მუდმივი მხარდაჭერა მეუფე ანანიას

მუდმივი მხარდაჭერა მეუფე ანანიას
უწმიდესი პატრიარქის ილია მეორისა და
წმიდა სინოდის მიერ

მეუფე ანანია ჯაფარიძის ისტორიოგრაფიული თეორიების მიმართ უწმიდესი პატრიარქისა და წმიდა სინოდის მუდმივ მხარდაჭერას გამოხატავს მათ მიერ გამოცემული ბრძანენები და დადგენილებები

2011 წლის 20 დეკემბრის წმიდა სინოდის დადგენილება თავი 2. მუხლი დ

„საბჭოთა პერიოდში ხდებოდა საქართველოსა და მსოფლიო ისტორიის გაყალბაბა, შეცდომების გამოსასწორებლად შეიქმნას ისტორიკოსთა ჯგუფი მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) ხელმძღვანელობით“.

2012 წლის 5 ივლისს წმ. სინოდის დადგენილაბა, მე-6 მუხლი

„წმინდა სინოდმა მოისმინა მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) მოხსენება საქართველოს ეკლესიის ისტორიის პრობლემატიკასთან დაკავშირებით და განაჩინა: ვინაიდან XIX საუკუნის მეორე ნახევარში და განსაკუთრებით, XX ს-ში, – კომუნისტების მმართველობის ხანაში, მიზანმიმართულად შეიცვალა და გაყალბდა შეხედულება საქართველოს ეკლესიის საზღვრების შესახებ, მკვიდრდებოდა რა აზრი, თითქოს დასავლეთ საქართველო IV-X საუკუნეებში, ანუ 600 წლის მანძილზე, არ იყო ქართული ეკლესიის იურისდიქციაში, ამასთან, თითქოს, ჩრდილო, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოში ასევე არ შედიოდა ჩვენი ზოგიერთი ისტორიული რეგიონი, დაევალოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის ქართულ უნივერსიტეტს, გადადგას რეალური, დროული და ქმედითი ნაბიჯები ათეისტურ პერიოდში შემუშავებული იდეოლოგიის ნაცვლად საქართველოს ეკლესიის ნამდვილი ისტორიის წარმოჩენისა და პოპულარიზაციისათვის. ხელი შეეწყოს მეუფე ანანიას (ჯაფარიძე) მიერ წარმოდგენილი მასალების დაბეჭდვას და ისტორიულ წყაროებზე დაყრდნობილი იმ ჭეშმარიტი აზრის განმტკიცებას, რომ “წმინდა მოციქულმა ანდრიამ იქადაგა ყოველსა ქვეყანასა საქართველოისასა,” ხოლო წმინდა ნინომ “განანათლა ყოველი სავსება ყოველთა ქართველთა ნათესავისა.” (დიდი სჯულის კანონი, 1974, გვ.545-546) და რომ ამას მოწმობენ უცხოური წყაროებიც. აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ აზრს სრულად იზიარებს ბატონი ივანე ჯავახიშვილი. იგი წერს: “ანდრია მოციქულიც და წმიდა ნინოც საერთო ქართული ეკლესიის დამაარსებლად და მთელი ერის განმანათლებლად იყვნენ ცნობილნი, საქართველოს სხვადასხვა ნაწილების ცალკე მქადაგებლების გამოძებნის სურვილიც არ ჰქონიათ, რადგან ისინი მთლიანი და განუყოფელი საქართველოს განმტკიცებისა და აღორძინებისათვის იღვწოდნენ.” (ქართველი ერის ისტორია, ტ. III, გვ.47.)“

სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქ ილია მეორის 2009 წლის 10 ივლისის ბრძანება N 76

„საქართველოს საპატრიარქოს რეალური ისტორიის დამდგენი მუდმივმოქმედი კომისია“,

„მე-19, მე-20 საუკუნეებში საქართველოს ეკლესის ავტოკეფალიის გაუქმებისა და სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის გაუქმების პერიოდში მიზანმიმართულად ყალბდებოდა საქართველოს ისტორია და ენათმეცნიერების საფუძვლები, ამასთან დაკავშირებით ვბრძანებ:

1. საქართველოს საპატრიარქოსთან შეიქმნას საქართველოს რეალური ისტორის დამდგენი მუდმივმოქმედი კომისია მისი მაღალყოვლადუსამღვდელოესობის მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) ხელმძღვანელობით.

მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე

ილია II – უახლესი ქართული ისტორიოგრაფიის სათავესთან

მრავალი წახნაგი საქართველოს უწმიდესი პატრიარქის მადლმოსილებისა საჩინოა, მაგრამ ერთის შესახებ, ვფიქრობ, ჯერ არავის უთქვამს _ ჩვენი უწმიდესი პატრიარქი გახლავთ მეცნიერ-ისტორიკოსი, რომლის მოძღვრება სამომავლოდ სწორ მიმართულებას დაუბრუნებს ქართულ საისტორიოგრაფიო სკოლას.

ისტორიის საკითხთა შესახებ ჯერ კიდევ წმიდა ილია მართალს ჰქონდა დავა პეტერბურგის საისტორიო სკოლის მეთაურთან ქ. პატკანოვთან და მის მიმდევარ (როგორც ილია ამბობდა „შეგირდთან“) – ნიკო მართან.

გადაუჭრელი საისტორიო საკითხები დღეს კიდევ უფრო აქტუალურია, რადგანაც საბჭოთა პერიოდში ქართული საისტორიო სკოლა რუსულ-ჩრდილურ მიმართულებას გაუყვა თავისი ე.წ. ქართიზაციის თეორიით, ილია მართლის გზა კი ისტორიოგრაფიამ მიივიწყა.

ეს არ იყო საქართველოსათვის სიკეთის მომტანი და სამომავლოდაც საშიშია, რადგანაც სეპარატისტებს კარგ თეორიულ საყრდენს აძლევს საქართველოს დასანაწევრებლად, რეგიონებში გასაბატონებლად.

უწმინდესი და უნეტარესი, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს- პატრიარქი ილია II ბრძანებს – “პეტერბურგის უნივერსიტეტში შექმნილი ანტიქართული ისტორიოგრაფიული თეორიის მიზანია, ქართველთა ერთ ნაწილს გაუუცხოვოს ისტორიული კულტურა. მავანნი დღესაც აცხადებენ, რომ ქართული მწიგნობრობა მხოლოდ აღმოსავლეთ საქართველოს ქართველებისაა. ისინი უმწიგნობრო ხალხებად სახავენ მეგრელებს, ლაზებს, სვანებს… ამგვარი გაყალბებული ისტორიით ცდილობენ ქართველთა დაქუცმაცებას და ერთმენეთთან დაპირისპირებას, როგორც ადრე, ახლაც ქართული საზოგადოება მათ საკადრის პასუხს გასცემს” (უწმიდესი და უნეტარესი ილია II, საშობაო ეპისტოლე, 2006, გვ. 10-11).

ჩვენ ვმადლობთ და ვადიდებთ უფალ ღმერთს იმის გამო, რომ განსაკუთრებულ მძიმე ეპოქაში გვიბოძა უდიდესი პატრიარქი ჩვენი ისტორიისა – უწმინდესი და უნეტარესი ილია მეორე.

შეუძლებელია გადმოცემა ილია მეორის მოღვაწეობის მადლისა და საქმისა. ქართული სულიერებისა და კულტურის რომელმა სფერომ არ სახა მისი ღვაწლი? მუსიკა, სახვითი ხელოვნება, გრაფიკა, ხატწერა, და კიდევ ვინ მოთვლის მისი სულისა და გონების ღვაწლს. ერთერთი ასეთია ქართული ისტორიოგრაფია.

ჩვენმა წინაპრებმა, მათ შორის საეკლესიო მოღვაწეებმა, ბერებმა თუ ეპისკოპოსებმა დაგვიტოვეს საგანძური ჩვენი ღვთისმოშიში და ქრისტესთვის თავდადებული ერის ისტორიისა – პერიჟავრა სივნიელი, სალომე უჯარმელი, არსენ ბერი, არსენ საფარელი, ლეონტი მროველი, ჟამთააღმწერელი და სხვადასხვა სასულიერო პირები საუკუნეთა მანძილზე წერდნენ საქართველოს რეალურ ისტორიას, სიმართლით აღწერდნენ ისტორიის ღვთისმეტყველებას, რადგანაც საკუთარი თვალით ხედავდნენ უფალი ღმერთის წინასწარგანზრახულობას და მის მუდმივ წყალობას ჩვენი ერის მიმართ.

გავიდა ხანი, ქართველი ერი ბიზანტიის დამხობის შემდეგ აღმოჩნდა მუსულმანურ რკალში, მედგარი თავდაცვითი ბრძოლებით შესაძლებელი გახდა ეროვნული სახელმწიფოსა და ეკლესიის, ქართული სულისკვეთების, ენისა და კულტურის დაცვა. ამავე ეპოქაში მსოფლიო ისტორიის ასპარეზზე გამოჩნდა უდიდესი მართლმადიდებელი რუსეთის იმპერია. მას ჩვენმა წინაპრებმა იმედის თვალი მიაპყრეს, შემდეგ კი სრულად მიენდნენ მას. მაგრამ მოხდა ისე, რომ მეცხრამეტე საუკუნეში გააუქმდა უპირველესი საგანძური – სახელმწიფოებრიოება, საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია, ათასწლოვანი სამეფო დინასტია და აიკრძალა ქართულ ენაზე განათლება.

„დაყავი და იბატონეს“ პრინციპის თანახმად იმპერიის მოხელეები და იდეოლოგები საქართველოს ყოფდნენ რეგიონებად, ხოლო ერს ეთნიკურ ჯგუფებად, ახშობდნენ საერთო ქართულ ნაციონალურ შემეცნებას. ამის შედეგად წინა პლანზე წამოიწია კუთხურობამ – იმერლობამ, ქართლელობამ თუ კახელობამ.

ეს იყო მიზანმიმართული ქმედება საიმპერიო ხელისუფლებისა, რომელსაც გააჩნდა თავისი მიზანი, რომელიც შემდგომ ასე ჩამოაყალიბეს – „ჩვენ ქართველებთან ბრძოლა აფხაზეთიდან უნდა დავიწყოთ, სამეგრელოსა და სვანეთს ავტონომია უნდა მივანიჭოთ, მათში ცალცალკე უნდა გავაღვივოთ კუთხურ-ნაციონალური გრძნობები. ყველა უნდა დავარწმუნოთ, რომ ქართველები აფხაზეთში ჩასახლებულები არიან. დასავლეთ საქართველო უნდა დავუპირისპიროთ აღმოსავლეთს, შემდეგ კი შუამავლის როლი შევასრულოთ, პარალელურად ქართველები უნდა დავარწმუნოთ, რომ ისინი სხვადასხვა ქვეყნებიდან არიან ჩამოსახლებულები და სხვადასხვა ერის წარმომადგენლები არიან, რაც საქართველოს ტერიტორიიდან მათი სამუდამოდ გაძევების საშუალებას მოგვცემს“ (ინტერმედია.გე) -ასე იგეგმებოდა საქართველოს ბედი ჩრდილოეთის შორეულ დედაქალაქში.

ეს იდეოლოგია დირექტივას წარმოადგენდა საბჭოთა ეპოქის სახელმწიფო საისტორიო დაწესებულებებისათვის არამხოლოდ მეოცე საუკუნის 60-იან წლებში, არამედ 20-30 -იან წლებიდანვე. მის შესაბამისად გადაიწერა საქართველოს ისტორია, უარყოფილი იქნა ძველი და შეიქმნა ახლი სახელმძღვანელოები, ასევე, უარყოფილი იქნა ძველი მატიანეები, დაცინვის ობიექტად იქცა ჩვენი უმთავრესი ისტორიკოსები, ლეონტი მროველი და მასთან ერთად სხვა საეკლესიო მწიგნობრები.

ძველი საეკლესიო ისტორიოგრაფიის ტოტალური უარყოფის მიზეზი ის იყო, რომ მემატიანეთა სწავლებით ქართველი ერი ერთიანი და მთლიანი ოყო ქრისტეშობამდეც, ამიტომაც შეძლო ფარნავაზ მეფემ სრულიად საქართველოს გაერთიანება ეგრისის ერისთავ ქუჯისთან ერთად. ერთი მწიგნობრობა, კულტურა და ერთი სახელმწიფო აერთიანებდა ერს წმინდა ნინოს შემობრძანებისას, შესაბამისად, საქართველოს ეკლესია უკვე მე-4 საუკუნეში მოიცავდა სრულიად საქართველოს, მის როგორც აღმოსავლეთ, ისე დასავლეთ ნაწილებს, რაზეც წერდა კიდეც რუის-ურბნისის კრების „ძეგლისწერა“. ასეთი სწავლება კი საბჭოთა რეჟიმისათვის მიუღებელი იყო.

რუის-ურბნისის კრების წმიდა მამათა სწავლების თანახმად საქართველოს ეკლესია ჩამოყალიბების თანავე თავის იურისდიქციას ახორციელებდა სრულიად საქართველოში, რადგანაც წმინდა ნინომ „მოაქცია ყოველი სავსება ყოველთა ქართველთა ნათესავისა“, ხოლო წმინდა ანდრია მოციქულმა იქადაგა „ყოვლისა ქვეყანასა საქართველოსასა“.

საბჭოთა ეპოქაში სრულიად აიკრძალა სწავლება საქართველოს ეკლესიის ამ ფართო იურისდიქციისა, ასევე აიკრძალა თეორია ქართველების ერთიანობის შესახებ უძველეს ეპოქაშივე, პირიქით, შემოღებული იქმნა ე.წ. „ქართიზაციის“ თეორია, რომელიც ქართული ეკლესიის იურისდიქციას სადავოდ ხდიდა და ხდის ყოველი მმართულებით.

მაგალითად, ამჟამადაც ამტკიცებს, რომ ისტორიულად დასავლეთ საქართველო შედიოდა ბიზანტიური ეკლესიის იურისდიქციაში და იქ საქართველოს ეკლესიის იურისდიქცია მხოლოდ მე-9, მე-10 საუკუნეების შემდეგ გავრცელდა.

იგივეა თვალსაზრისი აღმოსავლეთის მიმართულებითაც. ქართიზაციის თეორიის მომხრე ისტორიკოსები ამტკიცებენ, რომ საქართველოს ეკლესია თავის თავდაპირველ იურისდიქციას კახეთშიც კი არ ახორციელებდა, ისტორიულად კახეთი თითქოსდა ალბანური ეკლესიის იურისდიქციაში შედიოდა.

ასეთივეა მათი მტკიცება სამხრეთის მიმართულებითაც, ისინი მიიჩნევენ, რომ ტაო- კლარჯეთი ისტორიულად არა ქართული, არამედ სომხური მოსახლეობით იყო დასახლებული, რომლის „ქართიზაცია“ შეძლო ქართულმა ეკლესიამ მე-9 ს. შემდეგ, და თითქოს იქაური მოსახლეობა „გააქართველა“, ამიტომაც ოფიციალური საისტორიო წრეები და ასევე ფილოლოგები ოშკს, ბანას თუ ხახულს არა ქართული, არამდ სომხურ არქიტექტურად მიიჩნევენ.

იგივეა თვალსაზრისი ჩრდილოეთის მიმართულებითაც – ამჟამად საინტერნეტო სივრცეში გაბატონებას იწყებს თვალსაზრისი, რომ ცხინვალ-ჯავა-ყაზბეგის რაიონები ჩრდილო კავკასიასთან ერთად, თითქოსდა კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ალანიის ეპარქიაში შედიოდა.

ყველა მიმართულებით ისინი ამ არასწორ მტკიცებებს საფუძვლად უდებენ „ქართიზაციის“ თეორიას, რომ საქართველო თავდაპირველად სხვადასხვა ერების წარმომადგენლებით იყო დასახლებული, რომელნიც შემდგომში „ქართველებად“ იწოდნენ მათი „ქართიზაციის“ შედეგად.

დამპყრობელთა ეპოქაში მე-19, მე-20 საუკუნეში გავრცელებულმა „ქართიზაციის“ თეორიამ დიდად გვავნო წარსულში, ამჟამად კი ძალზე სადავოდ გვიქცია საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციის საზღვრები ყოველი მხრიდან.

ასეთ  რთულ ვითარებაში კიდევ ერთხელ გამობრწყინდა უწმინდესი პატრიარქის ილია მეორის გასაოცარი მიზანდასახულობა, იურისდიქციის საზღვრების დასაცავად საჭირო გახდა ისტორიის ხელახალი კვლევა, რეალური ისტორიის დადგენა, მეცნიერული უარყოფა არასწორი თეორიებისა.

მაგალითად, ამჟამად აზერბაიჯანში მოქმედი რუსეთის ეკლესიის „ბაქო-აზერბაიჯანის ეპარქია“ თავის ვებ გვერდზე აღნიშნავს რომ ის არის მემკვიდრე ძველი აზერბაიჯანის ალბანური ეკლესიისა, რომელიც თითქოსდა თავის იურისდიქციაში მოიცავდა სამხრეთ კახეთს. ამტკიცებენ, რომ ბოდბე, გურჯაანი და დავით გარეჯა ალბანეთის საკათალიკოსოს იურისდიქციაში შედიოდა ზაქათალა-ბელაქანისა და კახის რაიონებთან ერთად, თითქოსდა ეს ტერიტორია ალბანეთის ძველი მიწა წყალია და აქ ქართული ეკლესიის იურისდიქცია შემდგომ გავრცელდა. შესაბამისად, აღნიშნულ უცხოურ ეპარქიას აქვს მიზანსწრაფვა დავით- გარეჯა აზერბაიჯანის ისტორიულ ტერიტორიად განიხილოს ბოდბე-გურჯაან- საინგილოსთან ერთად. ამასთანავე მათ აქვთ სურვილი საინგილოს ქართველები შეიყვანონ თავის, ანუ ბაქო-აზერბაიჯანის ეპარქიის იურისდიქციაში.

საკითხის დასმის გამო, ჩვენმა უწმინდესმა პატრიარქმა, თავისი ასაკის მიუხედავად, დრო დაუთმო ამ პრობლემის გაანალიზებას და ზრუნვას რეალური ისტორიის აღორძინებისათვის.

როგორც ითქვა, საქმე ისაა, რომ საბჭოთა ეპოქის გაბატონებული ისტორიოგრაფიის მიხედვით ბოდბე-გურჯაანი-დავით-გარეჯას რეგიონი ამჟამინდელ კახის, ზაქათალასა და ბელაქანის რაიონებთან ერთად (ისტორიული კახეთი), თითქოსდა თავდაპირველად არა ქართველებით, არამედ ალბანელებით იყო დასახლებული, რომელთაც აქ ააშენეს ეკლესიები.

ამჟამინდელი აზერბაიჯანული ისტორიოგრაფიის თანახმად, ალბანელები არიან აზერბაიჯანელთა წინაპრები, შესაბამისად ალბანელების კულტურა და მიწა-წყალი აზერბაიჯანლების ეროვნულ მემკვიდრეობად მიიჩნევა, ხოლო, ალბანეთის ძველი საკათალიკოსოს იურისდიქციაში შემავალი ეკლესიები – აზერბაიჯანლების წარსულის ძეგლებად.

ცხადია, ძალზედ საკამათოა ალბანელების აზერბაიჯანელთა წინაპრებად მიჩნევა, მაგრამ უნდა აღინიშნოს, რომ ალბანელები და ქართველები სხვადასხვა ერები იყვნენ. ორივე ამ ერს გააჩნდა საკთარი სახელმწიფო, ეკლესია, ჰყავდათ საკუთარი კათალიკოს-პატრიარქები, საკუთარი დამწერლობა, მწიგნობრობა, ანბანი, წმინდა წერილის თარგმანები, საეკლესიო მემკვიდრეობა თუ არქიტექტურა. როგორც აღინიშნა, საბჭოთა ეპოქაში ისე დახატეს, თითქოსდა, სამხრეთ კახეთი შედიოდა ალბანეთის საეკლესიო იურისდიქციაში და შემდეგ მიისაკუთრა ის პროზელიტურმა ქართულმა ეკლესიამ. სამწუხაროდ ამ თვალსაზრისს იმეორებენ თანამედროვე ისტორიკოსებიც. ამიტომაც, გააჩნია პრეტენზიები ბაქო-აზერბაიჯანის ეპარქიას აღნიშნელი ეკლესიების მიმართ. ასეთ ურთულეს ვითარებაში როგორც ითქვა, ჩვენმა მხცოვანმა პატრიარქმა სწორედ ამ დღეებში ახოვნად მოიკრიბა ძალა საისტორიო სიმართლის დასადგენად და ჩვენი იურისდიქციის კანონიერების დასამტკიცებლად განახორციელა მრავალი ღონისძიება.

არა მხოლოდ აღმოსავლეთის მიმართულებით, როგორც ითქვა, დასვლეთითაც ქართული ეკლესიის იურისდიქცია სადაოდ გვიქცია საბჭოთა ისტორიოგრაფიამ. როგორც აღინიშნა, ამტკიცებენ, რომ, თითქოსდა, მე-10 საუკუნემდე დასავლეთ საქართველო შედიოდა ბიზანტიის კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს იურისდიქციაში და მხოლოდ შემდეგ შევიდა ის ქართული ეკლესიის იურისდიქციაში. უფრო მეტი, ქართული საბჭოთა ისტორიოგრაფია, რომლის მემკვიდრეობა ამჟამადაც მტკიცედ დგას თავის პოზიციაზე, ამტკიცებს რომ დასავლეთ საქართველო და საერთოდ კოლხეთი, თავდაპირველად დასახლებული იყო არა ქართველი ხალხით, არამედ აფსუათა წინაპარ ადიღეველთა ტომებით, და თითქოსდა მხოლოდ შემდეგ დასახლდნენ იქ ქართველები (ეგრისელები, მარგველები, გურულები თუ სვანები).

ეს თეორია თავის იდეოლოგიურ ბაზად აქცია სეპარატისტმა საეკლესიო მოღვაწემ არქიმანდიტრმა დოროთე დბარმა, რომელსაც უკანონო კრებამ უკვე მიანიჭა მიტროპოლიტის ხარისხი. ოკუპირებულ აფხაზეთში შემდგარი სახალხო საეკლესიო კრების სახელით დოროთე დბარი მიმართავს კონსტანტინოპოლისა და სხვა საპატრიარქოებს. ის აღნიშნულ თეორიათა გამოყენებით თხოვს კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს წმინდა სინოდს, რათა მან დასავლეთ საქართველო, მათ შორის აფხაზეთი, „დაიბრუნოს უკან, თავის კანონიერ იურისდიქციაში მე-3 მსოფლიო კრების მე-8 კანონის საფუძველზე“.

ეს კანონი გმობს ერთი ეკლესიის შეჭრას მეორის იურისდიქციაში. ამასთანავე სავალდებულოდ მიიჩნევს თავდაპირველი იურისდიქციის აღდგენას.

დბარი ამტკიცებს, რომ მე-10 საუკუნემდე დასავლეთ საქართველო კონსტანტინოპოლის იურისდიქციაში შედიოდა და მხოლოდ ამის შემდგომ მიიტაცა ის პროზელიტურმა ქართულმა ეკლესიამ, გააუქმა რა იქ ბერძნული საეკლესიო კათედრები – როდოპოლისი, საისინი, პეტრა და ზიგანა. არქიმანდრიტი დ. დბარი მოუწოდებს კონტანტინოპოლს რათა მან აღიდგინოს თავისი იურისდიქცია აფხაზეთში (დასავლეთ საქართველოში).

აფსუა საეკლესიო სეპარატისტების ამ თეორიულმა მტკიცებებმა იმდენად დააინტერესა კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო, რომ რამდენიმე წლის წინ საქმის დასაზუსტებლად წმინდა სინოდის დელეგაციაც კი გამოაგზავნეს თბილისში, საბოლოოდ კი აფხაზეთის ამ საკითხის მოსაგვარებლად თვით უწმინდესი პატრიარქი ილია მეორე ჩაბრძანდა სტამბულში მსოფლიო პატრიარქთან და მის წმინდა სინოდთან შესახვედრად. ამ დელეგაციაში მეც ვიყავი. ჩვენი უწმინდესი პატრიარქის უდიდესმა ავტორიტეტმა ეს საკითხი ამ ეტაპზე მოაგვარა, მაგრამ აშკარა გახდა, რომ აუცილებელია ისტორიკოსთა მუშაობა, დაევალა რელური ისტორიის დამდგენ მუდმივ მოქმედ კომისისას თეორიული ნაშრომები შეემუშავებინა საბჭოთა ეპოქის ისტორიოგრაფიის მტკიცებათა დასაძლევად.

მრავალწლოვანი კვლევის თანახმად, რომელიც უწმინდესი პატრიარქის ყურადღებით წარიმართა და აისახა კიდეც წმინდა სინოდის ერთ-ერთ დადგენილებაში, მე-10 საუკუნემდე კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ლაზიკის ეპარქია მდებარეობდა არა დასავლეთ საქართველოში, არამედ ისტორიულ სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოში, ტრაპეზუნტის რეგიონში, ისტორიულ სამხრეთ ლაზიკაში. ამ რეგიონს ამჟამად ლაზისტანი ეწოდება, აქ მონასტერ სუმელასთან ახლოს, რამდენიმე კილომეტრში, პუნქტ მაჩკაში მდებარეობდა ცენტრი როდოპოლისის ბერძნული ეპარქიისა და არა ქუთაისთან ახლოს ვარციხეში, როგორც ამჟამად მიიჩნევა. ასევე, ზიგანას (იგივე ზიგანევის) კათედრა მდებარეობდა არა გუდაყვაში, არამედ ლაზისტანის ქალაქ გუმუშხანესთან, სადაც ამჟამადაც მდებარეობს ამავე სახელწოდების ზიგანას ქედი და ზიგანას უღელტეხილი, საისინის კათედრაც იქვე ახლოს არდასასთან მდებარეობდა და არა ცაისში, ხოლო პეტრას კათედრა მდებარეობდა არა ზღვის პირას – ციხისძირში, არამედ კლდოვან რეგიონში ბაიბურთან, სამხრეთ ლაზიკაში. ამასვე ადასტურებს ამ რეგიონის ცნობილი მკვლევარი პროფესორი ნ.ადონცი და სხვანი, შესაბამისად კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ლაზიკის ეპარქიები მდებარეობდნენ არა დასავლეთ საქართველოში, არამედ სამხრეთ ლაზიკაში (ლაზისტანი, ტრაპეზუნტის რეგიონი), შესაბამისად საქართველოს ეკლესიას არასოდეს გააუქმებია ბერძნული კათედრები დასავლეთ საქართველოში, რომელიც მუდამ საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციაში იმყოფებოდა. ამას მიუთითებენ ჩვენი მემატიანეები რუის-უბისის კრების წმინდა მამები, ასევე თვით ბერძენი ისტორიკოსები, მაგალითად გელასი კესარიელი, რომელიც მე-4 საუკუნის ბოლოს წერდა, რომ „წმინდა ნინომ მოაქცია იბერები და ლაზები“ ანუ „ყოველი სავსება ყოველთა ქართველთა ნათესავისა“, შესაბამისად, მე-4 საუკუნიდანვე დასავლეთ საქართველო არა კონტანტინოპოლის, არამედ საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციაში იმყოფებოდა და არასდროს ყოფილა პროზელიტური.

სამხრეთ ლაზიკაში (ჭანეთ-ლაზისტანში) ბიზანტიამ თავისი ბერძნული ლაზიკის ეპარქია დაარსა მოგვიანებით, მე-6 საუკუნეში, იუსტინიანეს ეპოქაში, რომელმაც შეძლო იქამდე ქართული ეკლესიის იურისდიქციაში შემავალი სამხრეთ ლაზეთის დამორჩილება და იქ გაბატონება.

ასევე დბარი და სხვა აფსუა საეკლესიო სეპარატისტები ამტკიცებენ, რომ რადგანაც ბიჭვინთა – პიტიუნტის ბერძნული კათედრის ეპისკოპოსი ჯერ კიდევ მცხეთის ეკლესიის ორგანიზაციულ დაარსებამდე, 325 წელს მონაწილეობდა 1-ელ მსოფლიო კრებაში, ამიტომაც მცხეთას არაფერი აკავშირებდა ბიჭვინთასთან. ეს ისტორიული ფაქტი თითქოსდა საფუძველს აძლევს აფსუა სეპარატისტებს მოითხოვონ ქართული ეკლესიის დამოკიდებულებისაგან გათავისუფლება. პ.ინგოროყვას, ნ. ადონცისა და სხვათა კვლევით სინამდვილეში პიტუნტი და ბიჭვინთა სხვადასხა პუნქტები იყვნენ ერთმანეთისაგან ძალზე დაშორებულნი, მათი კვლევით პიტიუნტი სამხრეთ ლაზიკაში მდებარეობდა, ოფ-რიზეს რეგიონში, ხოლო ბიჭვინთა -აფხაზეთში.

სინამდვილეში ბიჭვინთა საქართველოს ეკლესიამ აქცია უდიდეს საეკლესიო – საკათალიკოსო ცენტრად. თეიმურაზ ბატონიშვილის ცნობით იქამდეც, წარმართობის ეპოქაშიც, ბიჭვინთა უმთავრესი ზოგადქართული რელიგიური ცენტრი იყო და აქ იყო აღმართული „ყოველთა ქართველთა“ კერპი – ბოჩი, შესაბამისად, ქრისტიანობის გავრცელების შემდეგ, ბიჭვინთა ქართველთა ერთერთ უმთავრეს სასულიერო კერად იქცა, ამიტომაც აქ, ბიჭვინთაში ლიტურგია ათასი წლის მანძილზე ქართულ ენაზე აღესრულებოდა და ამ ენით ადიდებდნენ უფალ ღმერთს.

სტამბულში (კონსტანტინოპოლში), აფხაზეთისა და საერთოდ, საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციის საკითხების განსამტკიცებლად მიმართული ვიზიტი ჩვენი უწმიდესი პატრიარქისა უმნიშვნელოვანესი მოვლენა იყო, რომელსაც წესით უნდა მოყოლოდა ქართველი ისტორიკოსების მუშაობის გააქტიურება ამ კუთხით.

ასევე ძალზე მნიშვნელოვანი იყო ამავე საკითხების დასარეგულირებლად უწმიდესი პატიარქის სხვა ვიზიტი თურქეთში, ისტორიულ ტაოში.

თურქეთში ვიზიტისას, რომელიც ოშკის, იშხანისა და სხვა ეკლესიების მდგომარეობას შეეხებოდა, უწმიდეს პატრიარქს მეც ვახლდი. ვიზიტი კიდევ უფრო რთული სკითხების გადაჭრას შეეხებოდა, მაგრამ იგრძნობოდა კვალი იმისა, რომ სადავოდ არის ქცეული ჩვენი ისტორიული მემკვიდრეობა.

როგორც აღინიშნა, ჩვენში არსებული საბჭოთა ეპოქის თეორიით აღნიშნული ეკლესიები ნაგებია ტაოს მკვიდრი სომხების მიერ, რომელთა ქართიზაცია შემდგომ მოხდა. ეს არასწორი თეორია ეფუძნება ისტორიული ფაქტების არასაწორ ინტერპრეტაციას, მაგალითად, მართალია იშხანის ეკლესია ააგო ტაოს მართლმადიდებელმა ეპისკოპოსმა ნერსე იშხნელმა, რომელიც შემდგომ სომხეთის პარტიარქი გახდა, მაგრამ ის იყო ეთნიკური ქართველი და მან ტაძარი ააგო ტაოს მკვიდრი ქართველებისათვის. ის, როგორც საერთოდ ტაოს მკვიდრი მოსახლეობა, მტკიცე მართლმადიდებელი იყო, რომელიც მიისწრაფოდა რათა დაბრუნებოდა მშობლიური ქართული ეკლესიის იურისდიქციას.

არაქსისპირეთის მხარეების ქართულ მოსახლეობა სპარსეთის იმპერიის არსებობისას, განსაკუთრებით მე-6 საუკუნეში, ალბანეთისა და გუგარქის მსგავსად, მოექცნენ სომხური ეკლესიის გავლენის სფეროში, ამიტომაც სომხეთის იმჟამინდელ ეკლესიაში უამრავი ქართველი სასულიერო პირი მოღვაწეობდა და თავის ერს პატრონობდა, მაგალითად, კირიონ პირველი. ის თავდაპირველად იყო სომხეთის ცენტრალური, აირარატის პროვინციის ქორეპისკოპოსი და დვინის ეკლესიის წინამძღვარი, ჩვენ მისი ქართველობის შესახებ არაფერი გვეცოდინებოდა, შემდგომ ის რომ არ გამხდარიყო ქართლის კათალიკოსი, მსგავსადვე მოღვაწეობდა სომხეთში მართლმადიდებლობით განთქმული ეთნიკურად ქართველი, ტაოელი, ნერსე იშხნელი, რომელმაც იშხნის ეკლესია ააგო.

780 წელს შემდგარმა ამ მხარეების (ტაო-ბასიანის, ვანანდისა და კარინის) ქართველთა საეკლესიო კრებამ დაადგინა, რომ ამ მხარეების ქართველობა მტკიცე ქალკედონიტები არიან და ამიტომ სრულიად ემიჯნებიან

მონოფიზიტურ სომხურ ეკლესიას, ეს წელი განისაზღვრა კიდეც ქართული წელთაღრიცხვს პირველ წლად. ამ კრებამ გაიმეორა 607-608 წლებში ქართლში შემდგარი კრების დადგენილება, რომლითაც კირიონ პირველი გაემიჯნა სომხურ ეკლესიას.

ტაოს დიდებული ქართული ეკლესიები უცხოენოვან საინტერნეტო სივრცეში სადავოდ არიან ქცეულნი, არა მხოლოდ ისინი, თვით შიდა ქართლის ეკლესიებიც კი.

სულ რადენიმე წლის წინ სადავოდ იქცა შიდა ქართლის იურისდიქციის საკითხიც. როგორც პრავასლავნაია ენციკლოპედია, ისე უცხოენოვანი საინტერნეტო სივრცე ამტკიცებს თითქოსდა ცხინვალის ჩრდილოეთით მდებარე მიწა-წყალი, ჯავა და ყაზბეგის რაიონიც კი, მიმდებარე ჩრდილო კავკასიის მიწებთან ერთად, თითქოსდა ისტორიულად შედიოდა არა ქართული ეკლესიის იურისდიქციაში, არამედ ალანიის ეპარქიაში, თითქოსდა აქაური ეკლესია-მონასტრები არა ქართული, არამედ ალანური კულტურის ძეგლები არიან.

ამ და მსგავს უსამართლობათა დასაძლევად უწმიდესმა პატრიარქმა ილია მეორემ და მისი თავმჯდომარეობით საქართველოს ეკლესიის წმიდა სინოდმა მიიღო მრავალი დადგენილება.

2011 წლის 20 დეკემბრის წმიდა სინოდის დადგენილება თავის 2.დ. მუხლში აღნიშნავს –

„საბჭოთა პერიოდში ხდებოდა საქართველოსა და მსოფლიო ისტორიის გაყალბაბა, შეცდომების გამოსასწორებლად შეიქმნას ისტორიკოსთა ჯგუფი მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე)ხელმძღვანელობით“.

საკითხის სიმძაფრის გამო უწმიდესმა პატრიარქმა საჭიროდ მიჩნია, რათა ეს საკითხი განეხილა მომდევნო წლის სინოდის სხდომას, კერძოდ, 2012 წლის 5 ივლისს წმ. სინოდის სხდომამ მიიღო დადგენილაბა, რომლის მე-6 მუხლი აღნიშნავს –

„წმინდა სინოდმა მოისმინა მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) მოხსენება საქართველოს ეკლესიის ისტორიის პრობლემატიკასთან დაკავშირებით და განაჩინა: ვინაიდან XIX საუკუნის მეორე ნახევარში და განსაკუთრებით, XX ს-ში, – კომუნისტების მმართველობის ხანაში, მიზანმიმართულად შეიცვალა და გაყალბდა შეხედულება საქართველოს ეკლესიის საზღვრების შესახებ, მკვიდრდებოდა რა აზრი, თითქოს დასავლეთ საქართველო IV-X საუკუნეებში, ანუ 600 წლის მანძილზე, არ იყო ქართული ეკლესიის იურისდიქციაში, ამასთან, თითქოს, ჩრდილო, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოში ასევე არ შედიოდა ჩვენი ზოგიერთი ისტორიული რეგიონი, დაევალოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის ქართულ უნივერსიტეტს, გადადგას რეალური, დროული და ქმედითი ნაბიჯები ათეისტურ პერიოდში შემუშავებული იდეოლოგიის ნაცვლად საქართველოს ეკლესიის ნამდვილი ისტორიის წარმოჩენისა და პოპულარიზაციისათვის. ხელი შეეწყოს მეუფე ანანიას (ჯაფარიძე) მიერ წარმოდგენილი მასალების დაბეჭდვას და ისტორიულ წყაროებზე დაყრდნობილი იმ ჭეშმარიტი აზრის განმტკიცებას, რომ “წმინდა მოციქულმა ანდრიამ იქადაგა ყოველსა ქვეყანასა საქართველოისასა,” ხოლო წმინდა ნინომ “განანათლა ყოველი სავსება ყოველთა ქართველთა ნათესავისა.” (დიდი სჯულის კანონი, 1974, გვ.545-546) და რომ ამას მოწმობენ უცხოური წყაროებიც. აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ აზრს სრულად იზიარებს ბატონი ივანე ჯავახიშვილი. იგი წერს: “ანდრია მოციქულიც და წმიდა ნინოც საერთო ქართული ეკლესიის დამაარსებლად და მთელი ერის განმანათლებლად იყვნენ ცნობილნი, საქართველოს სხვადასხვა ნაწილების ცალკე მქადაგებლების გამოძებნის სურვილიც არ ჰქონიათ, რადგან ისინი მთლიანი და განუყოფელი საქართველოს განმტკიცებისა და აღორძინებისათვის იღვწოდნენ.” (ქართველი ერის ისტორია, ტ. III, გვ.47.)“

კიდევ უფრო ადრე, შექმნილი პრობლემების აღმოაფხვრელად, უწმიდესმა პატრიარქმა ილია მეორემ თავისი 2009 წლის 10 ივლისის N 76 ბრძანებით დაარსა „საქართველოს საპატრიარქოს რეალური ისტორიის დამდგენი მუდმივმოქმედი კომისია“,

თავის 2009 წლის 76-ე ბრძანებაში უწმიდესი პატრიარქი ბრძანებს –

„მე-19, მე-20 საუკუნეებში საქართველოს ეკლესის ავტოკეფალიის გაუქმებისა და სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის გაუქმების       პერიოდში მიზანმიმართულად ყალბდებოდა საქართველოს ისტორია და ენათმეცნიერების საფუძვლები, ამასთან დაკავშირებით ვბრძანებ:

1. საქართველოს საპატრიარქოსთან შეიქმნას საქართველოს რეალური ისტორის დამდგენი მუდმივმოქმედი კომისია მისი მაღალყოვლადუსამღვდელოესობის მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) ხელმძღვანელობით. 2.საქართველოს საპატრიარქოსთან შეიქმნას ქართული ენათმეცნიერების პრობლემური საკითხების შემსწავლელი მუდმივმოქმედი კომისია პროფესორ მანანა ტაბიძის ხელმძღვანელობით“.

საბოლოოდ უნდა დავასკვნათ, რომ უწმიდესმა პატრიარქმა ილია მეორემ სათავე დაუდო უახლეს ქართულ ისტორიოგრაფიას, რომელიც აღარ იმეორებს საქართველოს ანექსიის წლებში შემუშავებულ საისტორიო თეორიებს, არამედ ემყარება რუის-ურბნისის კრების მამათა და ძველ მემატიანეთა სწავლებას, რომ საქართველოს ეკლესია თავისი ჩამოყალიბების თანავე მოიცავდა სრულიად საქართველოს, როგორც მის აღმოსავლეთ, ისე დასავლეთ ნაწილებს.

შესაბამისად, კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ლაზიკის ეპარქია მდებარეობდა არა დასავლეთ საქართველოში, არამედ ისტორიულ სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოში,

ტრაპეზუნტის რეგიონში, ამჟამინდელ ლაზისტანში, სადაც მდებარეობდნენ როდოპოლისის, საისინის, პეტრასა და ზიგანას კათედრები.

ასევე კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ალანიის ეპარქია მოიცავდა არა შიდა ქართლს, არამედ ის მდებარეობდა ჩრდილო-დასავლეთ კავკასიის რეგიონში, დონისპირეთის სტეპებში. შიდა ქართლი და მომიჯნავე დვალეთი, ჩრდილო კავკასიის მომიჯნავე მხარებთან ერთად, მუდამ შედიოდა საქართველოს ეკლესის იურისდიქციაში.

რაც შეეხება კახეთს, ბოდბე-გურჯაან-დავით-გარეჯას რეგიონს, ის ამჟამინდელ კახის, ზაქათალასა და ბელაქნის რაიონებთან ერთად მუდამ საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციაში შედიოდა, ხოლო ალბანეთს საკათალიკოსო მის სამხრეთით მდებარეობდა. საზღვარი ალბანეთსა და იბერიას შორის მდინარე ოკაზანზე გადიოდა, მდინარე ალაზნის ყველაზე უმთავრეს და წყალუხვ შენაკადზე (მდ. გოიჩაი, აზერბაიჯანში), ამ მდინარეზევე გადიოდა საზღვარი ქართლისა და ალბანეთის საკათალიკოსოებს შორის, სადაც, მტკვარ- ალაზნის შესართავთან, მდებარეობდა კამბისენა (და არა ბოდბესთან).

ხოლო, ისტორიულ სამხრეთ საქართველოს ხალხის ეთნიკურ ვინაობას კარგად წარმოაჩენს აქ დაარსებული სახელმწიფოს სახელი, რომელსაც „ქართველთა სამეფო“ ერქვა და საქართველოს წმიდა ეკლესის უმთავრეს სასულიერო კერას წარმოსადგენდა.

საქართველოს ეკლესიის იურიდიქციის საზღვრების დასაცავად მისი უწმიდესობის 60 წლიანი ბრძოლა იყო ჩუმი და გაუხმაურებელი, ამით მან უახლეს ქართულ ისტორიოგრაფიას დაუდო საფუძველი.

ჩვენი წინაპრებმა რუის ურბნისის წმიდა კრების მამებმა, მემატიანეებმა, დიდმა ისტორიკოსებმა ვახუშტი და თეიმურაზ ბაგრატიონებმა ძველი, სახელოვანი ქართული ისტორიოგრაფია დიდ სიმაღლეზე აიყვანეს.

მათი დებულებების თანახმად ქართველი ერი სახელმწიფოებრივად, ენით, მწიგნობრობითა და კულტურით ერთიანი იყო ქრიტეშობამდეც, ამიტომაც საქართველოს წმიდა ეკლესია დაარსების თანავე თავის იურისდიქციაში სრულიად საქართველოს, მის აღმოსავლეთ და დასავლეთ ნაწილებს მოიცავდა. სამწუხაროდ ახალმა ქართულმა ისტოროგრაფიამ მე-19, მე- 20 საუკუნეებში, საქართველოს სახელმწიფოსა და ავტოკეფალიის გაუქმების პერიოდში, არ გაიზიარა ეს თეორია. საბედნიეროდ, ავტოკეფალიისა და სახელმწიფოებრიობის აღდგენის შემდეგ უწმიდესმა პატრიარქმა ილია მეორემ სათავე დაუდო უახლეს ქართულ ისტორიოგრაფიას, რომელიც არის გაგრძელება ძველი ქართული ისტორიიგრაფიისა.

უფალმა ინებოს უახლესი ქართული ისტორიოგრაფიის მამის, უწმიდესი და უნეტარესი კაოლიკოს -პატრიარქის ილია მეორის მარავალჟამიერი სიცოცხლე, ამინ

14.02.2018

 

 

საქართველოს სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდა სინოდის სხდომის ოქმი

„5 ივლისი, 2012 წელი

ამა წლის 5 ივლისს საქართველოს საპატრიარქოში შედგა წმინდა სინოდის მორიგი სხდომა. სხდომას თავმჯდომარეობდა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს- პატრიარქი, მცხეთა-თბილისის მთავარეპისკოპოსი და ბიჭვინთისა და ცხუმ- აფხაზეთის მიტროპოლიტი ილია II.

იმსჯელეს შემდეგ საკითხებზე:

1. მისმა უწმინდესობამ და უნეტარესობამ მოკლედ მიმოიხილა დღევანდელი საერთო ვითარება…
2. წმინდა სინოდმა მოისმინა მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) მოხსენება საქართველოს ეკლესიის ისტორიის პრობლემატიკასთან დაკავშირებით და განაჩინა: ვინაიდან XIX საუკუნის მეორე ნახევარში და განსაკუთრებით, XX ს-ში, – კომუნისტების მმართველობის ხანაში, მიზანმიმართულად შეიცვალა და გაყალბდა შეხედულება საქართველოს ეკლესიის საზღვრების შესახებ, მკვიდრდებოდა რა აზრი, თითქოს დასავლეთ საქართველო IV-X საუკუნეებში, ანუ 600 წლის მანძილზე, არ იყო ქართული ეკლესიის იურისდიქციაში, ამასთან, თითქოს, ჩრდილო, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოში ასევე არ შედიოდა ჩვენი ზოგიერთი ისტორიული რეგიონი, დაევალოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის ქართულ უნივერსიტეტს, გადადგას რეალური, დროული და ქმედითი ნაბიჯები ათეისტურ პერიოდში შემუშავებული იდეოლოგიის ნაცვლად საქართველოს ეკლესიის ნამდვილი ისტორიის წარმოჩენისა და პოპულარიზაციისათვის.

ხელი შეეწყოს მეუფე ანანიას (ჯაფარიძე) მიერ წარმოდგენილი მასალების დაბეჭდვას და ისტორიულ წყაროებზე დაყრდნობილი იმ ჭეშმარიტი აზრის განმტკიცებას, რომ “წმინდა მოციქულმა ანდრიამ იქადაგა ყოველსა ქვეყანასა საქართველოისასა,” ხოლო წმინდა ნინომ “განანათლა ყოველი სავსება ყოველთა ქართველთა ნათესავისა.” (დიდი სჯულის კანონი, 1974, გვ.545-546) და რომ ამას მოწმობენ უცხოური წყაროებიც.

აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ აზრს სრულად იზიარებს ბატონი ივანე ჯავახიშვილი. იგი წერს: “ანდრია მოციქულიც და წმიდა ნინოც საერთო ქართული ეკლესიის დამაარსებლად და მთელი ერის განმანათლებლად იყვნენ ცნობილნი, საქართველოს სხვადასხვა ნაწილების ცალკე მქადაგებლების გამოძებნის სურვილიც არ ჰქონიათ, რადგან ისინი მთლიანი და განუყოფელი საქართველოს განმტკიცებისა და აღორძინებისათვის იღვწოდნენ.” (ქართველი ერის ისტორია, ტ. III, გვ.47.)

დაადგინეს: საქართველოს ეკლესიამ შესაძლებლობისამებრ გააკეთოს ყველაფერი, რათა ხელი შეუწყოს ქართველებსა და აფხაზებს და ქართველებსა და ოსებს შორის ძველი ურთიერთობის აღდგენას“.

(„საპატრიარქოს უწყებანი“, N27, 12-20 ივლისი, 2012 წ., გვ. 4)