებელია „როანი“ და „რიონი“ ერთმანეთს არ დავაკავშიროთ. ამ მდინარის მნიშვნელობას პლინიუსი ხაზს უსვამს იმით, რომ აღნიშნავს: გაედინება „მდ. როანი კეგრიტიკის მხარეს“.
შეუძლებელია, ასევე ეტიმოლოგიურად „კეგრიტიკე და „ეგრისი“ ერთმანეთს არ დავაკავშიროთ.
პლინიუსის მიხედვით მდ. ხობოსი ახლოა ფასისთან (ხომ არ იგულისხმება ამ მდინარის ქვეშ „ხოფისწყალი“ და არა მდ. „ხობი“) სადაც თურმე ცხოვრობდნენ სვანები, ხოლო მდინარე როანიდან აფსილების ტომამდე (სებასტოპოლისის ციხესიმაგრემდე) გაედინებოდნენ მდინარეები „ზიგანია“, „თერხოსი“ „ასტელფოსი“ და „ქრისოროსი“.
აფსილების იქით ცხოვრობდნენ სანიკებისა და ჰენიოხების ტომები. პლინიუსი ასევე აღწერს კასპიისზღვიპირა ტომებსაც და წერს, რომ სხვა ხალხია უდინები და სხვა ხალხია ალბანელები. „ალბანთა ტომი მოდებულია კავკასიის მთებს, აღწევს მდ. მტკვარს, რომელიც სომხეთის და იბერიის საზღვარს წარმოადგენს“ (იქვე გვ.38) ხოლო უდინები კასპიის ზღვის დასავლეთ ნაპირზე ცხოვრობენ. აქედან გამომდინარე შეცდომაა ამჟამად გავრცელებული თვალსაზრისი თითქოსდა უდინები ეთნიკური ალბანელები იყვნენ. უდინებს პლინიუსი სკვითებად მიიჩნევდა (კასპიის ზღვის დასასავლეთ ნაწილი „უჭირავს სკვითების ხალხს უდინებს“. იქვე. გვ.38).
უდინების აქეთ იბერებისაკენ ცხოვრობდნენ ალბანელები.
ხოლო დასავლეთ საქართველოს მნიშვნელოვანი ნაწილი სვანების ტომით დასახლებულად მიიჩნევა, მაგალითად: მითიური აიეტის შთამომავალ კოლხეთის მეფე სავლაკს მიუღია „კოლხეთის ხელუხლებელი მიწა და მან „მოიპოვა მრავალი ოქრო და ვერცხლი სვანების ტომისა“ (იქვე გვ. 39).
კოლხებსა და მოსხებს ძვ. ავტორთა ცნობით მდ. ფასისი აერთებდა. მაგ. მარკუს ლუკანოსი წერს: ცხოვრობენ „სასტიკი მოსხები იქ, სადაც ფაზისი მოაპობს კოლხთა დოვლათიან ყანებს.“ (იქვე გვ. 41) მაშასადამე, აღნიშნული არეალის ძირითადი მოსახლეობა ესაა მოსხები, კოლხები და სვანები.
როგორც ითქვა კოლხეთი არ წარმოიდგინება ერთ ეთნოსად, ეს არის კრებითი სახელი სხვადასხვა ქართული ტომებისა, რომელთაც შინაგანი ერთიანობა ჰქონდათ. მათ ნათესაობას ეტიმოლოგიური ძიება ადასტურებს.
ამ ერთნაირობის გამო, როგორც ჩანს, სტრაბონისა და დიონ კასიოსის ეპოქაში მთელს ამ არეალს „იბერია“ ეწოდა.
რატომღაც შეცდომად მიაჩნიათ დასავლეთ საქართველოზე საუბრისას დიონ კასიოსის მიერ „იბერიის მეფე მითრიდატეს“ ხსენება („დიონ კასიოსის ცნობები საქარველოს შესახებ“ 1956. გვ. 28.).
ნ. ლომოური მიიჩნევს, რომ კონტექსტის მიხედვით აქ უნდა იგულისხმებოდეს არა იბერიის, არამედ ბოსფორის მეფე მითრიდატე (ჩვ. ერის Iს-ის 50-იან წ-ები).
სვანებთან დაკავშირებით სტრაბონი ახსენებს იბერებსა და იბერიას, ეს ცნობაც უგულებელყოფილია.
ასევე, აქვე მცხოვრებ მაკრონ-ჰენიოხთა მეფეებს შესაძლოა იბერიის მეფეებსაც უწოდებდნენ და ალბათ ამიტომ უწოდებს აქაურ მხარეთა მმართველს დიონ-კასიოსი „იბერიის მეფე მითრიდატეს“.
მით უმეტეს, რომ სვანების ქვეყნის აღწერისას სტაბონი განმარტავს თუ რატომ ეწოდა ამ მხარეებს იბერია.
საქმე ის იყო, რომ ბერძენი და განსაკუთრებით ლათინი მწერლები იმდენ ეთნიკურ მსგავსებას პოულობდნენ კავკასიისა და მათთვის ნაცნობ დასავლეთის იბერიის (კელტ-იბერულ) მოსახლეობას შორის, რომ ისინი კავკასიის (განსაკუთრებით საქართველოს) მოსახლეობას ხშირად უწოდებდნენ არა ვთქვათ „თესალიელებს“ ან „მაკედონიელებს“, როგორც წინა პერიოდის მკვლევარები, არამედ „იბერებს“, დიონ კასიოსამდე ასე მოიქცა სტრაბონი, როცა მან დასავლეთ საქართველოს ზღვისპირა ნაწილს „იბერია“ უწოდა, იმით, რომ მან სვანები იბერებად მოიხსენია.
ახლა უკვე დიონ კასიოსი უწოდებს ამავე მხარის მეფეს (როგორც აღვნიშნეთ) „იბერიის მეფე მითრიდატეს“.
უფრო მოგვიანებით საეკლესიო მწერლები დასავლეთ საქართველოს „ქვემო იბერიად“ მოიხსენებდნენ და იმ საეკლესიო ერთეულს, რომელსაც ქართველები „აფხაზეთის კათალიკოსს“ უწოდებდნენ, ისინი მუდამ „ქვემო იბერიის საარქიეპისკოპოსოს“ უწოდებდნენ.
XXს-ში საბჭოთა, რუსი და ქართველი ისტორიკოსები, კატეგორიულად კრძალავდნენ მოსაზრებას იმის შესახებ რომ სამხრეთ კავკასიაში იბერია ეწოდებოდა ვრცელ მხარეებს. იგნორირებას უკეთებდნენ თვით სტრაბონის, პლინიუს უფროსის, ეპიფანე კონსტანტინეპოლელისა ან ვთქვათ დიონ კასიოსის (და სხვათა) ცნობებს იმის შესახებ, რომ დასავლეთ საქართველოს სამხრეთ თუ ჩრდილო ნაწილებს იბერია ეწოდებოდა ან მოიცავდა მის რომელიღაც ნაწილს.
საბჭოთა ეპოქის ისტორიკოსების დაბეჯითებული მტკიცებით იბერია მხოლოდ შიდა ქართლს ეწოდებოდა. აღმოსავლეთის მიმართულებითაც კი ძლიერ ამცირებდნენ მას. მაგ. პლინიუსი ამტკიცებდა, რომ იბერიის აღმოსავლეთი საზღვარი (ალბანეთთან) გადიოდა მდ. ალაზანთან, მიუხედავად ამისა ნ. ლომოური ამტკიცებდა რომ იბერიის აღმოსავლეთი საზღვარი მდ. არაგვზე გადიოდა. ამიტომაც ის დიონ კასიუსის მიერ ნახსენებ მდინარე პელორს არაგვად მიიჩნევდა, სადამდეც თითქოსდა იბერიის სამეფოს საზღვრები აღწევდა (იხ. „დიონ კასიოსის ცნობები საქართველოს შესახებ“ 1966.გვ.60).
ნ. ლომოურის თვალსაზრისით იბერიასა და ალბანეთს შორის საზღვარი გადიოდა მდ. არაგვზე და შესაბამისად ალბანეთის მიწა წყალი ვრცელდებოდა ქალაქ მცხეთამდე.
ნ. ლომოურის თვალსაზრისით ივრისა და ალაზნის ხეობები ეთნიკური ალბანელებით იყვნენ დასახლებულნი. შესაბამისად ტერიტორიამცხეთამდე და თბილისამდე (მისი აზრით) არა ისტორიულ საქართველოს, არამედ ისტორიულ ალბანეთს მიეკუთვნებოდა.
ასეთ საეჭვო საფუძველს დაეყრდნო თეორია თითქოსდა ხდებოდა ივრისა და ალაზნის ხეობებს მოსახლეობის „ქართიზაცია, გაქართველება.“ და თითქოსდა ასე თანდათანობით შემოვიდა ეს ხეობები ქართულ სამყაროში, შემოუერთდა ქართულ ეთნოსს, ქართიზაცია, გაქართველების ყალბი თეორია ნამდვილ „წმინდა თეორიას“, შეურყეველ დოგმას წარმოადგენდა საბჭოთა ეპოქის ისტორიკოსებისათვის.
ნ. ლომოური და მისი თანამოაზრეები როგორც ითქვა საზღვარს იბერიასა და ალბანეთს შორის მდ. არაგვზე დებენ და რატომღაც არაგვს „პელორს“ უწოდებენ. მაშინ როცა სტრაბონი არაგვს გარკვევით უწოდებს „არაგი“ (სტრაბონი XI-III,2), ხოლო იბერიასა და ალბანიას შორის საზღვრს მდ. ალაზნთან ათავსებს (Проход из Иберии в Албанию идет через безводную и каменистую область Камбисену к реке Алазонию სტრაბონი XI, IV, 5).
სტრაბონი და დიონ კასიოსი თანამედროვენი იყვნენ და თითქმის ერთ ეპოქაში მოღვაწეობდნენ, ამიტომაც თუ სტრაბონისთვის ცნობილი იყო მდინარე არაგვისა და მდინარე ალაზნის სახელები, ისინი ცნობილი უნდა ყოფილიყო დიონ კასიოსისთვის. ამიტომაც „პელორი“ ჩანს ერქვა არა არაგვს, არამედ მტკვრის რომელიმე შენაკადს (შესაძლებელია იორს), შესაძლოა პომპეუსის აგან დევნილმა იბერიის მეფემ ხიდები გადაწვა არა მარტო არაგვზე, არამედ აღნიშნულ სხვა მდინარეზეც.საბჭოთა ისტორიოგრაფია, თითქმის ყოველ ათწლეულში ან ოცწლეულში ცვლიდა საისტორიო შეხედულებებს ხალხთა განსახლების შესახებ, აყალბებდა ან და თვითნებურ ინტერპრეტაციას უკეთებდა მას, ასწორებდ ან ცვლიდა საისტორიო წყაროებს იმის შესაბამისად კრემლი და საბჭოთა ხელისუფლება თუ როგორ ი თვალით უყურებდა ამა თუ იმ ხალხსა და ეთნოსს, წყალობდა თუ რისხავდა მას (მაგ: ლენინის დროს აზერბაიჯანელებს მუსულმანხალხს უწოდებდნენ, სტალინის მოღვაწეობის ადრეულ პერიოდში „თურქებს“, II მსოფლიო ომის შემდეგ კი „აზერბაიჯანელებს“, შესაბამისად იცვლებოდა ამ ხალხის შესახებ წყაროების მიმართაც დამოკიდებულება. ვთქვათ თუ 30-40-იან წლებში აზერბაიჯანელებს თურქული წარმოშობის ხალხად მიიჩნევდნენ, 70-80-იან წლებში მათ უკვე მიიჩნევდნენ ალბანელების შთამომავლებად, შესაბამისად ალბანელების ისტორიული მიწა-წყალი და ალბანური კულტურა აზერბაიჯანელთა მემკვიდრეობად იქნა გამოცხადებული). ქართველთა მიმართ კრემლის დამოკიდებულება თითქმის მუდამ ერთგვარი იყო. მიიჩნეოდა რომ ქართველები უსაფუძვლოდ ამაყობდნენ თავიანთ ისტორიული წარსულით, რაც, მათი აზრით,კვებავდა ქართულ სეპარატიზმს და ხელს უშლიდა მათ ინტეგრაციას საბჭოთა ხალხში.
კრემლმა მიზნად დაისახა ქართველთა ეროვნული სიამაყის მასაზრდოებელი ძველი ქართული ისტორიოგრაფია ჩაენაცვლებინა ახალი ქართული საბჭოთა ისტორიოგრაფიით, რაც შესანიშნავად მოახერხეს კიდეც.
უარყოფილ იქნა ძვ.ქართული ისტორიოგრაფიის ცნობები ქართველი ერის წარმოშობისა და ფარნავაზის ეპოქაში მისი ერთიანი სახელმწიფოს არსებობის შესახებ და მის ნაცვლად განახლებული ფორმით შემოთავაზებული იქნა ჯერ კიდევ XIX-XXსს-ების მიჯნაზე პროფ. პატკანოვისა და მისი მოწაფის ნ. მარის მიერ პეტერბურგის უნივერსიტეტის არმენოლოგიის კათედრაზე შემუშავებული ე.წ. „ქართიზაციისთეორია“.
გამოჩენილი ისტორიკოსები და სწავლულები ჩართეს ამ საქმეში. ამ მიზნით, საქართველოს ხელმეორე ოკუპაციის შემდგომ, 1921 წლიდან,რუსული საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების თანავე დაიწყო ფართო კამპანია ძველი ქართული ისტორიოგრაფიის წინააღმდეგ. მის ჩასანაცვლებლად საქართველოს ისეთი ახალი შეთხზული ისტორიით, რომელიც ხელს შეუწყობდა ქართველი ხალხის სულისკვეთების დათრგუნვას. ამ მიმართულებით საგანგებო დავალება მიეცა ხელისუფლების მიერ იმჟამინდელი ცენტრალური კომიტეტის კულტურის განყოფილების უფროსსა და ამავედროს უნივერსიტეტის მაშინდელ რექტორს კ. ორაგველიძეს. მან გადაწყვიტა, რომ საბოლოოდ „აღებულიყო ძვ. ქართული ისტორიოგრაფიის ციხე-სიმაგრე“და მისი ადგილი დაეჭირა „საქართველოს მარქსისტულ ისტორიას“.
ეს მხატრულადაც კარგად გამოხატა კ. ორაგველიძემ, რომელსაც შემდგომში თაობები იმეორებდა, როგორც პარტიის ურყევ მიზანს საისტორიო მეცნიერებაში.
კ. ორაგველიძე პარტიის სახელით ამბობდა – „ჩვენს წინაშე დგას ციხე-სიმაგრე, რომელსაც საქართველოს ისტორია ეწოდება, რომელიც ჯერ აუღებელია, მაგრამ არარსებობს ისეთი ციხე-სიმაგრე რომლის აღებაც ბოლშევიკებს არ შეეძლოთ, საჭიროა ენერგიული მუშაობა და მტკიცე ბოლშევიკური ნებისყოფა ამ ციხესიმაგრის ასაღებად“ (იხ. წიგნი „ივ. ჯავახიშვილი ტირანიის წინააღმდეგ“ თბ. 2004 გვ.172)
ეს იყო დავალება პარტიისა, კრემლისა.
ე.ი. 1921 წელს მოსულმა ბოლშევიკებმა დაინახეს, რომ მათ წარმატებას ხელს უშლიდა მათ წინაშე აღმრთული ციხესიმაგე, რომელსაც ეწოდებოდა „საქართველოს ისტორია“, ეს იყო მატიანეებში გადმოცემული ძველი ისტორია – ამ ისტორიის მიხედვით, ჯერ კიდევ ქრისტეშობამდე ჩამოყალიბებულ ქართველ ერს, თანაბარად განსახლებულს დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოში, შავი ზღვიდან ალბანეთამდე, აერთიანებდა ერთიანი ახელმწიფო, ერთი ენა და კულტურა, ერთი ქართულენოვანი რელიგია.
ერის უძველესი ერთობის ციხესიმაგრესავით აღმართული ეს შეგნება ბოლშევიკებს ხელს უშლიდა ხალხის დამორჩილების საქმეში, ამიტომაც ამაყად განაცხადეს, რომ უთუოდ აიღებდნენ ამ ციხე-სიმაგრეს ანუ ქართულ ეროვნულ ისტორიოგრაფიას,.
მართლაც დაიწყეს დიდი სამუშოს შესრულება ამ საქმის აღსასრულებლად, ანუ ქართველთა ისტორიის დასაკნინებლად,საქართველოს ეროვნული ისტორიოგრაფიის დამაკნინებელ სამუშაოში, ჩართული იქნა ყველა იმჟამინდელი სწავლული, მეცნიერი, მოღვაწე, ასპირანტი და სტუდენტი.
საბოლოოდ XXს-ის II ნახევარში მიღწეული იქნა მიზანი „ დანგრეულ იქნა საქართველოს ისტორიის ციხე-სიმაგრე“ და როგორც აღვნიშნეთ მის ადგილზე შემოთავაზებული იქნა საქართველოს ახლადგამოგონილი ისტორია, აგებული ე.წ. „ქართიზაციის“ თეორიაზე. რომლის მიხედვითაც დასავლეთ საქართველოს მოსახლეობა იყო დამოუკიდებელი ეთნოსი, ძველი კოლხების ეთნო-კულტურული და ენობრივი მემკვიდრე, აღმოსავლეთ საქართველო კი სხვა ეთნოსით „ქართ“-ით იყო დასახლებული. შემდგომში თითქოსდა ამ უკანასკნელის ეთნო-რელიგიური ექსპანიის შედეგად ასიმილირდა საქართველოს ტერიტორიაზე იქამდე მცხოვრები სხვადასხვა ეთნოსები და ასე ჩამოყალიბდა ქართველი ხალხი.
მარქსისტი ისტორიკოსების მიხედვით ეს მოხდა IX-X საუკუნეებში, თუმცა ბოლოდროინდელი „პატრიოტი“ ისტორიკოსების მიხედვით ეს ჩვენს წ. აღრიცხვამდეც კი შეიძლება მომხდარიყო დასავლეთ საქართველოს მოსახლეობის „ქართიზაციის“ შედეგად.
ამ თეორიით აღიზარდნენ თაობები, საისტორიო მეცნიერების დარგში სპეციალისტები. წამოვიდნენ თაობები ისტორიკოსებისა, მეცნიერებისა, რომელნიც დღესაც დაბეჯითებით ავითარებენ და ურყევ ჭეშმარიტებად მიიჩნევდნენ მარქსისტი ხელისუფლების დაკვეთით შეთხზულ ქართიზაციის თეორიას. ეს თეორია ნებსით თუ უნებლიედ საფრთხის ქვეშ აყენებს ერის ერთიანობას, აფერხებს ქართველი ხალხის კონსოლიდაციას, ეროვნული თვითშეგნების ამაღლებას, რაც საბოლოოდ სავალალო შედეგებამდე მიიყვანს ჩვენს ერს.
ამიტომაც საჭიროა დროულად იგნორირებულ იქნას ეს ცრუ თეორია და აღდგენილი იქნას ძვ. ქართული ისტორიოგრაფიის ღირსება და მისი მრავალსაუკუნოვანი ტრადიცია, აუცილებელ ჭეშმარიტებად იქნას აღიარებული მისი მართებული ცნობები ქართველი ერის უძველესი წარმომავლობისა და ფარნავაზის ეპოქაში მისი ეროვნული ერთიანობის შესახებ. წინააღმდეგ შემთხვევაში ამ საკითხის უგულვებელყოფა ან ქართიზაციის თეორიის მიმართ ყურწაგდება, როგორც უკვე ვთქვით სავალალო და დამღვუპელ შედეგს მოუტანს ჩვენი ხალხის ეროვნულ თვითშეგნებას და ქვეყნის ერთიანობას.
ქართიზაციის თეორიიდან გამომდინარე არასწორმა მიდგომამ დააზარალა ასევე საქართველოს ეკლესიის ისტორიაც. საბჭოთა პერიოდში ტენდენციურად და გაყალბებულად შეისწავლებოდა საქართველოს ეკლესიის ისტორია, საბოლოო ჯამში მან საფუძველი ჩაუყარა ქვეყნის ისტორიულ კუთხეებში საეკლესიო სეპარატიზმს.
მაგ. ამჟამინდელი საეკლესიო სეპარატიზმი აფხაზეთში და კუთხეებში ძირითადად ეყრდნობა ქართულ საბჭოთა ისტორიოგრაფიის მიერ XXს-ის 30-იან წლებში შემუშავებულ მტკიცებას, რომ თითქოსდა მთელი დასავლეთ საქართველო IX-Xსს-მდე შედიოდა კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს იურისდიქციაში და თითქოსდა აქ კონსტანტინოპოლის დაქვემდებარებაში იმყოფებოდა ოთხი ბერძნული საეპისკოპოსო კათედრა (პეტრას, როდოპოლისის-ვარციხის, საისინ-ცაიშის და ძიღინევ-გუდაყვისა), რომელნიც თითქოსდა გააუქმა „პროზელიტურმა“ ქართულმა ეკლესიამ, რომელიც შეიჭრა დასავლეთ საქართველოში და გაბატონდა იქ.
საბჭოთა ისტორიოგრაფიამ უეჭველ ჭეშმარიტებად შემოგვთავაზა თვალსაზრისი, კონსტანტინოპოლის დაქვემდებარებიდან დასავლეთ საქართველოს ეკლესიის გამოსვლა თითქოსდა ქართული ეკლესიის აგრესიის შედეგად განხორციელდა.
თითქოსდა ქართული ეკლესია დასავლეთ საქართველოში „გაბატონდა“.
სინამდვილეში როგორც რუის-ურბნისის კრება, და ასევე ყველა ქართული მატიანე, საეკლესიო მწერალი მიუთითებდა, ჩამოყალიბების თანავე მოციქულმა ანდრიამ იღვაწა „ყოველსა ქვეყანასა საქართველოისასა.“ (დიდი სჯულის კანონი 1973, გვ. 545). ამ თვალსაზრისს ამტკიცებდნენ არამარტო რუისურბნისის კრების წმ. მამები და ძველი ავტორები, არამედ ბერძენი და რომაელი ავტორებიც. მაგ: მსოფლიო ეკლესიის ერთ-ერთი უძველესი ისტორიკოსი გელასი კესარიელი წერს, რომ IV ს-ის დასაწყისში „ქრისტიანობის ნათელი, ერთი ტყვე ქალის მიერ მიიღეს იბერებმა და ლაზებმა“ (გეორგიკა) .
გელასის ამ ცნობიდან აშკარად ჩანს, რომ წმინდა ნინოს გაუქრისტიანებია ლაზები და მათთან ერთად აღმ. საქართველოს მოსახლეობაც.
ამ ძვირფას ცნობას ტენდენციურად განმარტავდა საბჭოთა ისტორიოგრაფია.
ჩვენთვის ეს ცნობა გელასი კესარიელისა იმითაა ძვირფასი, რომ აბსოლიტურად იდენტურია რუის-ურბნისის კრების მამათა განმარტებისა, რომ წმ. ნინოს დროს ნათელ იღო ყოველმა ქართველმა („დიდი სჯულის კანონი“, 1973, გვ.546). „ყოველი ქართველის“ ქვეშ კი ცხადია იგულისხმება როგორც აღმ. ისე დასავლეთ საქართველოს მოსახლეობა. უფრო კი დასავლეთ საქართველო, რადგანაც კრების მოწვევის დროს (მე-12 ს. დასაწყისი) საქართველოს შემადგენლობაში არ შედიოდა აღმოსავლეთ საქართველოს უდიდესი ნაწილი – თბილისი და ქვემო ქართლი, ხოლო კახეთ-ჰერეთი მხოლოდ იმ წელს შემოიერთა დავით აღმაშენებელმა.
გელასი კესარიელის ეს ცნობა განკერძოებით არ დგას, სხვა მრავალი ბერძენი და რომაელი მწერალი იძლევა მსგავს ცნობას, რომ იმპერატორკონსტანტინეს ეპოქაში ქრისტიანობა მიიღეს პონტოსზღვიპირეთში მცხოვრებმა იბერებმა.
ამ ცნობას იძლევა უმეტესობა I ათასწლეულის ბერძენი და ლათინი მწერლებისა ( მათი ეს ცნობები მოცემულია წიგნში “საქართველოს სამოციქულო ეკლესია“ ტ.I. 1996.).
საბჭოთა ისტორიკოსები, როგორც წესი მიიჩნევდნენ, თითქოსდა გელასი კესარიელისა და უცხო წყაროთა „პონტოსზღვისპირეთში მცხოვრები იბერები“ ესაა აღმოსავლეთ საქართველოს მოსახლეობა, მაგრამ ბერძნებმა და ლათინმა მწერლებმა მშვენივრად იცოდნენ თუ რომელ არეალს ეწოდებოდა პონტოსზღვისპირეთი, რადგანაც ეწეოდნენ მის აქტიურ კოლონიზაციას, ცხოვრობდნენ იქ და მათი ქვეყნის სახელმწიფო საზღვრებიც იქამდე აღწევდა.
როგორც აღვნიშნეთ მათ მშვენივრად იცოდნენ თუ რომელ ქვეყანას ეწოდებოდა პონტოსზღვისპირეთი, არმენიის ჩრდილოეთი და კასპიის სანაპიროები. ამ ცნობაში „კონსტანტინეს ეპოქაში ქრისტიანობა მიიღეს პონტოსზღვიპირეთში მცხოვრებმა იბერებმა“ ტერმინ „პონტოსზღვიპირეთში“ მათ რომ ეგულისხმათ აღმოსავლეთ საქართველო, მაშინ დაწერდნენ, რომ არმენიის ჩრდილოეთით, ან ალბანიასთან მდებარე ქვეყანამ მიიღო ქრისტიანობაო. მაგრამ მათი ტერმინ „პონტოსზღვისპირეთში“ იგულისხმება სწორედ შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპირო, ოდიდგანვე დასახლებული ქართული ტომებით, სტრაბონის ეპოქაშივე იბერიელებად წოდებული სვანებით, იბერიელებად წოდებული მესხებით და როგორც ბარონიუსი წერს იბერიელებად წოდებული ლაზებით.
პირველ ათასწლეულში დასავლეთ საქართველოსაც ქართლი, იბერია ეწოდებოდა ქართველ მემატიანეთა მტკიცებით. ამიტომაც აქ „მოქცევაი ქართლისა“ და „ქართლის ცხოვრების“ ცნობით ეგრისწყალზე გადიოდა მეფე აზონის „ქართლის სამეფოს“ სახელმწიფო საზღვარი. აქ იყო მეფე ფარნავაზის სამეფოში შემავალი არგვეთისა და ეგრისის საერისთაოები მეფე ფარნავაზის სახელმწიფოში (ე.ი. დას. საქართველოშიც) სხვა ენა „არა იზრახებოდა“ გარდა ქართული ენისა.
პონტოსზღვისპირეთიც იბერებით რომ იყო დასახლებული ამის შესახებ არანაკლებ მნიშვნელოვანია V-ის დიდი სომეხი ისტორიკოსის მოვსეს ხორენაცის ცნობა, რომ: „ვრაცების (იბერების) თავდაპირველი სამშობლო იყო სამხრეთში მდებარე ქვეყანა „ვერია“, საიდანაც ისინი გადმოსახლდნენ პონტოსზღვისპირეთში, სადაც გამრავლდნენ და მიაღწიეს სომხეთისა და ალბანეთის საზღვრამდე“ (მოვსეს ხორენაცი „სომხეთის ისტორია“ 1984, გვ. 107, 111)
ამ თვალსაზრის, რომ პონტოსზღვისპირეთი კავკასიაში ქართველების თავდაპირველი საყუდარი იყო, წერს ყველა ძველი სომეხი ისტორიკოსი I ათასწლეულისა. მათ შორის უხტანესიც, რომელიც საგანგებოდ იკვლევდა ქართველთა წარმომავლობასა და ეთნოლოგიას თავისი ცნობილი წიგნის საჭიროებისათვის (უხტანესი „განყოფისათვის სომეხთა და ქართველთა“). საბოლოოდ უნდა დავასკვნათ, რომ ბერძენი და რომაელი, ასევე ძველი ქართველი და სომეხი ისტორიკოსების ცნობებით დასავლეთ საქართველო იყო ერთი წარმოშობის მოსახლეობით დასახლებული და იმავე წარმოშობისა იყო აღმოსავლეთ საქართველოს მცხოვრებნიც. მათ ქრისტეშობამდე IV-III სს-ში შექმნეს ერთიანი საქართველოს სახელმწიფო, ერთი ქართული სახელმწიფო ენითა და კულტურით. ასეთივე იყო ძველი ქართველ საეკლესიო მამათა თვალსაზრისიც, რომელსაც ებრძოდნენ ოფიციალური წრეები XIX-XX სს-ში.
როგორც ილია ჭავჭავაძე წერდა პატკანოვი და მისი სკოლა ძალზე ცდილობდა დაემტკიცებინა, რომ თითქოსდა „მესხები და კოლხნი ქართული გვარისანი არ არიან და არც ყოფილან“. (ი. ჭავჭავაძე „ქართველთა ღაღადი“ ).
ჩვენი საბჭოთა ისტორიკოსები თითქოსდა სიტყვიერად ილიას მემკვიდრეობას აღიარენენ, მაგრამ საქმით მათ მიერ სტრაბონის უტყუარი ცნობების იგნორირება(რომ ისტორიული კოლხეთის ცენტრი და პერიფერიებიც კი მესხური ტომებით იყო დასახლებული, რომ მის დროს (ანუ I ს-ში) სვანებს იბერებსაც უწოდებდნენ) ფაქტიურად წარმოადგენს პატკანოვის აღნიშნულ დებულების აღიარებას.