(მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე)
ასე უწოდებდნენ თავდაპირველ კრებულებს, რომლებიც შეიცავდა როგორც საეკლესიო, ისევე სამოქალაქო კანონებს საეკლესიო საქმეთა შესახებ.
უძველესი “ნომოკანონი” მიეწერება იოანე სქოლასტიკოსს, თუმცა მისი ავტორობა საეჭვოდაა მიჩნეული. მიაკუთვნებენ VI ს-ს.
ყველაზე ცნობილი და ისტორიულად მნიშვნელოვანი საეკლესიო-სამართლებრივი კრებულია _ “ნომოკანონი 14 ტიტულოვანი”. მისი შექმნა მიეწერება კონსტანტინოპოლელ პატრიარქს წმ. ფოტის. ამჟამად მიიჩნევენ, რომ იგი შედგენილია ორი ავტორის მიერ და არსებობს მისი ორი რედაქცია სხვადასხვა ეპოქისა. პირველი რედაქცია მიეწერებოდა კონსტანტინოპოლის პატრიარქს სერგის (610-638) (ეს სერგი იყო კიროსის, სავარაუდოდ ქართველთა კათალიკოსის კირიონის, მეგობარი).
“14-ტიტულოვანი ნომოკანონი” შედგება ორი ნაწილისაგან. პირველი ნაწილი, რომელსაც ასევე “ნომოკანონი” ეწოდება, გაყოფილია 14 ტიტულად, ტიტულები თავებად, აქვს კანონთა საჩვენებელი. თითოეული რუბრიკის ქვეშ გამოყოფილია სამოქალაქო კანონები თავისა და ტიტულის თემატიკის მიხედვით. კრებულის მეორე ნაწილს ეწოდება “სინტაგმა”, შედგება კანონების ტექსტებისაგან, რომელ-ნიც განლაგებულია ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით.
“14-ტიტულოვანი ნომოკანონის” მეორე რედაქცია შედგენილია 883 წელს. ზოგიერთი მეცნიერი მას მიაწერს წმ. ფოტის. ფოტის “ნომოკანონში” წარმოდგენილია ყველა კანონი, შეტანილი საკანონმდებლო კოდექსში, რომელსაც დღეს ვიცნობთ. ესაა ყველაზე სრული და სახმარად მოსახერხებელი კრებული, ამიტომაც მან ბერძნული ეკლესიიდან განდევნა ყველა სხვა კომპილაცია. აქედან გამომდინარე, 920 წლის კონსტანტინოპოლის კრებამ საზეიმოდ დაამტკიცა “14-ტიტულოვანი ნომოკანონი”, როგორც საყოველთაოდ სავალდებულო კოდექსი მსოფლიო ეკლესიისათვის. ამჟამად, ფოტის “ნომოკანონის” “სინტაგმა” წარმოადგენს მართლმადიდებლური ეკლესიის კანონიკურ კრებულს.
იმის გამო, რომ 920 წლის კონსტანტინოპოლის კრებამ “14-ტიტულოვანი ნომოკანონი” საყოველთაოდ სავალდებულოდ დაამტკიცა მსოფლიო ეკლესიისათვის, უნდა ვიფიქროთ, რომ იქამდე ქართულ ეკლესიაში არსებული ძველი საეკლესიო-სამართლებრივი კოდექსები მოუხმარებლობისა და გადაუწერლობის გამო თანდათან ამოღებულ იქნა ხმარებიდან და ამდენად, ვერ მოაღწია ჩვენამდე.
იკითხეთ ვრცლად:
საქართველოს საეკლესიო კანონების კრებული