თქვენო უწმინდესობავ უნეტარესობავ,
თქვენო აღმატებულებავ, ბატონო პრეზიდენტო,
ბატონო პარლამენტის თავჯდომარევ,
ბატონო დეპუტატებო,
საქართველოს ეკლესიის წმიდა სინოდის ყოვლადსამღვდელო მღვდელმთავარნო,
პატივცემულო დიპლომატებო
1917 წლის 25 მარტს სვეტიცხოვლის დიდებულ ტაძარში გამოცხადდა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენა.
მასშემდეგ 100 წელიგავიდა და დღესჩვენზეიმითავღნიშნავთ ამ თარიღს.
საქართველოსეკლესიისმოკლეისტორიაკიასეთია, იგიდაარსებულიაპირველსაუკუნეში, წმიდამოციქულანდრიაპირველწოდებულისმიერ.
წმინდა ანდრიამ საქართველოში დააფუძნა პირველი ქრისტიანული თემები, პირველი საეპისკოპოსო კათედრა, რასაც ამ პერიოდის არქეოლოგიური მონაცემებიც ადასტურებს.
მატიანის ცნობით, ჩვენი მაცხოვრის იესო ქრისტეს ეპოქაში, პირველ საუკუნეში, საქართველოს მეფე ადერკი, ხელით შეეხო იესო ქრისტეს წმიდა კვართს, რომელიც იერუსალიმიდან იქნა ჩამოსვენებული მცხეთაში, რითაც მიიღო საღვთო მადლი, რომელიც გადაეცა საქართველოს შემდეგ მეფეებს.
ადერკის შთამომავალ მეფე რევ მართლისათვის (III ს.) უცხო არ იყო მაცხოვრის სწავლება და მისი გავლენით ახორციელებდა კიდეც გარკვეულ რეფორმებს.
მოციქულთასწორ მეფე მირიანის დროს კი (IV საუკუნე) წმინდა ნინოს ქადაგებათა და სასწაულთა მადლით ქრისტიანობა სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადდა, მოექცა ანუ გაქრისტიანდა მთელი ქართველი ერიშავი ზღვიდან კასპიის ზღვამდე.
ქრისტიანულმა სარწმუნოებამ შეცვალა ქართველი ადამიანის ხასითათი და ბუნება, მისთვის მიწიერი ღირებულებების გარდა, უმთავრეს საზრუნავად იქცა ღვაწლი იმქვეყნიური ნეტრების დამკვიდრებისთვის.
ქრისტიანობამ განმსჭვალა ჩვენი ყოფის ყველა სფერო, რასაც ხელი შეუწყო იმ ფაქტმაც, რომ V საუკუნისთვის უკვე არსებობდა წმიდა წერილისქართული თარგმანი.
საქართველოს ეკლესიის წიაღში ჩამოყალიბდა და აღორძინდა ქართული ხელოვნების სხვადასხვა დარგი: არქიტექტურა, ფერწერა, ხატწერა მინანქარი, მუსიკა-გალობა, ეროვნული ლიტერატურა და სხვა, ამასთანავე საქართველოს ეკლესიამ თავის იურისდიქციაშიკავკასიის უმეტესი არეალი მოიცვა.
XVII საუკუნის იტალიელი მისიონერი არქანჯელო ლამბერტი, წერდა, რომ ქართულწარწერიანი ტაძრებითაა მოფენილი ვრცელი მიწა-წყალი: ჩრდილო კავკასიიდან ვიდრე თავრიზამდე და ერზრუმამდეო. ის წერდა – ქართული ეკლესიები, ქართული წარწერებითდგანან ყირიმის ქალაქი კაფადან ვიდრე ევფრატის სათავეებამდე და სპარსეთამდე.
საქართველოს საპატრიარქო მოიცავდა ქართლისა და აფხაზეთის (დასავლეთ საქართველოს) საკათალიკოსოებს და ასევე ხუნძეთის ქართულენოვან საკათალიკოსოს, რომელიც აერთიანებდა იმჟამინდელი დაღესტნის და ჩრდილო კავკასიური თემების ქრისტიანულ მრევლს.
ჩვენი წმიდა სამოციქულო ეკლესიის ადმინისტრაციულ ცენტრს ყოველთვის მცხეთის 12 წმიდა მოციქულთა საყდარში დაფუძნებული საპატრიარქო ტახტი წარმოადგენდა.
სამწუხაროდ, მონღოლების და განსაკუთრებითთემურლენგისშემოსევებმასათავედაუდოსაქართველოსდაუძლურებას.
გამაჰმადიანდაჩრდილოეთკავკასია, დაიკარგარამდენიმეოლქი, დაიშალასაქართველოს ერთიანისახელმწიფო, ისსამეფოებად და სამთავროებადჩამოყალიბდა.
XVIII საუკუნის ბოლოსათვის დიდი ქრისტიანული სახელმწიფო, რუსეთის იმპერია, აიმედებდა ქართველ საერო და სასულიერო მმართველობას, რომ ის დაეხმარებოდა ჩვენს ხალხს სახელმწიფოებრივობის განმტკიცებაში. 1783 წელს გეორგოევსკში დაიდო ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც რუსეთი იღებდა ვალდებულებას, რომ საქართველოს სამეფოს დაუბრუნდებოდა მიტაცებული ისტორიული ნაწილები და განმტკიცდებოდახელმწიფის ტახტი.
მაგრამ 1801 წელს, თბილისში, რუსული ჯარის შემოსვლის შემდეგ, გაძლიერების ნაცვლად რუსეთის იმპერიამ საერთოდ გააუქმა საქართველოს სახელმწიფო დაორიათასწლოვანი სამეფო ხელისუფლება, ხოლო 1811 წელს ჩვენი ეკლესიის ავტოკეფალიაც.
საქართველოს ათასწლოვანი ავტოკეფალიის გაუქმება მოხდა მსოფლიო საეკლესიო სამართლის უხეში დარღვევით.
საყოველთაოდაა აღიარებული, რომ საქართველოს ეკლესიას ავტოკეფალია უკვე ჰქონდა წმინდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ეპოქაში, V საუკუნეში.
ცნობილი ფაქტია, რომ დიდი კანონისტი, კონსტანტინოპოლის პატრიარქი თეოდორე ბალსამონი (XII ს.) იხსენიებს ანტიოქიის პატრიარქ პეტრეს, რომელმაც დაადასტურა ავტოკეფალია იბერიის (საქართველოს) ეკლესიისა. იმ დროს ჩვენ მსოფლიო მართლმადიდებლურ დიპტიხში V ადგილი გვეკავა.
ჩვენი წმიდა ეკლესიის ათასწლოვანი მონაპოვარი გაუქმდა ავტოკეფალიის დაკარგვის შედეგად, რამაც უარყოფითად იმოქმედა ხალხის სარწმუნოებრივ გულმხურვალობაზეც კი.
ავტოკეფალიის აღსადგენად დაუცხრომლად იბრძოდა სამღვდელოებაც და მრევლიც.
მიზეზი ამისა იყო ისიც, რომსაქართველოში მდგომარეობა მეტად დამძიმდა: რუსეთის საიმპერიო ხელისუფლების მიერ აიკრძალა ქართულენოვანი წირვა-ლოცვა, გაუქმდა ქართულენოვანი სასულიერო და საერო სასწავლებლები, ქართული ფრესკები კირით შეილესა, დაიკარგა ან განადგურდა უძვირფასესი ჯვარ-ხატები, წიგნები თუ ხელნაწერები.
სასულიერო დასმა და ინტელიგენციამ ქვეყნის გადარჩენისთვის მთავარ მიზნად დაისახა ეკლესიის ავტოკეფალიის და საპატრიარქო ტახტის აღდგენა.
ამის გამო ისინი იმპერიული დიდი წნეხის ქვეშ აღმოჩნდნენ:
თავდადებულ ადამიანებს ათვისუფლებდნენ სამსახურიდან, სჯიდნენ, აპატიმრებდნენ ანდა საქართველოდან ასახლებდნენ.
როგორც დასავლეთ, ისე აღმოსავლეთ საქართველოში სასულიერო დასი იწვევდა საეკლესიო კრებებს, რომელნიც იღებდნენ დადგენილებებს საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის დაბრუნების მოთხოვნით.
საეკლესიო შეკრებები თავის დადგენილებებს (ავტოკეფალიის აღდგენის მოთხოვნით) პეტიციის სახით უგზავნიდნენ რუსეთის იმპერატორს, უზენაეს ხელისუფლებას.
სამწუხაროდ, ეს მოთხოვნები არ იქნა შესმენილი, ავტოკეფალისტებს უარი ეთქვათ რუსეთის ხელისუფლების მიერ – „საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის“ აღდგენა უსაფუძვლოდ გამოცხადდა, რადგანაც „საქართველოს“ სახელის მქონე პოლიტიკურ-ადმინისტრაციული ერთეული იმპერიაში არ არსებობდა.
უარის მოტივაცია, ძირითადად ასეთი იყო – იმჟამად პოლიტიკურად უკვე აღარ არსებობდა „საქართველო“, როგორც მთლიანი ადმინისტრაციული ერთეული, მის ადგილას ჩამოყალიბებული იყო რუსეთის იმპერიის სხვადასხვა ადმინისტრაციული ერთეულები (თბილისისა და ქუთაისის გუბერნიები, ზაქათალასა და სოხუმის ოლქები), შესაბამისად, ქართულ ეკლესიას არ გააჩნდა „საქართველოს“ სახელის მქონე მქონე ადმინისტრატიულ-პოლიტიკური ერთეული, ტერიტორია, რომელზეც მას, უნდა განეხორციელებინა თავისი იურისდიქცია,ავტოკეფალიის აღდგენის შემთხვევაში.
შესაბამისად, თხოვნა „საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის“ შესახებგამოცხადდა საფუძველს მოკლებულად.
Aამის გამო, ქართული საზოგადოების, და უპირველესყოვლისა სამღვდელოების, პირველი რიგის ამოცანად იქცა იდეა, რომ, როგორმე რუსეთის იმპერიის წიაღში წარმოქმნილიყო „საქართველო“, როგორც ერთიანი პოლიტიკურ-ადმინისტრაციული ერთეული, რომელზეც დაფუძნდებოდა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია.
იმჟამად, როგორც აღინიშნა, არსებობდა თბილისისა და ქუთაისის გუბერნიები, ზაქათალას ოლქი და სოხუმის სამხედრო ოკრუგი. მათ გაერთიანებასა და, ერთიანი ავტონომიური ერთეულის, „საქართველოს“ – დაფუძნებას ითხოვდა სამღვდელოება, ასევე, ერის პატრიოტული ნაწილი.
წმიდა ილია მართალი, ილია ჭავჭავაძე, მოკლეს კიდეც ამ იდეის თავდადებული ხელმძღვანელობისათვის.
„საქართველოს“ აღდგენის იდეა რუსეთის მთლიანობისთვის ძალზე სახიფათო მოვლენად მიიჩნიეს არა მხოლოდ იმპერიის მოხელეებმა, არამედ სოციალ-დემოკრატიული პარტიის მიმდევრებმაც (ანუ მომავალმა ბოლშევიკებმა და მენშევიკებმა) და სასტიკად ეწინააღმდეგებოდნენ მას.
1917 წლისთებერვალისთვეშიტახტიდანგადადგარუსეთისიმპერატორი.ძალაუფლებახელშიაიღოდროებითმამთავრობამ, ამითდაუყოვნებლივისარგებლესქართველმაავტოკეფალისტებმა, გურია-სამეგრელოსეპისკოპისლეონიდესმეთაურობით, მათ,ამავეწელის 25 (12) მარტს,გამოაცხადესსაქართველოსეკლესიისდამოუკიდებლობა. ესმოხდამცხეთისდიდებულიტაძრისმირონმდინარესვეტის წინ, წირვისშემდეგ.
აქშეკრებილიიყოათიათასობითმორწმუნე.
ავტოკეფალიის აღდგენა უდიდესი იმპულსი იყო ქართველი ხალხისათვის. მან სულიერი ძალა მისცა ერს, რათა მას ამ აქტის შემდეგ ეზრუნა საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობისთვისაც.
მართლაც, საქართველოს სახელმწიფო 1918 წელს აღდგა, თუმცა 1917 წელს, ისეთი ვითარება იყო, ამაზე ფიქრიც კი უსაგნო ოცნებად მიიჩნეოდა. ამის მიუხედავად, 1917 წლის აღნიშნული დღიდან, ქართველი მღვდელმთავრები მუდამ ახსნებდნენ ხალხს, რომ მათ უნდა ელოცათ და ძალები არ დაეზოგათ საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენისათვის.
1917 წლის 16 მარტს, სიონის წმინდა ტაძარში, ეპისკოპოსმა ლეონიდემ აღადგინა უკანონოდ გაუქმებული ქართულენოვანი წირვა-ლოცვა და ლიტურგიის შემდგომ, მან ხალხი დააფიცა, რომ იზრუნებდნენ საქართველოს სახელმწიფოებრიობის აღდგენისათვის.
ლეონიდემ მრევლს გამოუცხადა: `ვილოცოთ, დავდოთ ფიცი, რომ ჩვენ მალე დამოუკიდებელ ეკლესიას გვერდით ამოვუყენებთ თავისუფალ საქართველოს~.
მართლაც, ერთიწლისშემდეგ, 1918 წლის 26 მაისსაღდგენილიქმნასაქართველოსსახელმწიფოებრივიდამოუკიდებლობა.
ასე, რომ საქართველოსსულიერ-ეკლესიურიგათავისუფლება წინ უძღოდასაქართველოსპოლიტიკურგათავისუფლებას. მაგრამ საქართველოს დამოუკიდებლობა მალევე შეწყვიტა რუსეთის წითელმა ათეისტურმა იმპერიამ.
1921 წელს ბოლშევიკურმა რუსეთმა ხელმეორედ დაიპყრო საქართველო, დამყარდა სასტიკი ათეისტური რეჟიმი, მაგრამ ქართველმა ხალხმა შეძლო ეკლესიის დამოუკიდებლობის შენარჩუნება.
1943 წელს რუსეთის ეკლესიამ აღიარა ჩვენი ავტოკეფალია, მაგრამ 1990 წლამდე კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო არ ცნობდა ამას და მიიჩნევდა, რომ რადგანაც საქართველოს ეკლესიამ მეცხრამეტე საუკუნეში დაკარგა დამოუკიდებლობა, საჭირო იყო მისი ხელმეორედ ცნობა კონსტანტინოპოლის მიერ.
თითქმის ნახევარი საუკუნის მანძილზე იღვწოდა ამ საკითხის მოსაგვარებლად უწმიდესი და უნეტარესი, სრულიად საქართველოს კათალიკოს პატრიარქი ილია II და 1990 წლის 4 მარტს ეს შრომა დაგვირგვინდა.
კონსტანტინოპოლის „მსოფლიო საპატრიარქოს“ წმიდა სინოდმა გამოსცა საქართველოს ეკლესიის უძველესი ავტიკეფალიის აღიარებისა და საპატრიარქო ღირსების დამადასტურებელი სიგელები.
ესიყოსაქართველოსეკლესიისასაღორძინებლადკათოლიკოსპატრიარქ ილია II-ის მიერგაწეულუდიდესღვაწლთაშორისგანსაკუთრებულიმონაპოვარი.
საქართველოასეკლესიისწმინდასინოდის 1990 წლისსხდომაზე მე მხვდაპატივიწამეკითხა„ავტოკეფალიისცნობის“აღნიშნულისიგელი, ამიტომ, ჩემთვისესდღეორმაგადდაუვიწყარია.
ეკლესიისავტოკეფალიადიდება და ღირსებააჩვენიერისა და ეკლესიისა, ჩვენც და ჩვენიმომავალითაობაცვალდებულნივართთვალისჩინივითგავუფრთხილდეთ ამ მონაპოვარს.
ღმერთმადალოცოსსაქართველო,
საქართველოსეკლესია და მისიმომავალი.
ღმერთმათქვენცყველანიდაგლოცოთ.ამინ!