დვინის კრება

სომეხი ისტორიკოსი კათალიკოსი იოანე დრასხანაკერტელის ცნობა და ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობები ერთმანეთს ეთანადებიან დასავლეთ საქართველოს საეკლესიო იურისდიქციასთან დაკავშირებით. კერძოდ ისინი ორივენი ეხებიან დასავლეთ საქართველოს საეკლესიო იურისდიქციის საკითხს პირველ ათასწლეულში.
როგორც ცნობილია იოანე დრასხანაკერტელი კირიონ ქართლის კათალიკოსოს შესახებ წერს რომ ის ასევე იყო ეგრისის არქიეპისკოპოსი. ის წერდა, რომ ერთერთმა სომეხმა კათალიკოსმა “ხელი დაასხა წმიდა კათოლიკე (საკრებულო) ეკლესიის უხუცესს კირიონს ქართლის სამწყსოს – გუგარქის და ეგრისის არქიეპისკოპოსად~ (ი. დრასხანაკერტელი, სომხეთის ისტორია, გვ 10). თითქმის იმავეს, რომ დასავლეთ საქართველოს მცხეთის იურისდიქციაში იმყოფებოდა, წერს ვახუშტი – “არს ხონს ეგრისია დიდი, გუმბათიანი, მშვენიერი ნაგები, ზის ეპისკოპოსი, მწყემსი ვაკისა, ეს იყო ერთობასა შინა ქართლისა მთავარეპისკოპოსისა. შემდგომად განყოფისა დასვევ აქა ეპისკოპოსი” (ქართლის ცხოვრება IV, 1973 გვ,750).
ვახუშტის ამ ცნობის მიხედვით, იმ დროს როცა მცხეთის პირველ იერარქს ჯერ კიდევ არ ჰქონდა კათალიკოსის ტიტული ანუ IV საუკუნის 70-80-იან წლებამდე დასავლეთ საქართველო და მისი ცენტრი ვაკე (ქუთაისსა და ცხენისწყალს შორის ტერიტორია) შედიოდა მცხეთის საეკლესიო იურისდიქციაში უშუალოდ, ხოლო განყოფის შემდგომ ანუ აფხაზეთის საკათალიკოსოს ჩამოყალიბების შემდეგ აქ დაუსვამთ ეპისკოპოსი (ეპისკოპოსი ხონისა ანუ ვაკისა).
ვახუშტის მეორე ცნობაც აქვს, რომელიც დასავლეთ საქართველოს მცხეთასთან საეკლესიო კავშირს შეეხება – ის წერს, რომ ნიქოზის ეპისკოპოსს ექვემდებარებოდა რაჭისა და მის მიმდებარე მთიანეთის მოსახლეობა.
როგორც ზემოთ აღინიშნა იგივე ცნობა აქვს იოანე სომეხთა კათალიკოსს, რომლის ცნობითაც დასავლეთ საქართველოში არსებობდა საარქიეპისკოპოსო რომელიც ექვემდებარებოდა ქართლის კათალიკოსოსს, ეს იყო ეგრისის საარქიეპისკოპოსო.

პროკოფი: “ქრისტეს მღვდელმთავარსაც კათალიკოსს უწოდებდნენ ელინთა ენით, რადგან ის ერთი განაგებს აქაურ სოფლებს”. (გეორგიკა 2, 1966, გვ. 88)
პროკოფი “ერთი ხალხის” ანუ რიზე-ჭოროხის რეგიონს აღწერს. – დასავლეთ საქართველო.