პატრიარქ წმიდა ამბროსი ხელაიას გარდაცვალების შემდეგ კომუნისტური ხელისუფლების მიმართ ლოიალურად განწყობილ სამღვდელოებას საშუალება მიეცა განეხორციელებინა მკვეთრი შემობრუნება სახელმწიფოსთან დამოკიდებულებაში. მიტროპოლიტმა ქრისტეფორე ციცქიშვილმა, “რევოლუციურად” განწყობილი ფრთის ლიდერმა ეკლესიას შეუცვალა კომუნისტურ სახელმწიფოსთან დამოკიდებულების კურსი. ჯერ კიდევ რუსეთის პირველი რევოლუციის წლებში მღვდელი ქრისტეფორე ციცქიშვილი მოითხოვდა ეკლესიაში “რეფორმის გატარებას და მის დაახლოებას ცხოვრებასთან”. მაგალითად, 1905-06 წლებში იგი მოითხოვდა უფლება მისცემოდათ მღვდლებს ეკლესიის გარეთ ეტარებინათ საერო ტანისამოსი, მისცემოდათ ქვრივ მღვდლებს ცოლის შერთვის ნება და არ ყოფილიყო სავალდებულო კურთხევამდე ცოლის შერთვა და სხვ. ეკლესიამ არ მიიღო ასეთი რეფორმა.
1927 წელს, როგორც ადრე, საქართველოს საპატრიარქო შედგებოდა 15 ეპარქიისაგან: ეპარქიებს მართავდა 9 მღვდელმთავარი, ხოლო თავისუფალი იყო 6, მათ შორის კათოლიკოს-პატრიარქი ქრისტეფორე იყო იმავდროულად დროებითი მმართველი ბათომ-შემოქმედისა, ქუთათელ-გენათელი მიტროპოლიტი დავითი _ ჭყონდიდის ეპარქიის, ნინოწმიდელი ეპისკოპოსი ეფრემი დროებით მართავდა ცხუმ-აფხაზეთის ეპარქიას. მათ გარდა ეპარქიებს მართავდნენ: მანგლელი მიტროპოლიტი _ კალისტრატე, ურბნელი ეპისკოპოსი _ სიმეონი, წილკნელი ეპისკოპოსი _ პავლე ჯაფარიძე, ალავერდელი ეპისკოპოსი _ მელქისედეკი, ბოდბელი ეპისკოპოსი _ სტეფანე, მარგველი ეპისკოპოსი _ ვარლამი. ყველამ ამათ ხელი მოაწერეს IV საეკლესიო კრების მიერ 24 ივნისს მიღებულ დადგენილებას – “საქართველოს მართლმადიდებლურ ეკლესიაში ახალი სტილის კალენდრის შემოღების შესახებ”, რომელშიც კერძოდ ნათქვამია – “ვაცხადებ სამღვდელოებისა და მორწმუნე ერის საყურადღებოდ: ახალი სტილის კალენდარი შემოღებულ იქნას საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში ამა 1927 წლის ნოემბრის 27-დან (ძველი სტილის 14-დან). ყველა უძრავი დღესასწაულები და წმიდათა ხსენება გადახდილ იქნას ახალი სტილის კალენდრით, ანუ სწორედ იმ რიცხვებში, როგორც უჩვენებენ საეკლესიო წიგნები”. აღდგომისა და მასზე დამოკიდებული მოძრავი დღეების ხსენებანი უნდა დარჩენილიყო ისევე, როგორც იქამდე დღესასწაულობდა მართლმადიდებელი ეკლესია. კრება ავალებდა ყველა საეკლესიო პირს შეესრულებინათ ეს განკარგულება. IV კრების ეს დადგენილება გამოცემულია 1927 წლის 12 ოქტომბერს. აღნიშნულ დადგენილებას კრებამ საფუძვლად დაუდო კონსტანტინოპოლის პატრიარქის ბასილისა და მისი წმიდა სინოდის 1927 წლის 17 თებერვლის ეპისტოლე, რომლითაც მსოფლიო საპატრიარქო აცხადებდა მსოფლიო მართლმადიდებელი ეკლესიის გადასვლას ახალ სტილზე. 1923 წელს კონსტანტინოპოლში სინოდიკონის დარბაზში მოწვეულ “ყველა მართლმადიდებელი ეკლესიის” კრების ძალით, რომლის მიერაც “1924 წელს შემოღებულ იქნა შესწორებული კალენდარი ყოველ-მხრივ კანონიკურად”. “არასოდეს, არც ერთ კრებას, მსოფლიოს თუ ადგილობრივს, არ მიუჩნევია კალენდარი დოგმატურ და ძირითად საეკლესიო კანონიკურ დადგენილებათა ხასიათისა”. როგორც ცნობილია, მთელმა ეკლესიამ და საერთოდ ხალხმა არ მიიღო ეკლესიაში ახალი სტილის კალენდარი.
1928 წლის საეკლესიო კალენდარში არის განმარტება, თუ რა იყო კალენდარული ცვლილების მიზეზები – პარაგრაფში – “ძველისა და ახალი სტილის შესახებ”. მიუხედავად ამისა, როგორც ითქვა, მორწმუნე მრევლმა და მთელმა ეკლესიამ არ მიიღო ასეთი კალენდარი.
IV საეკლესიო კრება მუშაობას შეუდგა 1927 წლის 21 ივნისს. სხდომები სიონში ტარდებოდა და დასრულდა 27 ივნისს. კრებამ განიხილა საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობის დებულება, მიიღო დეკლარაცია საბჭოთა ხელისუფლებისადმი. კრებამ მოითხოვა ეკლესიას გამოენახა “მასთან საერთო ენა, რათა თავიდან იქნეს აცილებული ყოველგვარი გაუგებრობა”. ამასთანავე, კრებამ საჭიროდ მიიჩნია გამოძებნილიყო საშუალებები 1923 წლის 18 იანვრის მთავრობის დადგენილების (“ეკლესიის სახელმწიფოდან გამოყოფიეს” შესახებ) ცხოვრებაში გასატარებლად. კრებამ აირჩია ახალი კათალიკოზ-პატრიარქი უწმიდესი და უნეტარესი ქრისტეფორე III (ციცქიშვილი). კრებამ უარყოფითად შეაფასა საკათალიკოზო საბჭოს მუშაობა. მიიჩნია, რომ მისი როლი განუზომლად იყო გაზრდილი, კერძოდ კი მმართველ მღვდელმთავართა უკითხავად წყვეტდა უმთავრეს საეკლესიო საკითხებს, დაიგმო მისი ანტისაბჭოთა პოლიტიკა. შესაბამისად ახალმა დებულებამ ასახა კრების სულისკვეთება, საკათალიკოზო საბჭო გაუქმდა და მის ნაცვლად შემოღებულ იქნა “საკათალიკოზო სინოდი”, ყველა მმართველი მღვდელმთავრის და ექვსი სხვა პირის წევრობით. კრებამ დაამტკიცა ეკლესიის მართვა-გამგეობის ახალი დებულება.
დებულება საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობისათვის
ესე მიღებულია და დამტკიცებული სრულიად საქართველოს საეკლესიო IV კრების მიერ
1927 წლის, ივნისის 21-27
§1. მართვა-გამგეობის მხრივ საქართველოს ეკლესია განიყოფება ეპარქიებად, ეპარქიები – ოლქებად, ხოლო ოლქები – სამრევლოებად.
§2. საქართველოს ეკლესიაში შემდეგი ეპარქიებია:
- ა) მცხეთა-ტფილისისა, რომლის მწყემსთმთავარი არის მთავარეპისკოპოზი მცხეთისა და ტფილისისა და სრულიად საქართველოს კათოლიკოზ-პატრიარქი. სამწყსო: საქართველოს ეკლესიის წმ. დედა ქალაქი მცხეთა, ტფილისი და გარე კახეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიების: მცხეთისა, ტფილისისა, რუსთავისა, კაწარეთისა და ნინოწმიდისა), რასაც შეიცავს ეხლანდელი მცხეთა და ნაწილი ტფილისის მაზრისა. კათედრა ეპარქიისა არის მცხეთაში (სვეტიცხოველში), ხოლო კათოლიკოზის რეზიდენცია – ტფილისში.
შენიშვნა 1. კათოლიკოზ-პატრიარქის სამწყსოს შეადგენს საქართველოს ეკლესიის წევრნი, მცხოვრებნი საკათოლიკოზოს გარეთ ისეთ ქვეყნებში, სადაც მართლმადიდებელი ეპისკოპოზი არ არის.
შენიშვნა 2. როდესაც კათოლიკოზ-პატრიარქი გარდაიცვლება, ან მძიმე ავადმყოფობისა და სხვა მიზეზთა გამო მოკლებული იქნება საშვალებას, გაუწიოს ხელმძღვანელობა საეკლესიო მართვა-გამგეობას, სინოდი გამოიწვევს ერთ-ერთ მღვდელთმთავარს, დანიშნავს მას კათოლიკოზ-პატრიარქის თანამოსაყდრედ; მოსაყდრეობა უქმდება, როდესაც კათოლიკოზ-პატრიარქი თავის ადგილზეა.
შენიშვნა 3. ქორეპისკოპოზი შეიძლება ჰყავდეს მხოლოდ კათოლიკოზ-პატრიარქს. ქორეპისკოპოზის კანდიდატურას წამოაყენებს კათოლიკოზ-პატრიარქი, ხოლო მისი წოდება დამოკიდებულია მღვდელთ-მთავართა კრებულზე, ქორეპისკოპოზი წევრია სინოდისა. - ბ) წილკნისა. სამწყსო: ორისავე არაგვის, ქსან-ლეხურის ხეობა, გარე ქართლი, საგურამო და ფშავ-ხევსურეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა წილკნისა, ნაწილი სამთავისისა და სამთავროსი), რასაც შეიცავს ეხლანდელი დუშეთის მაზრა და ნაწილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქისა. კათედრა მღვდელთმთავრისა წილკანში, რეზიდენცია დროებით სვეტიცხოველთან; პატივი მღვდელთმთავრისა “წილკნელი ეპისკოპოზი”.
- გ) მანგლისისა. სამწყსო: საბარათიანო (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: მანგლისისა და წინწყაროსი), რასაც შეიცავს ეხლანდელი ტფილისის მაზრის დასავლეთის ნაწილი: წყნეთი-თელეთის ხაზიდან _ თეთრიწყარო-მანგლისის ხაზამდე. კათედრა _ მანგლისში, რეზიდენცია _ ტფილისში. პატივი მწყემსთ-მთავრისა – “მანგლელი ეპისკოპოსი”.
- დ) აგარაკ-წალკისა, ანუ ახტალა-პენტელითარისა (ბეშტაშენის) (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: წალკისა, დმანისისა, ბოლნისისა და აგარაკისა), რასაც შეიცავს ეხლანდელი ტფილისის მაზრის დასავლეთის ნაწილი, თეთრიწყარო-მანგლისის ხაზიდან. ბორჩალოს და ლორი-ბამბაკის მაზრები. კათედრა _ ახტალაში (აგარაკი), რეზიდენცია _ ტფილისში, პატივი მღვდელმთავრისა: “ახტალა-პენტელითარის (ბეშტაშენის) ეპისკოპოზი”.
- ე) ალავერდისა. სამწყსო: შიდა კახეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ალავერდისა, ნეკრესისა და ხარჭაშენის), რასაც შეიცავს ეხლანდელი თელავის მაზრა და ყოფილი თიანეთის მაზრის ნაწილი ხარჭიშოს უბნის მიმატებით და ამათ გარდა დიდოეთ-დურძუკეთი, მიწერილი თერგისა და დაღესტნის მხარეებზე. კათედრა _ ალავერდში, რეზიდენცია _ ქ. თელავში, პატივი მღვდელმთავრისა: “ალავერდელი ეპისკოპოზი” (ანუ აბბა ალავერდელი).
- ვ) ბოდბისა. სამწყსო: ჰერეთი, რანი, შაქი და წუკეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ბოდბისა, ჭერემისა, გიშისა და ხორნაბუჯისა), რასაც შეიცავს ეხლანდელი მაზრები და ოლქები – სიღნაღისა, ზაქათალისა, სამურისა, ნუხისა, არეშისა, განჯისა და ყაზახისა. კათედრა _ ბოდბეში. რეზიდენცია მღვდელმთავრისა _ ქ. სიღნაღში, პატივი მღვდელმთავრის: “ბოდბელი ეპისკოპოზი”.
- ზ) ურბნისისა. სამწყსო: შიდა ქართლი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ურბნისის, რუისის, ნიქოზისა, ნაწილი სამთავისისა და სამთავროსი), რასაც შეიცავს ეხლანდელი გორის მაზრა, გარდა ბორჯომის ხეობისა, და ამას გარდა დვალეთი, მიწერილი თერგის მხარეზე. კათედრა _ ურბნისში, რეზიდენცია _ ქ. გორში. მღვდელმთავრის პატივი: “ურბნელი ეპისკოპოზი”.
- ხ) აწყურისა. სამწყსო: სამცხე-ჯავახეთი და ზემო სომხეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: აწყურისა, წურწყაბისა, კუმურდოსი, ერუშეთის, დადაშენის, წყაროსთავის, ანისის, კარისა და ალაშკერტისა), რასაც შეადგენს ეხლანდელი ახალციხის მაზრა – ბორჯომის ხეობის მომატებით, ახალქალაქის მაზრა, არტაანის ოლქი, ყარსის ოლქი, ყაღზევანის ოლქი, გუმბრის მაზრა, ბასიანი და ალაშკერტი. კათედრა მღვდელმთავრისა _ აწყვერში (დროებით ზარზმაში), რეზიდენცია – ქ. ახალციხეში. მღვდელმთავრის პატივი: “მაწყვერელი ეპისკოპოზი”.
- თ) მარგვეთისა. სამწყსო: ზემო იმერეთი (ტერიტორია _ ნაწილი გაენათის ძველი ეპარქიისა), – ეხლანდელი შორაპნის მაზრა. კათედრა მღვდელთ-მთავრისა _ არგვეთში, რეზიდენცია _ საჩხერეში. მღვდელმთავრის პატივი: “მარგველი ეპისკოპოსი”.
- ი) ქუთაის-გენათისა. სამწყსო: ქვემო-იმერეთი და ოკრიბა (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ქუთაისისა, ხონისა და ნაწილი გაენათისა), რასაც შეადგენს ეხლანდელი ქუთაისის მაზრა. კათედრა _ ქუთაისში, რეზიდენცია _ იქვე. მწყემსთ-მთავრის პატივი: “ქუთათელ-გენათელი ეპისკოპოზი”.
ია) ნიკორწმიდისა. სამწყსო: რაჭა (ტერიტორია ნიკორწმიდის ძველი ეპარქიისა), ეხლანდელი რაჭის მაზრა. კათედრა _ ნიკორწმიდაში, რეზიდენცია _ ონში. პატივი მღვდელმთავრისა: “ნიკორწმინდელი ეპისკოპოზი”. - იბ) ცაგერისა. სამწყსო: ლეჩხუმ-სვანეთი (ტერიტორია _ ცაგერის ძველი ეპარქიისა), – ეხლანდელი ლეჩხუმის მაზრა, კათედრა _ ცაგერში. რეზიდენცია _ იქვე. პატივი მღვდელთ-მთავრისა: “ცაგერელი ეპისკოპოზი”.
- იგ) ჭყონდიდისა. სამწყსო: ოდიში (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ჭყონდიდისა, ცაიშისა და წალენჯიხისა), – ეხლანდელი სენაკისა და ზუგდიდის მაზრები. კათედრა _ მარტვილში, რეზიდენცია _ ქ. ფოთში. პატივი მწყემსმთავრისა: “ჭყონდიდელი ეპისკოპოზი”.
- იდ) ბათომ-შემოქმედისა. სამწყსო: გურია, ტაო-კლარჯეთი და ჭანეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიების: ხინოწმიდისა _ იმავე ბათუმის, შემოქმედისა, ჯუმათისა, სატრაპელასი, ტბეთისა, ანჩისა, იშხანისა და ბანისა), რასაც შეიცავს საქართველოს რესპუბლიკის სამზღვრებში _ ეხლანდელი ოზურგეთის მაზრა და აჭარისტანის ავტონომიური საბჭოთა რესპუბლიკა, ხოლო ოსმალეთის საზღვრებში ოლქები: ართვინისა, ოლთისისა, თორთომისა, კისკიმისა, ისპირი, რიზესი, ათინასი და ხოფასი. კათედრა _ ქ. ბათომში, რეზიდენცია _ იქვე. პატივი მღვდელმთავრისა: “ბათომელ-შემოქმედელი ეპისკოპოზი”.
- იე) ცხუმ-აფხაზეთისასა (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: დრანდისა _ იმავე ცხუმისა, ბედიისა, მოქვისა და ბიჭვინთისა), ეხლანდელი აფხაზეთის საბჭოთა ავტონომიური რესპუბლიკა და ზუგდიდის მაზრის ნაწილი მდინარე ინგურის დასავლეთით. კათედრა _ ცხუმში (სოხუმში), რეზიდენცია _ იქვე. მღვდელთ-მთავრის პატივი: “ცხუმ-აფხაზეთის ეპისკოპოზი”.
შენიშვნა 4. მიტროპოლიტები პატივით ეპისკოპოზებზე მაღლა დგანან. მწყემსმთავარნი პატივდებულ იქმნებიან ქიროტონიის უხუცესობის მიხედვით.
შენიშვნა 5. ამ სიის შეცვლა და შევსება სრულიად საქართველოს ეკლესიის კრების კომპეტენციას ეკუთვნის.
მთავარი გამგეობა
§3. საქართველოს ეკლესიას განაგებს საეკლესიო კრება, რომელზედაც წარმოიგზავნებიან წარმომადგენელი თითოეული ეპარქიიდან ოთხ-ოთხი; ამას გარდა ქალაქები წარმოგზავნიან: ტფილისი _ თორმეტს, ქუთაისი, ცხუმი, ბათომი, ფოთი, გორი, თელავი, სიღნაღი, ახალციხე, ოზურგეთი, ლიუქსემბურგი _ ორ-ორს, ცხუმ-აფხაზეთი, წალკის და ბათომ-შემოქმედის ეპარქიების ბერძენთა ეკლესიები და რუსთა _ ორ-ორს. საეკლესიო კრების წევრებად ითვლებიან ყველა მმართველი მღვდელმთავარნი, კათოლიკოზ-პატრიარქის ქორეპისკოპოზი და საქართველოს საკათალიკოზო სინოდის წევრები.
შენიშვნა 1. ეპარქიებისაგან და ქალაქებისაგან წარმოგზავნილ წარმომადგენელთაგან ნახევარი აუცილებლად სასულიერო პირნი უნდა იყვნენ.
შენიშვნა 2. ავადმყოფობის დროს მღვდელმთავარს უფლება აქვს წარგზავნოს კრებაზედ თავისი წარმომადგენელი.
შენიშვნა 3. დელეგატად არ შეიძლება არჩეულ იქმნეს მღვდლის ხარისხისაგან განდგომილ ან განკვეთილი.
§4. სრულიად საქართველოს საეკლესიო კრებას თავმჯდომარეობს კათოლიკოზი, ხოლო, როცა იგი არ არის, მისი მოსაყდრე. კრება ირჩევს პრეზიდიუმის დანარჩენ წევრებს და მდივნებს. კრება არის პერიოდული სამ წელიწადში ერთხელ, – და მუდმივი საკათოლიკოზო სინოდის სახით. პერიოდულ კრებას იწვევს საკათოლიკოზო სინოდი. კრება კანონიერია, თუ მოწვეულთა მესამედი მაინც გამოცხადდება.
შენიშვნა: არა ჩვეულებრივი კრება მოიწვევა საჭიროების მიხედვით.
§5. საქართველოს ეკლესიის პერიოდული კრების კომპეტენციას ექვემდებარება:
- ა) ადგილობრივი საეკლესიო კანონმდებლობა;
- ბ) უზენაესი საეკლესიო სამართალი;
- გ) საბოლოოდ გარჩევა და გადაწყვეტა იმ საქმეებისა, რომელთაც მას საკათოლიკოზო სინოდი წარუდგენს;
- დ) არჩევა საკათოლიკოზო სინოდისა, ანუ მუდმივი კრების წევრებისა და მათი კანდიდატებისა;
- ე) ძველი კათედრების აღდგენა, ახალი ეპარქიების გახსნა ან არსებულ ეპარქიათა დახურვა და საზღვრების გამიჯვნა;
- ვ) ზრუნვა სასულიერო სასწავლებელთა დაარსებისა და ნივთიერად უზრუნველყოფისათვის.
§6. მუდმივი კრება, საკათოლიკოზო სინოდი შესდგება ყველა მმართველ მღვდელმთავართაგან, კათოლიკოს-პატრიარქის ქორეპისკოპოზისა და ექვსი წევრისაგან. სინოდის წევრები და მათი ექვსი კანდიდატი აღირჩევიან საეკლესიო კრების მიერ, როგორც დელეგატთა, ისე არა დელეგატთაგან. ნახევარი არჩეული წევრებისა და მათი კანდიდატებისა უთუოდ სამღვდელო პირნი უნდა იყვნენ.
შენიშვნა: სინოდი პასუხისმგებელია საეკლესიო კრების წინაშე.
§7. სინოდის წევრნი, აგრეთვე მათი კანდიდატები აღირჩევიან საეკლესიო კრების მიერ სამის წლის ვადით და შეუძლიანთ ხელ-ახალა არჩეულ იქმნენ. სინოდს თავმჯდომარეობს კათოლიკოზ-პატრიარქი, ხოლო როცა არ არის, მისი მოსაყდრე და თუ მოსაყდრეც არ არის დამსწრე უხუცესი მღვდელთ-მთავარი. საკათოლიკოზო სინოდის კრებებზე წელიწადში ორჯელ: დიდმარხვის მესამე კვირაში და შემოდგომაზე მოიწვევიან ყველა მღვდელმთავრები (მმართველნი და ქორეპისკოპოზნი), რომელთა თანამონაწილეობით სწყდება საყურადღებო საკითხები.
შენიშვნა 1. ასეთ კრებებს შეუძლიანთ გადასინჯოს საკათოლიკოზო სინოდის ჩვეულებრივი შემადგენლობის მიერ გადაწყვეტილი საქმენი ახალი დადგენილების გამოსატანად, თუ ისინი განსაჩივრებული იქმნებიან.
შენიშვნა 2. მღვდელმთავრის დაუსწრებლად საკათოლიკოზო სინოდის კრება არ ხდება.
შენიშვნა 3. ადგილობრივ მღვდელთმთავარს შეუძლია წამოიყვანოს სინოდის სხდო-მაზე სათანადოდ მომზადებული პირი თავის ეპარქიის საჭირბოროტო და მნიშვნელოვან საკითხების გარჩევის დროს მონაწილეობის მისაღებად სათათბირო ხმით.
შენიშვნა 4. თუ რაიმე მიზეზისა გამო სინოდის წევრმა თავი გაანება სამსახურს და კანდიდატებიც უარს იტყვიან წევრობაზე, სინოდის პლენუმს ან ჩვეულებრივ შემადგენლობას ეძლევა ნება მოიწვიოს სათანადოდ მომზადებული პირი, კოოპტაციის წესით.
§8. სინოდის სხდომა კანონიერია, თუ მას დაესწრება თავმჯდომარე და ტფილისში მცხოვრებ წევრთა ნახევარი.
§9. სინოდში საკითხი უბრალო ხმის უმეტესობით სწყდება, ხოლო როცა ხმები თანაბრად იყოფა, მაშინ ის აზრი უპირატესობს, რომელსაც თავმჯდომარე ემხრობა.
§10. საბჭოს წევრთ არა აქვთ უფლება თავი შეიკავონ ხმის მიცემისაგან.
§11. თუ რომელიმე წევრი მოისურვებს კერძო აზრის შეტანას, მოვალეა გამოსთქვას იგი თვით სხდომაზედ, და არა უგვიანეს სამის დღისა წარუდგინოს წერილობით სხდომის თავმჯდომარეს, ჟურნალში შესატანად, ანუ დასართველად.
§12. საქმეების განხილვის რიგს აწესებს თავმჯდომარე.
§13. საკითხის აღძვრის უფლება აქვს სინოდის ყველა წევრს; ამ უფლების განსახორციელებლად საჭიროა წერილობითი განცხადების შეტანა კათოლიკოზ-პატრიარქის საშუალებით, რომელიც მოვალეა აღნიშნული განცხადება გადასცეს განსახილველად სინოდის უახლოეს კრებას.
§14. კათოლიკოზ-პატრიარქს არ აქვს უფლება მოხსნას თავის განკარგულებით საკითხი რიგისაგან, ხელი შეუშალოს განჩინების გამოტანას დასმულ საკითხზე, ან შეაჩეროს განჩინების სისრულეში მოყვანა, თუ თავის დროზე არ განუცხადებია პროტესტი.
§14ა. კათოლიკოზ-პატრიარქს, თუ დაინახავს, რომ სინოდის მიერ გამოტანილი განჩინება მავნებელი და საზიანოა სარწმუნოებრივ-ზნეობრივი მხრით ეკლესიის კეთილდღეობისათვის, – შეუძლია განაცხადოს პროტესტი და სამის დღის განმავლობაში შეიტანოს სინოდში წერილობითი წინადადება საკითხის გადასინჯვისათვის.
§15. როდესაც სინოდში ირჩევა საქმე თავმჯდომარის ანუ სინოდის წევრის უკანონო მოქმედებათა გამო, დაინტერესებულ პირს ნება აქვს დარჩეს დარბაზში საქმის მოხსენების დროს და მიაწოდოს სინოდს საჭირო განმარტება, მაგრამ, როცა სინოდი შეუდგება განჩინების გამოტანას, უეჭველად უნდა დასტოვოს დარბაზი.
შენიშვნა: როცა საჩივარი ეხება თავმჯდომარის (კათოლიკოზის) უკანონო მოქმედებას, სინოდს თავმჯდომარეობს უხუცესი დამსწრე მღვდელმთავართაგან.
§16. სინოდის განჩინებას ხელს აწერს ყველაზე უწინ თავმჯდომარე და მის შემდეგ ყველა იმ სხდომაზე დამსწრე წევრი, მიუხედავად იმისა, თანახმა იყო იგი გამოტანილი განჩინებისა, თუ არა.
§17. სინოდის წევრთა შორის საქმეთა განაწილება და მათი წარმოების წესი ხდება სინოდისვე განჩინებით. თუ რომელიმე წევრი არ ასრულებს თავის მოვალეობას და ხელს უშლის საქმის ნორმალურად წარმოებას, საკათოლიკოზო სინოდს ეძლევა უფლება მისი გადაყენებისა და მის ადგილზე კანდიდატის მოწვევისა. ამის შესახებ საკათოლიკოზო სინოდი ვალდებულია, მოახსენოს მორიგ პლენუმს, ანუ საეკლესიო კრებას, საბოლოო მსჯავრის დასადებად.
§18. საკათოლიკოზო სინოდს სამსახურის მხრით ექვემდებარებიან როგორც მღვდელმთავრები და სასულიერო პირნი, აგრეთვე საეკლესიო დაწესებულებანი და მათში მოსამსახურენი, ხოლო სარწმუნოებისა და საეკლესიო დისციპლინის მხრით ყოველი წევრი საქართველოს ეკლესიისა. სინოდის დადგენილებანი სავალდებულოა ყველა საეკლესიო დაწესებულებათა და ეკლესიის წევრთათვის; ამათი შეცვლა შეუძლია მხოლოდ სინოდს, პლენუმს, პერიოდულ ან არაჩვეულებრივ კრებას. საკათოლიკოზო სინოდი თავისი ფუნქციების აღსრულების დროს ხელმძღვანელობს საღმრთო წერილით; მსოფლიო და ადგილობრივი (მათ შორის საქართველოს ეკლესიის) კრებათა დადგენილებით და სახელმწიფოში მოქმედ კანონმდებლობით. საკათოლიკოზო სინოდს ჰყავს დამხმარე ორგანოები: კონტროლი, სამეურნეო გამგეობა, კანცელარია და სხვა.
§19. საკათოლიკოზო სინოდს ანუ მუდმივ კრებას ექვემდებარება შემდეგი საქმეები:
- ა) ზრუნვა საეკლესიო სწავლა-მოძღვრებისა და ქართული ღვთისმეტყველების აყვავებისა და შეურყვნელად დაცვისათვის;
- ბ) ზრუნვა სამწყსოთა სარწმუნოებრივ-ზნეობრივი წარმატებისათვის;
- გ) საჭიროებათა მიხედვით არსებულ კანონთა ფარგლებში განკარგულების გამოცემა და დროებით, მორიგ საეკლესიო კრებამდე, ცხოვრებაში მისი გატარება;
- დ) თვალყურის დევნება მის ქვემდებარე პირთა და დაწესებულებების მოქმედებათათვის;
- ე) ზრუნვა ტაძართა, საქველმოქმედო და სასულიერო საგანმანათლებლო დაწესებულებათა კეთილმოწყობისათვის;
- ვ) განხილვა და სათანადო დაწესებულებათა წინაშე შუამდგომლობის აღძვრა ეკლესიათა, საქველმოქმე-დო და სასულიერო სამოსწავლო-საგანმანათლებლო დაწესებულებათა დაარსების შესახებ;
- ზ) სათანადო სახელმწიფო დაწესებულებათა და თანამდებობის პირთა წინაშე საეკლესიო საქმეთა გამო შუამდგომლობის აღძვრა;
- ხ) ზრუნვა სამღვდელოების ქონებრივად უზრუნველყოფისათვის;
- თ) ზრუნვა სამსახურიდან გასულ სამღვდელო პირთა, საეკლესიო დაწესებულებათა მოხელეთა და სამღვდელობის ქვრივ-ობოლთათვის;
- ი) ზრუნვა საღმრთო და საეკლესიო-საღვთისმსახურო წიგნთა შედგენისა, შესწორებისა და გამოცემისათვის;
- ია) მღვდელმთავართა, თანახმად მათის თხოვნისა, სამსახურითგან განთავისუფლება;
- იბ) რევიზიის დანიშვნა სხვადასხვა საჭიროებათა და შემთხვევათა გამო;
- იგ) ეპარქიებისა და საეკლესიო დაწესებულებათა ხარჯთ-აღრიცხვის განხილვა-დამტკიცება;
- იდ) საეპარქიო დაწესებულებათა წლიური ანგარიშების განხილვა და მთელი საკათოლიკოზოის წლიური ანგარიშის შედგენა პერიოდული კრებისათვის წარსადგენად;
- იე) საბოლოოდ გარჩევა აპელაციის და კასაციის წესით საეპარქიო მმართველობათაგან შემოსულ საქმეთა;
- ივ) ნებართვა საკათოლიკოზოს ეკლესიებში ნებაყოფლობითი შეწირულების საქველმოქმედო მიზნით შეკრებისა;
- იზ) სხვა ავტოკეფალურ ეკლესიებთან ურთიერთობის დაჭერა;
- იხ) პერიოდული კრების მოწვევა და იმ კრებაზე განსახილველ საკითხთა წინასწარი დამუშავება და მასალების შეკრება;
- ით) ხელმძღვანელობა კათოლიკოზის არჩევნებისა;
- კ) მიცემა დროებით თავისუფლებისა, ერთ თვეზე მეტის ვადით, ეპისკოპოზებისა, საკათალიკოზო სინოდის წევრების და სინოდის დამხმარე ორგანოთა გამგეთათვის;
- კა) ზრუნვა გალობის აღდგენა-გამშვენებისათვის;
- კბ) ზრუნვა უეპისკოპოსოდ დარჩენილ ეპარქიათათვის;
- კგ) დანაშაულობანი, რომელთათვის საეკლესიო კანონით დანიშნულია ეკლესიის წევრობიდან გამორიცხვა და მღვდლის ხარისხიდან განკვეთა;
- კდ) საეპარქიო საბჭოს წევრთა და მღვდელმთავართა დანაშაულობანი სამსახურში.
§20. კათოლიკოზი. საჭეთმპყრობლად (მთავარ-წინამძღვრად) ეკლესიისა ითვლება მთავარ-ეპისკოპოზი მცხეთისა და ტფილისისა და სრულიად საქართველოს კათოლიკოზ-პატრიარქი, რომელსაც ირჩევს საქართველოს ეკლესიის პერიოდული კრება, ფარული ხმის მიცემით. არჩეულად ჩაითვლება ის კანდიდატი, რომელიც უმრავლეს ამომრჩევ ხმას მიიღებს, მაგრამ დამსწრე ამომრჩეველთ ხმების ნახევარზე მეტს.
შენიშვნა: საკათოლიკოზო კანდიდატისათვის ბერობის მიღება სავალდებულო არ არის. ფიზიკურისა და ზნეობრივის მხრივ, იგი უნდა აკმაყოფილებდეს საეკლესიო კანონთა მოთხოვნილებას და უნდა ჰქონდეს მიღებული უმაღლესი საზოგადო განათლება და შესაფერი საღვთისმეტყველო მომზადება.
§21. კათოლიკოზ-პატრიარქის კომპეტენცია ასეთია:
- ა) ის თავმჯდომარეობს სრულიად საქართველოს საეკლესიო პერიოდულ და მუდმივ კრებას;
- ბ) მწყემსმთავრულად მიმოიხილავს საკათოლიკოზოს ეპარქიებს და ხელმძღვანელობას უწევს ეპისკოპოსებს საეპარქიო მართვა-გამგეობაში;
- გ) მის სახელს იხსენიებენ წირვა-ლოცვის დროს საკათოლიკოზოს მღვდელმთავრები და სამღვდელოება;
- დ) იგი აძლევს დროებით თავისუფლებას ეპისკოპოზებს, საკათოლიკოზო სინოდის წევრებს და სინოდის დამხმარე ორგანოთა გამგეებს არა უმეტეს ერთი თვისა წელიწადში, ხოლო საეპარქიო მართვა-გამგეობის ორგანოთა მეთაურებს – ორი თვითგან და მეტს;
- ე) აგრეთვე აძლევს დათხოვნის სიგელებს იმ ეპისკოპოზებს, რომელნიც დროებით ეპარქიიდან სხვაგან სადმე მიდიან;
- ვ) იღებს საჩივარს ეპისკოპოზთა, საკათოლიკოზო სინოდის წევრთა, საეპარქიო კრებათა და საეპარქიო დაწესებულებათა შესახებ და აძლევს ამ საჩივრებს კანონიერ მსვლელობას;
- ზ) საჭირო შემთხვევაში, სინოდის მინდობილობით, ის აძლევს რჩევას და მწყემსთმთავრულ შენიშვნას ეპისკოპოზებსა და საეპარქიო საბჭოების წევრებს;
- ხ) სინოდისვე მინდობილობით იმას მიწერ-მოწერა აქვს სხვა ავტოკეფალურ ეკლესიებთან და სახელმწიფოს უმაღლეს დაწესებულებებთან.
საეპარქიო მართვა-გამგეობა
§22. საეპარქიო მმართველოვბის მთავარი ორგანო არის საეპარქიო კრება, რომელზედაც თვითეული ოლქი გზავნის ორ წარმომადგენელს, რომელთაგან ერთი უეჭველად სამღვდელოა. კრება ორგვარია ჩვეულებრივი, წელიწადში ერთხელ და არა ჩვეულებრივი _ საჭიროებისდაგვარად. კრებას თავმჯდომარეობს ადგილობრივი მღვდელმთავარი, როდესაც მღვდელმთავარი არ არის, კრება თითონ ირჩევს თავმჯდომარეს სამღვდელო პირთა შორის: კრებავე ირჩევს პრეზიდიუმის დანარჩენ წევრებს და მდივნებსაც. კრება კანონიერია, თუ მასზე გამოცხადდა არა უმცირეს მოწვეულთა მესამედისა.
შენიშვნა 1. საეპარქიო კრებას იწვევს საეპარქიო მმართველობა.
შენიშვნა 2. საეპარქიო კრების წევრებად ითვლებიან საეპარქიო საბჭოს წევრები.
შენიშვნა 3. წარმომადგენლად არ შეიძლება არჩევა მღვდლის ხარისხიდან განდგომილისა, ან განკვეთილისა.
§23. საეპარქიო კრების უფლებას შეადგენს:
- ა) საეპარქიო საბჭოს წევრთა და მათი კანდიდატების არჩევა;
- ბ) თვალყურის დევნება საეპარქიო ცხოვრებისა და საეპარქიო დაწესებულებათა მოქმედებისა;
- გ) არჩევა დელეგატებისა სრულიად საქართველოს საეკლესიო კრებისათვის;
- დ) ზრუნვა საეკლესიო, სამოსწავლო და საგანმანათლებლო დაწესებულებათა დაარსებისა, გაუმჯობესებისა და ნივთიერ საშუალებათა გამონახვისათვის ეპარქიაში;
- ე) ადგილობრივი საბჭოს მიერ შემუშავებული წესების და ინსტრუქციების დამტკიცება;
- ვ) ზრუნვა გალობის გაუმჯობესებისათვის.
შენიშვნა: საეპარქიო კრების განჩინება შედის ძალაში, თუ მას ემხრობა ადგილობრივი მღვდელმთავარი, წინააღმდეგ შემთხვევაში, საკითხი გადაეცემა საკათოლიკოზო სინოდს.
§24. საეპარქიო კრების აღმასრულებელი ორგანო არის საეპარქიო საბჭო. საბჭოს თავმჯდომარეობს ადგილობრივი მღვდელმთავარი, ხოლო, როცა იგი არაა, მაშინ საბჭოს წევრები, თავიანთ შორის ირჩევენ თავმჯდომარეს სამღვდელო პირთაგან; საბჭო შესდგება ოთხის წევრისაგან, რომელთაგან ორი სამღვდელოა. საბჭოს წევრები ირჩევიან საეპარქიო კრების მიერ, სამის წლის ვადით. ამათ გარდა საბჭოს ჰყავს მდივანი, რომელსაც თვით საბჭო მოიწვევს. საბჭოს წევრის სამსახური უფასოა.
§25. საეპარქიო საბჭოს კომპეტენციას ექვემდებარება:
- ა) სარწმუნოების და ზნეობის დაცვა-განმტკიცებისათვის ზრუნვა ეპარქიაში;
- ბ) განხილვა იმ საქმეებისა, რომელთაც მას საოლქო კრებები ან საოლქო საბჭოები წარმოუდგენენ;
- გ) თვალყურის დევნება ყველა საეკლესიო დაწესებულებათა და საეკლესიო თანამდებობის პირთა მოქმედებისა ეპარქიაში,
- დ) უფლება კრებულის წევრთა ადგილებზედ არჩეულ კანდიდატების დამტკიცებისა;
- ე) განხილვა საკითხისა ახალი ოლქების გახსნისა, ან არსებულ ოლქთა შემცირებისა, გინდ გაყოფისა და გადამიჯვნისა, ეპარქიის ფარგლებში;
- ვ) საეპარქიო კრებაზე განსახილველ საკითხთა წინასწარი დამუშავება;
- ზ) საეპარქიო წლიური ანგარიშის შედგენა საეპარქიო კრებისა და საკათოლიკოზო სინოდისათვის წარსადგენად;
- ხ) ბერობისა და სასულიერო წოდებიდან განთავისუფლება.
შენიშვნა: საბჭოში საქმეები სწყდება უბრალო ხმის უმეტესობით, მაგრამ როდესაც საბჭოს და მღვდელმთავარს შორის უთანხმოებაა, მაშინ სადავო საქმე გადაეცემა საკათოლიკოზო სინოდს.
§26. ეპისკოპოზი არის ეპარქიის სარწმუნოებრივ-ზნეობრივი ცხოვრების ხელმძღვანელი და განაგებს ეპარქიას საეპარქიო საბჭოსთან ერთად. საეპისკოპოზო კანდიდატი აღირჩევის ფარული ხმის მიცემით, ხელდაასხამს მას კათოლიკოზი ეპისკოპოზთა კრებითურთ. საეპისკოპოზო კანდიდატს უნდა ჰქონდეს მიღებული უმაღლესი განათლება და შესაფერისი საღვთისმეტყველო მომზადება, ხოლო უკიდურეს შემთხვევაში არა უმცირეს საშუალო საღვთისმეტყველო განათლებისა; ფიზიკურად და ზნეობრივად უნდა აკმაყოფილებდეს საეკლესიო კანონთა მოთხოვნილებას.
შენიშვნა 1. უზენაეს საეკლესიო მმართველობას, გარემოების მიხედვით, შეუძლია დანიშნოს ეპისკოპოზი ამა თუ იმ ეპარქიაში, უკეთუ არჩევნების მოხდენის ნორმალური პირობები არ იქმნება.
შენიშვნა 2. საეპისკოპოზო კანდიდატისათვის ბერად შედგომა სავალდებულო არ არის. მაგრამ იგი არ შეიძლება იყოს ცოლიანი ან განქორწინებული.
შენიშვნა 3. საეპისკოპოზო კანდიდატის არჩევა ხდება შემდეგი წესით: კანდიდატის დასახელება შეუძლია დაქვრივებული ეპარქიის ყოველსავე წევრს, ეპარქიის დაქვრივებითგან ერთი თვის გასვლამდე კანდიდატთა სახელები წარედგინება სათანადო ცნობების თანდართვით კათოლიკოზ-პატრიარქს. კანდიდატთა სიას იხილავს მმართველ ეპისკოპოზთა კრებული (სამი უნდა უეჭველად დაესწროს პირადად, ხოლო დანარჩენთაგან გამოითხოვების სათანადო გრამატა). ეპისკოპოზთა კრებულისაგან მოწონებული საეპისკოპოზო კანდიდატთა სია წარეგზავნება ეპარქიის დროებით მმართველ ეპისკოპოზს კრებისათვის გადასაცემად. ყველა კანდიდატს კენჭი ეყრება ცალ-ცალკე. არჩეულად ითვლება ის, ვინც ყველაზე მეტს კენჭს მიიღებს, მაგრამ არა უმცირეს დელეგატთა ნახევრისა, არჩეულ კანდიდატს ამტკიცებს საკათოლიკოზო სინოდი.
§27. ეპისკოპოზი არის საკათედრო ტაძრის წინამძღვარი. მის კომპეტენციას ეკუთვნის:
- ა) სრული უფლება მთელ ეპარქიაში სწავლა-მოძღვრებისა;
- ბ) უფლება ყოველ-გვარის მღვდელმოქმედების შესრულებისა;
- გ) ზრუნვა, რათა მის ეპარქიაში მორწმუნენი საღ საეკლესიო სწავლებას იცავდნენ;
- დ) მას აქვს უფლება მოხსნას ქორწინების დროს ზოგიერთი დაბრკოლებანი, რომელნიც ნათესავურ კავშირიდან გამომდინარეობენ;
- ე) სარწმუნოებრივ საქმეებში მასზე დამოკიდებულნი არიან ეპარქიის ყველა წევრები;
- ვ) თვალ-ყურის დევნება სამონასტრო საეკლესიო ქონებათა მართვა-გამგეობისა ეპარქიაში;
- ზ) მის სახელს აღავლენს წირვა-ლოცვის დროს მთელი ეპარქიის სამღვდელოება;
- ხ) ის აძლევს დროებითს თავისუფლებას, არა უმეტეს ერთის თვისა, საეპარქიო დაწესებულებებში მოსამსახურეთ;
- თ) ეპისკოპოზს ნება აქვს შვებულების აუღებლად, განშორდეს თავის ეპარქიას, წელიწადში არა უმეტეს ორ გზისა, სამ-სამის კვირით, რაზედაც მოახსენებს საკათოლიკოზო სინოდს.
ეპისკოპოზი ვალდებულია:
- ა) დაემორჩილოს საეკლესიო კანონებსა და მთავარ საეკლესიო მმრთველობის მიერ კანონიერად გამოცემულს დადგენილებათა, ხოლო როცა ამა თუ იმ საეკლესიო კანონისა ან დადგენილების შესახებ გაუგებრობა რამე დაებადება, განსამარტებლად მთავარ საეკლესიო მთავრობას მიჰმართოს;
- ბ) ცხოველი კავშირი იქონიოს სამწყსოსთან და ამ მიზნით ხშირ-ხშირად მიმოიხილოს თავისი ეპარქია;
- გ) ყველაფერში დაემორჩილოს სრულიად საქართველოს საეკლესიო კრებას და, როცა საკათოლიკოზო სინოდი მოიწვევს, აღნიშნულ კრებაზე გამოცხადდეს;
- დ) მთავარი საეკლესიო მთავრობის ნებადაურთველად არა მოიმოქმედოს რა ისეთი, რაც მის უფლებას აღემატება;
- ე) წირვა-ლოცვის დროს კათოლიკოზის სახელს იხსენიებდეს;
- ვ) სხვა ეპარქიაში თავისი ნებით არა დაიწყოს რა;
- ზ) პატივისცემით ეპყრობოდეს სხვა მღვდელმთავრებს, საეპარქიო საბჭოებს და საეპარქიო კრების გადაწყვეტილებას;
- ხ) უფლება აქვს დამნაშავე მღვდელს აუკრძალოს ადმინისტრაციული წესით მღვდელმოქმედება, ეპიტემია დაადოს არა უმეტეს ერთის თვისა, ანუ მოხსნას, და ამას აცნობებს საეპარქიო საბჭოს.
შენიშვნა: ეპისკოპოზი, თუ იგი ეპარქიის მმართველი არ არის, ანუ ქორეპისკოპოსობას არ ასრულებს და ადგილობრივ საეპარქიო და საკათოლიკოზო სინოდის ნებართვით ასრულებს მხოლოდ სამრევლო მღვდლის მოვალეობას, სწირავს ფილონში და პანაღიას, გარეშე წირვა-ლოცვისა, არ ატარებს; წირვა-ლოცვაში მის ეკლესიაში მოიხსენიება კათოლიკოზ-პატრიარქის და ადგილობრივ მღვდელთ-მთავრის სახელები.
საოლქო მმართველობა
§28. ოლქს საეპარქიო მთავრობის ხელმძღვანელობით განაგებს საოლქო კრება, რომელშიაც მონაწილეობას იღებს ოლქის თვითეული სამრევლოდან ორ-ორი წარმომადგენელი, რომელთაგან ერთი აუცილებლად სამღვდელოა; კრებას თავმჯდომარეობს მთავარხუცესი. საოლქო კრებას იწვევს საოლქო საბჭო და იგი კანონიერია, თუ მასზე გამოცხადდება არა უმცირეს ყველა წევრთა ნახევარისა. საოლქო კრება არის ჩვეულებრივი _ წელიწადში ორჯელ და არა ჩვეულებრივი _ საჭიროებისადაგვარად.
§29. საოლქო კრების კომპეტენციას ეკუთვნის
- ა) საოლქო საბჭოს წევრთა, მათი კანდიდატების და მთავარხუცესის არჩევა სამი წლით, აგრეთვე არჩევა დელეგატებისა საეპარქიო კრებისათვის;
- ბ) ზრუნვა სამრევლოებში საეკლესიო ცხოვრების მოწესრიგებისა და წარმატებისათვის;
- გ) ზრუნვა ქვრივ-ობოლ-გაჭირვებულთათვის, და საზოგადოდ საქველმოქმედო საქმის მოწყობა ოლქში;
- დ) საოლქო საბჭოს მოქმედების ანგარიშის განხილვა;
- ე) შუამდგომლობის აღძვრა და მოსაზრებათა წარდგენა შესახებ ახლის სამრევლოების დაარსებისა, არსებულ სამრევლოთა გაყოფისა და შემცირებისა.
§30. საოლქო კრების აღმასრულებელი ორგანო არის საოლქო საბჭო, რომელსაც თავმჯდომარეობს მთავარხუცესი. საოლქო საბჭო შესდგება სამის წევრისაგან, რომელთაგან ორი სასულიერო პირია.
შენიშვნა: საოლქო კრების არჩევნებს ამტკიცებს საეპარქიო საბჭო.
§31. საოლქო საბჭო:
- ა) ადგენს საოლქოს წლიურ ანგარიშს, რომელსაც წარუდგენს საოლქო კრებასა და საეპარქიო საბჭოს
- ბ) წინასწარ დაამუშავებს საკითხებს, რომელიც საოლქო კრებას უნდა წარედგინოს განსახილველად;
- გ) იწვევს საოლქო კრებას და ხელმძღვანელობას უწევს სამრევლო კრებებს კრებულის წევრთა არჩევნებში;
- დ) იძლევა საჭირო ცნობებს ოლქის დაწესებულებათა და მოსამსახურე პირთა შესახებ, როცა ამას უმაღლესი საეკლესიო დაწესებულებანი მოითხოვენ;
- ე) ზრუნავს მოაწესრიგოს კრებულის წევრთა შორის ამტყდარი უთანხმოებანი საძმო შემოსავლისა და საზოგადოდ სამეურნეო საქმეების გამო, აგრეთვე ამავე ხასიათის უთანხმოებანი კრებულის წევრთა და სამრევლო საბჭოებს შორის;
- ვ) აძლევს კრებულის წევრთა თავისუფლებას არა უმეტეს ორის კვირისა.
სამრევლო
§32. სამრევლო არის ერთის სარწმუნოებრივ-ზნეობრიობის მიზნით, ურთიერთის დახმარების აზრით, საეკლესიო მეურნეობით, საკუთარის კრებულის ხელმძღვანელობით, საერთო ტაძრის გარშემო შემოკრებილი და ეპისკოპოზზე კანონიურად დამოკიდებული მორწმუნეთა საზოგადოება.
§33. სამრევლოს გახსნა არ შეიძლება, უკეთუ მორწმუნეთა რიცხვი იმდენად მცირეა, რომ საკუთარი ტაძრისა და კრებულის შენახვა არ შეუძლიათ. თვითეულ სამრევლოს უჭირავს განსაზღვრული ტერიტორია, რომლის საზღვრები შეიძლება შეიცვალოს სხვა სამრევლოებთან შეთანხმებით და სათანადო საეკლესიო მთავრობის ნებართვით.
შენიშვნა: ქალაქებში სამრევლოთათვის ტერიტორიული პრინციპის დაცვა სავალდებულო არ არის.
§34. მრევლად ითვლება ყოველი მორწმუნე, რომელიც განსაზღვრულს სამრევლოს ეკუთვნის, შეტანილია სამრევლო დავთარში და მონაწილეობას იღებს ყველა ხარჯებში, რასაც სამრევლო ეწევა.
§35. სამრევლოს ქონებას შეადგენს სანთლის შემოსავალი და ტაძარში, ან მრევლში შეგროვილი შემოწირულობა. ამ ქონებას სამრევლო განაგებს შესაფერ ორგანოთა საშუალებით.
შენიშვნა: ერთსა და იამვე სამრევლოში შეიძლება იყოს ზედ მიწერილი ტაძარი, რომელშიაც, თუ საჭიროება მოითხოვს და მოსახერხებელიც იქნება, სრულდება ყოველგვარი ღვთისმსახურება.
§36. სამრევლოს განაგებს საეპარქიო მთავრობის ხელმძღვანელობის ქვეშე სამრევლო კრება და მის მიერ არჩეული სამრევლო საბჭო.
§37. სამრევლო კრებას შეადგენს ყევლა მართლმადიდებელი ქალი და კაცი (არა უმცირეს 18 წლისა), რომელნიც ამ სამრევლოს საბუთებში არიან ჩაწერილნი როგორც წევრნი სამრევლოისა.
§38. უფლება სამრევლო კრებაში მონაწილეობის მიღებისა გადამწყვეტის ხმით აქვთ
- ა) კრებულის წევრთ და
- ბ) ყველა სრულწლოვან მართლმადიდებელ ქალსა და კაცს (არა უმცირეს 18 წლისა), რომელნიც ამ სამრევლოს საბუთებში არიან ჩაწერილნი, როგორც წევრნი სამრევლოისა. გამონაკლისი აღნიშნულია ქვემორე მუხლში.
§39. სამრევლო კრებაზე მონაწილეობის მიღების უფლება არ აქვთ იმ პირთ
- ა) რომელნიც დაარღვევენ წესიერებას ტაძარში, აგრეთვე სამრევლო კრებაზე,
- ბ) რომელთაც არ შემოაქვთ სამრევლო გადასახადები თუ ისინი სამრევლო კრების მიერ განთავისუფლებულნი არ არიან, როგორც ღარიბები, გადასახადისაგან.
§40. კრება არის ჩვეულებრივი წელიწადში ერთხელ და არა ჩვეულებრივი _ საჭიროებისამებრ. სამრევლო კრებას იწვევს სამრევლო საბჭო. კრება უნდა მოწვეულ იქნას იმ შემთხვევაშიც, როცა ამას მოითხოვს არა უმცირეს სამრევლოის 20-ის სრულწლოვანის წევრისა; კრება კანონიერია, უკეთუ მასზე სამრევლოს მეკომურთა წარმომადგენელთა ნახევარი მაინც გამოცხადდება, ხოლო თუ კრება პირველ მოწვევაზე არ შესდგა, მეორედ იგი კანონიერია, რამდენი წევრიც უნდა გამოცხადდეს.
§41. სამრევლოს კრების კომპეტენციას ეკუთვნის:
- ა) არჩევა კრებულისა და სამრევლო საბჭოს წევრებისა და მათი კანდიდატებისა, აგრეთვე სამრევლოს მოლარისა;
- ბ) ეკლესიისა და კრებულის შენახვისათვის ზრუნვა;
- გ) სამართალში მიცემა სამრევლო საბჭოს წევრებისა სამსახურის აღსრულების დროს უფლების აღმატებისა და ბოროტმოქმედებისათვის;
- დ) ზრუნვა ეკლესიის გამშვენიერებისა და კეთილმოწყობისათვის;
- ე) ზრუნვა სამრევლოს სარწმუნოებრივ-ზნეობრივი სრულყოფისა და მის საგანმანათლებლო-საქველმოქმედო დაწესებულებათათვის;
- ვ) ზრუნვა საკრებულო ბინისათვის;
- ზ) დანიშვნა სარევიზიო კომისიის წევრებისა სამრევლო საბჭოს მოქმედებისა და ანგარიშის განსახილველად;
- ხ) შუამდგომლობის აღძვრა ტაძრის კაპიტალურად გადაკეთების შესახებ, როცა ტრაპეზის აშლაა საჭირო.
§42. სამრევლო კრების აღმასრულებელი ორგანო არის სამრევლო საბჭო, რომელიც შესდგება კრებულის ყველა წევრთა და არა უმცირეს ექვსის წევრისა, რომელთაც ირჩევს სამრევლო კრება, სამი წლის ვადით. სამრევლო საბჭოს თავმჯდომარეობს ეკლესიის წინამძღვარი, ხოლო როცა იგი არ არის, მაშინ საბჭო თვითონ ირჩევს თავმჯდომარეს თვის შორის. საბჭოს სხდომები იმართება თვეში ერთხელ, ხოლო, თუ საჭიროება მოითხოვს, უფრო ხშირადაც. საქმეები სწყდება უბრალო ხმის უმეტესობით, ხოლო, როცა ხმები თანაბრად იყოფა, მაშინ ის აზრი უპიტარესობს, რომელსაც თავმჯდომარე ემხრობა.
შენიშვნა 1. თუ სამრევლო კრებისა და საბჭოს განჩინება ეკლესიის წინამძღვარს მიაჩნია ეკლესიის საზიანოდ, მას შეუძლია განჩინების სისრულეში მოყვანის შეჩერება და მისი ადგილობრივ მღვდელმთავართან განსაჩივრება, – ამის შესახებ თავის აზრი წინამძღვარმა უნდა გამოსთქვას კრებაზედვე.
შენიშვნა 2. საბჭოს წევრად ირჩევა როგორც მამაკაცი, ისე დედაკაცი.
შენიშვნა 3. საბჭოს წევრად არ შეიძლება არჩეულ იქმნას სამღვდელო ხარისხითგან განდგომილი, ან განკვეთილი.
§43. სამრევლო საბჭოს კომპეტენცია არის:
- ა) ეკლესიის ქონების მართვა-გამგეობა;
- ბ) ყოველგვარი სტატისტიკური ცნობის შეკრება, რასაც კი სამრევლოს მართვა-გამგეობისათვის აქვს რაიმე მნიშვნელობა;
- გ) აკრეფა კეთილმნებლობითი შეწირულებისა მრევლში და მისი დანიშნულებისამებრ მოხმარება;
- დ) ზრუნვა ეკლესიისა და კრებულის შესანახ საშუალებათა გასაძლიერებლად;
- ე) ზრუნვა ტაძრისა და ღვთისმსახურების კეთილმოწყობისათვის;
- ვ) ზრუნვა ქვრივ-ობოლთა და გაჭირვებულთათვის ქველმოქმედების წესით;
- ზ) აღძვრა საქმისა იმ პირთა წინააღმდეგ, რომელნიც ეკლესიასა და მორწმუნეთა სარწმუნოებრივ გრძნობას შელახავენ;
- ხ) წინასწარი დამუშავება იმ საკითხებისა, რომელიც კრებამ უნდა განიხილოს;
- თ) სამრევლო ქონებისა და თანხების ყოველთვიური შემოწმება;
- ი) თავისი მოქმედების წლიური ანგარიშის შედგენა მთავარხუცესისა და სამრევლო კრებისათვის წარსადგენად;
- ია) იგი ავალებს ერთ-ერთ წევრს სამეურნეო ნაწილის გამგეობას, ხოლო ერთ-ერთ წევრს _ ხაზინდარობას და
- იბ) საბჭოს დავალებით კრებულის წევრს შეუძლია ორივე თანამდებობის ასრულება.
შენიშვნა: სამეურნეო ნაწილის გამგედ და ხაზინდრად შეიძლება დანიშნულ იქმნას სამრევლო საბჭოს მიერ ქალიც.
§44. კრებული. კრებულის აუცილებელ წევრად ითვლებიან: მღვდელი და წიგნის-მკითხველი, ხოლო, სადაც არის, იქ სამრევლოს დიაკონიც (მთავარი).
შენიშვნა: დიაკონი და წიგნის-მკითხველი არიან მხოლოდ თანამსახურნი მღვდლისა და უიმისოდ არავითარი მღვდელმოქმედების შესრულება არ შეუძლიანთ სამრევლოში.
§45. ეკლესიის კრებულის წევრს მღვდელს, დიაკონს და წიგნის-მკითხველს ირჩევს სამრევლო კრება იმ პირთაგან, რომელთაც, აქვთ დასტური არჩევნებზე დაშვებისა საოლქო და საეპარქიო საბჭოთაგან. სამრევლოს თუ არ ჰყავს თავისი კანდიდატები კრებულის წევრისა, მიმართავს მღვდელმთავარს ასეთი წევრების დანიშვნისათვის.
§46. მღვდელი. მღვდელი ვალდებულია:
- ა) მუდამ თავის მრევლში სცხოვრობდეს და სამრევლო არ დასტოვოს, განსაკუთრებით როცა იქ რაიმე მოარული სენი გაჩნდება და როცა სამრევლოს განსაცდელი რამ მოელის;
- ბ) განსაკუთრებულ თვალ-ყურს ადევნებდეს საკუთარს ყოფაქცევას, როგორც საზოგადოებაში, ისე თავის სახლში;
- გ) აასრულოს საზოგადოებრივი ღვთისმსახურება დაწესებულ დროს;
- დ) მრევლის მოთხოვნილებისამებრ აასრულოს საჭირო მღვდელმოქმედება;
- ვ) თვალყური ადევნოს მრევლში საეკლესიო დისციპლინისა და ზნეობის დაცვას;
- ზ) როცა სამსახურის დროს ამა თუ იმ საკითხის შესახებ ეჭვი დაებადება, ახსნა-განმარტებისათვის მთავარხუცესს და საეპარქიო მთავრობას მიმართოს;
- ხ) ეკლესიაში ქადაგება და საზოგადოდ სწავლა-მოძღვრება;
- თ) ღვთისმსახურების დროს კათოლიკოზისა და თავისი ეპისკოპოზის სახელი მოიხსენიოს;
- ი) კრებულის სხვა წევრთა საშუალებით საეკლესიო საბუთები აწარმოვოს;
- ია) სხვა სამრევლოში მღვდელმოქმედების შესრულებისათვის გამოითხოვოს ადგილობრივი მღვდლის ნებართვა.
§47. სამღვდელო და სადიაკვნო კანდიდატს უნდა ჰქონდესთ საკმაო საზოგადო განვითარება, იცოდენ საეკლესიო ტიბიკონი და კითხვა-გალობა, რაც წინდაწინვე უნდა იქმნეს შემოწმებული საეპარქიო მთავრობის მიერ.
შენიშვნა 1. მეორედ ჯვარდაწერილს, ან ქვრივზე ჯვარდაწერილს ერის კაცს ნება ეძლევა მთავარდიაკვნობის და მღვდლობის ხარისხის მიღებისა.
შენიშვნა 2. მღვდელს ნება აქვს შეასრულოს ღვთის მსახურების დროს დიაკონის სამსახური დიაკონისავე შესამოსელში, ხოლო იპოდიაკონს ნება ეძლევა კვერექსის წარმოთქმისა.
შენიშვნა 3. წიგნის-მკითხველად შეიძლება არჩეულ იქმნეს ქალიც.
საეკლესიო სამართალი
§48. საქართველოს ეკლესიის სამართალს ექვემდებარება ამა ეკლესიის ყველა წევრი ისეთ საქმეებში საეკლესიო სწავლა-მოძღვრებისა, ზნეობრივ ცხოვრებისა, საეკლესიო წყობილებისა და საეკლესიო სამსახურის წინააღმდეგ, რომელთათვისაც საეკლესიო კანონით დადგენილია განსაზღვრული სასჯელი ანუ ზომები ზღვევისა და გასწორებისა.
§49. საკათოლიკოზო სინოდი ასრულებს უზენაეს სასულიერო სასამართლო ფუნქციებს. ყოველივე დანაშაულობა ეკლესიურ-სარწმუნოებრივ თვალსაზრისით, რომელიც შეეხება მორწმუნეთა და სამღვდელო პირთა, გარდა ეპისკოპოზისა, ირჩევა საეპარქიო საბჭოს მიერ, საეპარქიო საბჭოს განჩინებით უკმაყოფილო პირს შეუძლია განასაჩივროს ასეთი განჩინება საკათოლიკოზო სინოდში. უკეთუ საქმე გადაწყვეტილია საკათოლიკოზო სინოდის ჩვეულებრივ შემადგენლობისაგან, ასეთი გადაწყვეტილება შეიძლება განსაჩივრებულ იქმნას იმავე სინოდის გაძლიერებულ შემადგენლობაში, რომლის დადგენილება საბოლოვოა.
§50. საეპარქიო საბჭოს სამართალს ექვემდებარება: დანაშაულობანი, რომელთათვისაც საეკლესიო კანონებით დადგენილია ზომები: მღვდელმოქმედების აღკვეთა, სამსახურიდან გადაყენება, ეკლესიის წევრობიდან გამორიცხვა; საეკლესიო ეპიტიმიის დადება მორწმუნეებზე და სამღვდელო პირებზე; ჯვრისწერის გაუქმების საქმე.
§51. მღვდელმთავართა შესახებ საჩივრებს იხილავს სინოდი და ღებულობს დროებით ზომებს, ხოლო საბოლოვო მსჯავრი გამოაქვს საკათოლიკოზო სინოდის გაძლიერებულ შემადგენლობას (იხ. §7). მღვდელმთავართა არა კანონიერ მოქმედებათა გამო თვით საკათოლიკოზო სინოდსაც აქვს უფლება საქმის აღძვრისა.
გადმობეჭდილია წიგნიდან _ “დებულება საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობისათვის”, ტფილისი, 1928.