პროფესორი მანანა ტაბიძე მეუფე ანანიაზე

რწმენა მახვილი ნების ყოფა „ეს მე ვარ – რწმენა მახვილი ნების ყოფა და ძალ-ღონე, ბევრი ქარიშხლის მნახველი, ბევრი გრიგალის გამგონე.“ გალაკტიონი

ისტორია გვასწავლის, რომ მიუხედავად კალენდარული წესრიგისა, მნიშვნელობის მიხედვით მოვლენათა აღწერისას სულ სხვა კალენდარი იხატება: ზოგი წამი საუკუნეს უდრის, ზოგი საუკუნე კი წამში აირბენს. ამიტომ ასაკი, ღვაწლმოსილი ადამიანის საქმეთა შესაფასებლად, არაფერს ნიშნავს. ზოგის 70 წელიწადში არაფერი მნიშვნელოვანი არ ხდება, ხოლო ზოგის 70 წელი საზოგადოებისთვის სასარგებლო საქმეთა რაოდენობისა და ხარისხის მიხედვით მრავალი ადამიანის სიცოცხლის ხანგრძლივობას გადაფარავს. ამიტომაცაა, რომ მანგლელი მიტროპოლიტის პროფესორ ანანია ჯაფარიძის, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორის, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წმიდა სინოდის წევრის, ტექნიკური უნივერსიტეტის თეოლოგიის სასწავლოსამეცნიერო ცენტრის ხელმძღვანელის, რეალური ისტორიის დამდგენი საპატრიარქოს მუდმივმოქმედი კომისიის თავმჯდომარის, ქართული უნივერსიტეტის ობიექტური ისტორიის შემსწავლელი სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრის ხელმძღვანელის საიუბილეოდ მის ღვაწლზე უნდა ვისაუბროთ და არა წლებზე… განსაკუთრებულად საინტერესო დროში მოუხდა მოღვაწეობა მეუფე ანანიას, დროში, როდესაც რამდენიმე წელიწადში გრანდიოზული ცვლილებები მოხდა ჩვენი 38 სამშობლოს ყოფაში, და ისტორიკოსებს წინ არაჩვეულებრივი სამოღვაწეო ასპარეზი გადაეშალათ. დამოუკიდებლობა მოიპოვა საქართველომ, დაიშალა საბჭოთა კავშირი, გათავისუფლდა ეკლესია, გაიხსნა რკინის ფარდა, გამომზეურდა მიჩქმალული ისტორიული მასალა, მოიხსნა იდეოლოგიური ცენზურა, გაჯანსაღდა მეთოდოლოგია… ამ ყოველივესთვის ალღოს აღება იმათ შეძლეს, ვინც ამგვარი ცვლილებებისათვის შინაგანად იყო მზად, ვისაც სწამდა, რომ სიმართლე და სინათლე უეჭველად გაიმარჯვებდა. ახალი ისტორიოგრაფიის მეკვლეთა შორისაა მეუფე ანანია ჯაფარიძე. ქართულმა ისტორიოგრაფიამ საბჭოთა პერიოდში ძალიან მძიმე გზა გაიარა; იდეოლოგიური წნეხი და რუსიფიკატორული პოლიტიკა განსაკუთრებული ძალით სწორედ ჰუმანიტარულ დარგებს შეეხო; ეს ის ეპოქა იყო, როდესაც საბჭოთა რუსეთს ცარიზმის რუსეთივით ხელაღებით აღარ შეეძლო ნაციონალური სკოლების აკრძალვა და არც ნაციონალური თემატიკის ოფიციალურად ჩახშობა ხელეწიფებოდა, რადგან მის მიერ მორგებული ფსევდოდემოკრატიული, ფსევდოინტერნაციონალისტური და ფსევდოლიბერალური მანტია ამის საშუალებას არ აძლევდა. რესპუბლიკის სტატუსი ნაციონალურ სახელმწიფოებს საკუთარი განათლების სისტემისა და მეცნიერების განვითარების უფლებას აძლევდა (ცხადია, მუშაობდა უმკაცრესი რეპრესიული მანქანა, რომელიც სათავეშივე ახშობდა ეროვნულობის ყველა გამოვლინებას), რასაც, მიუხედავად ფარული დევნა-შევიწროებებისა, მაინც, შეძლებისდაგვარად, იყენებდნენ სიმართლისათვის თავდადებულნი. 39 „დაშვებული“ თემატიკაც უმკაცრესად კონტროლდებოდა. იყო საკითხები, რომელთა შესწავლას საგანგებოდ აბრკოლებდნენ. ხოლო არქივები და ე.წ. „სპეციალური ფონდები“ საერთოდ მიუწვდომელი გახლდათ… ცენზურა ყველაზე მკაცრი მეცხრამეტე-მეოცე საუკუნის თემატიკის მიმართ იყო, თუმცა არც უშორეს წარსულს სწყალობდა, რადგან ტერიტორიების, საზღვრების, ეთნოგენეზისის, ენის წარმოშობის, ენა-დიალექტების მიმართების, ავტოქთონი მოსახლეობის ვინაობის, კულტურული თვითმყოფადობის საკითხები, ერთი მხრივ, გამოააშკარავებდა თვითმპყრობელობის მიერ ისტორიის გამრუდებისა და გაყალბების მთელ პროცესს, მეორე მხრივ კი, აღმოჩნდებოდა, რომ ე.წ. „უფროს ძმაზე“ ძველი და ბრწყინვალე ისტორია სხვას ჰქონია, ეს კი მიუღებელი იყო რუსეთისათვის. ცხადია, ამ სქემაში საერთოდ ვერ თავსდებოდა ქართველთა გაქრისტიანების, უძველესი ქართული ეპიგრაფიკული დაწერილობითი ძეგლების ღირსებათა პროპაგანდა, ქართული ქრისტიანობის მხსნელი მისია რუსეთისა და ევროპის გადასარჩენად, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის საკითხი, ეკლესიის როლი ქართული კულტურის, ისტორიის, პოლიტიკური და სამართლებრივი აზროვნების ჩამოყალიბების პროცესში. ვერც საბჭოეთის დიდმპყრობელური ამბიციები, ვერც მისი ასიმილატორული პოლიტიკა და ვერც ათეისტური იდეოლოგია ვერ იგუებდა საქართველოს წარსულს. ამიტომაც მოხდა, რომ მთელი რიგი საკითხებისა ქართულმა ისტორიოგრაფიამ დაამუშავა ამ რთული ვითარების გათვალისწინებით, ხოლო მოვლენათა შეფასებისას იდეოლოგიურ და სახიფათო საკითხებს ან თავი 40 აარიდა ან გაცილებით შერბილებულად გააშუქა ისინი, და უკეთესი დროისათვის გადადო მათი შესწავლა. ღვთის მადლით, ჩვენში ყოველთვის იყვნენ მაღალი დონის პროფესიონალები და პრინციპული ადამიანები, რომლებიც „სწორ“ ისტორიას ემსახურებოდნენ და ახერხებდნენ მიხვეულ-მოხვეული ბილიკებით მაინც მიეღწიათ სიმართლემდე. მაგრამ დასამუშავებელი რჩებოდა მთელი რიგი მასალებისა და საკითხებისა, რომელთა გარეშე ჩვენი ისტორია სრული ვერ იქნებოდა… ამიტომაცაა, რომ საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ამდენი ახალი ინფორმაცია „ამოვიდა“ ოდესღაც ტაბუდადებულ თემებზე; როგორც იქნა, საქართველოს ისტორიაში შევიდა საქართველოს ისტორიის ისეთი მნიშვნელოვანი ნაწილი, როგორიცაა ეკლესიის ისტორია, და საქართველოს ეკლესიის მიერ საუკუნეთა მანძილზე გააზრებული და შეფასებული საქართველოს ისტორია. პროფესორ ანანია ჯაფარიძეს 1994 წლიდან დღემდე 70- მდე დიდ ტანიანი მონოგრაფია აქვს გამოცემული, რაც ავტორის მიერ გაწეულ ტიტანურ შრომაზე მიუთითებს, და ამასთან ცხადყოფს, რომ ამ პერიოდში განვითარებული პოლიტიკური გარდატეხების გარეშე ეს საკითხები დღის სინათლეს ვერ ეღირსებოდა; აი, რა თემების დამუშავება შეძლო მეუფე ანანიამ ამ 30 წელიწადში, ჩამოვთვლით მხოლოდ ზოგიერთს: ქართველთა წინაპრების ბიბლიური ისტორია ადამიდან იესომდე, ქართული ეკლესია XVII-XVIII საუკუნეებში, წმიდა დიდმოწამე ქეთევან დედოფალი. წმიდა მეფე ლუარსაბ II. მეფე თეიმურაზის ბრძოლა ქართველობისათვის, ტყვეთა სყიდვა, საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის ისტორია (4 ტომი), „ქართლის ცხოვრების“ არმენოფი- 41 ლური რედაქცია, ქართველი ერის წარმოშობის შესახებ, საინგილო (ქართველთა გალეკება), მესხეთი (ქართველთა გამაჰმადიანება), ქართლ-კახეთი (ქართველთა გასომხება), ლაზეთ-თრიალეთი (ქართველთა გაბერძნება), ქართველი ხალხის მომზადება მაცხოვრის მისაღებად. რეგიონალიზმი შეაფერხებს ეროვნულ კონსოლიდაციას, ქართული საეკლესიო (სალიტერატურო) ენის ჩამოყალიბების საკითხისათვის (იოანე ლაზი), პეტრე იბერი მართლმადიდებელი ეპისკოპოსი, პოლემიკა კათოლიკებთან (კათოლიკური პროზელიტიზმის შესახებ), საქართველოს ეკლესიის ისტორიის წყაროები, პერიოდიზაცია და საეკლესიო ისტორიოგრაფია, საქართველოს საეკლესიო კრებები (3 ტომი), წმიდა ნინოს ცხოვრება, წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასლის ცხოვრება, საქართველოს დედაეკლესია „საკითხავი ყმაწვილთათვის“, შიდა ქართლი (ქართველთა გაოსება), აფხაზეთი (ქართველთა „გააფხაზება“), კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ლაზიკის ეპარქია, ენა და სახელმწიფო, დიპტიქი და დიასპორა. საქართველოს საეკლესიო კანონების კრებული. ქართველთა დენაციონალიზაცია XVII-XX საუკუნეებში, ივანე ჯავახიშვილი საქართველოს ეკლესიის ერთიანობის შესახებ, სტრაბონი კოლხეთის შესახებ, ქართულ-სომხური საეკლესიო ურთიერთობები, საქართველოს წმიდა სამოციქულო და მართლმადიდებელი ეკლესიის იურისდიქციის საზღვრები, ქალდეა (საეპისკოპოსოები ლაზიკაში), ალბანეთისა და ხუნძეთის საეკლესიო იურისდიქცია, საქართველოს ისტორია საერო და საეკლესიო 100 რუკის მიხედვით, სამეგრელო ლამბერტისა და ბოროზდინის აღწერით და სხვ. 42 უნდა გავითვალისწინოთ ისიც, რომ მაღალი საეკლესიო იერარქის გარჯა, სულიერი ღვაწლი და უშუალო საღვთისმსახურო მოვალეობები უდიდესია, და გასაოცრად მძიმე ხდება ისტორიკოსის საპასუხისმგებლო სამუშაოსთან ერთად; ამ ტვირთს განსაკუთრებით ამძიმებს გარემოც, კერძოდ, მოღვაწეობა საქართველოს იმ კუთხეებში, სადაც მართლმადიდებელი მოსახლეობის გვერდით სხვადასხვა კონფესიის ადამიანები ცხოვრობენ; მეუფე ანანია დაუღალავი და შეუდრეკელია აღმშენებლობასა და საგანმანათლებლო საქმიანობაში, მერყევთა მოქცევასა და ტანჯულთა ნუგეშში, მტკივნეულ საკითხთა კვლევასა და პრინციპულ შეფასებაში… მინდა ვუსურვო ჩვენს ძვირფას მოძღვარსა და მეცნიერს, კვლავაც რწმენა მახვილი ნებისყოფით ევლოს და ულევად ჰქონდეს ძალა და შემართება საქვეყნო საქმეთა საკეთებლად. მანანა ტაბიძე

saqarTvelos samociqulo marTlmadidebeli eklesiis istoriis mematiane. 2019