მებრძოლი ეკლესია

დაბეჭდილია გაზეთში “მადლი”, 1994. #4.
უფრო ადრე დაიბეჭდა გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკაში”. სათაურით – “რწმენა უნდა იბრძოდეს”. 2. IV. 1994 წ. #52.
(ვუძღვნი ეკლესიისათვის თავდადებული დედის, აფხაზთა მიერ მოკლულ თამრიკო პარუნაშვილ-გობეჩიას ხსოვნას).

“თქვენ კი ხართ ჩემს განსაცდელში ჩემს გვერდით მყოფნი” (ლუკა, 22,28).

ღვთისმეტყველთა განმარტებით ეკლესია ორ ნაწილად განიყოფა: ერთია ქრისტეს რწმენით, ურთიერთ სიყვარულით, საღვთო სჯულით, იერარქიითა და წმინდა საიდუმლოებით შეკრულ-გაერთიანებულ ადამიანთა ერთობა – ხილული (ქვეყნიური) ანუ მებრძოლი ეკლესია, ხოლო მეორეში – მიცვალებულნი და ანგელოზები იმყოფებიან, მას ზეციური ანუ მედღესასწაულეთა ეკლესია ეწოდება.
განმარტებათა თანახმად, ქვეყნიურ ეკლესიას მებრძოლი იმ მიზეზის გამო ეწოდება, რომ დაუცხრომლად ებრძვის სარწმუნოების მტრებს, იღვწის და შრომობს თავის შვილთა აღსაზრდელად.
ეკლესია სარწმუნოების მტრებს მუდამ თავდადებით ებრძოდა, სიტყვითაც და სამხედრო ძალითაც. IV საუკუნიდან, ქრისტიანობის სახელმწიფო სარწმუნოებად აღიარებიდან მოყოლებული თითქმის XIX საუკუნემდე არ ყოფილა არც ერთი დღე სარწმუნოების მტრებთან უბრძოლველად. ქრისტიანული ბიზანტია, საქართველო და სომხეთი დაუღალავად იცავდნენ თავს ჯერ ცეცხლთაყვანისმცემლური სპარსეთის შემოტევებისაგან, შემდეგ კი მხნედ იგერიებდნენ მაჰმადიანებს.
მაჰმადიანურ სახელმწიფოებთან მრავალსაუკუნოვან ომში დაემხნენ ბიზანტია და სომხეთი, საქართველომ კი ბოლომდე გაუძლო. საყოველთაოდ არის ცნობილი, რომ კონსტანტინეპოლის დაცემის შემდეგ, ვიდრე XIX ს-მდე, აქეთ ქართლ-კახეთის, იქით კი იმერეთის სამეფოები მაჰმადიანურ ოკეანეში არა მხოლოდ არსებობას ინარჩუნებდნენ, არამედ მედგრად იბრძოდნენ მომხდურ ურჯულოების წინააღმდეგ. ქართველები ძლიერნი იყვნენ სარწმუნოებითაც და ხმლითაც. ქრისტიანობის მტრებთან სასტიკ ომში თავის ძეს, თავდადებულ მეომარს, მეფე თეიმურაზ პირველს, სიმამაცით არ ჩამორჩა მისი დედა, წმინდა დიდმოწამე ქეთევანი, რომელმაც ურჯულონი რწმენით დაამარცხა.
არც XIX ს-ში ყოფილან ქართველები უქმად, ერთმორწმუნე რუსეთთან ერთად გაათავისუფლეს და დედა-სამშობლოს საკუთარი სიცოცხლის ფასად შემოუერთეს დაკარგული ისტორიული მიწა-წყალი – აჭარა-კლარჯეთი, სამცხე-ჯავახეთი, ზღვისპირეთი და საინგილო. ამავე საუკუნეში ქართველებმა ერთმორწმუნე რუსებთან ერთად დაამარცხეს მძვინვარედ მღელვარე მაჰმადიანური ზღვა ჩრდილო კავკასიასა და დაღესტანში, რომელიც საქართველოს წალეკვით ემუქრებოდა. ასევე ნეტარხსენებული უწმიდესი პატრიარქის ამბროსის დროს ქართულმა ეკლესიამ პირველმა აღიმაღლა ხმა წითელი რუსეთის იმპერიის წინააღმდეგ საქართველოს გათავისუფლების მოთხოვნით (როგორც ვიცით, ამ იმპერიამ თავისი მშობლიური ეკლესიაცა და ქრისტიანობაც უარყო). ვერც ამჟამად ხვდება ეკლესია გულმშვიდად ურჯულო მტრის მიერ აფხაზეთის დაპყრობას, ხალხის ტანჯვას, ქალების, ბავშვებისა და მოხუცების მასობრივ მკვლელობას, ქართველთა გენოციდს.
ჩრდილოკავკასიური ტომების მიერ აფხაზეთის დაპყრობას შედეგად ქვეყნის არა მხოლოდ მატერიალური განადგურება, არამედ სულიერი წარწყმედაც მოჰყვება, რადგანაც მტერი ქრისტიანობის წილ უცხო სარწმუნოებას დანერგავს, რითაც დაღუპავს ცოცხლად დარჩენილ ადამიანთა სულებს, ხოლო ქართველთა ახალ თაობას ანტიქართული, ანტიეროვნული სულისკვეთებით აღზრდის, გადაარჯულებს და ჩვენგან განაშორებს.
ქრისტიანი მოვალეა თავისი სული დადოს მეგობრისათვის, მოკვდეს, მაგრამ მოყვასი კი გადაარჩინოს. მოყვასი და მეგობარი ქრისტიანისათვის ყველა ქრისტიანია, განურჩევლად წარმოშობისა და ეროვნებისა, მით უმეტეს, იგი ორმაგად ვალდებულია თანამემამულეთა წინაშე, რჯულის მტრებს უნდა შეაკვდეს, საქრისტიანო კი გადაარჩინოს.
ბრძოლის ველზე დაცემულ ვაჟკაცს სასუფეველი, ქრისტეში განსვენება, მარადი ნეტარება და სამოთხეში დღესასწაული მოელის, რადგანაც ჩვენი მაცხოვარი იესო ქრისტე ბრძანებს: – “თქვენ კი ხართ ჩემს განსაცდელში ჩემს გვერდით მყოფნი და მე აღგითქვამთ თქვენ, როგორც მე აღმითქვა მამამ ჩემმა – სასუფეველი”! (ლუკა, 22,29).
ქრისტიანთა ყველაზე დიდი განსაცდელი ურჯულოთა მიერ სამშობლოს დაპყრობაა. ვინც ქრისტეს ერთგულია, ქრისტეს გვერდით უნდა დადგეს ქრისტიანთა განსაცდელის ჟამს, მის მტერს შეებრძოლოს და არ გაამარჯვებინოს.
ნეტარია მტერთან ბრძოლაში მკვდარი შვილის დედა, რადგანაც მას მისი ძე სამოთხის ნათელში შეეგებება და ქრისტეს წინაშე დედის სულის საოხად იშუამდგომლებს, ხოლო გამარჯვებით დაბრუნებული ვაჟკაცის ცოლ-შვილი ბედნიერია, რადგანაც ოჯახის მეთაური სამშობლოსა და ქრისტეს ერთგული გმირია. აფხაზეთში მზაკვრულად შემოჭრილ ჩრდილოკავკასიელებსა და ურწმუნო სეპარატისტებთან ომში დაღუპულმა ქრისტეს ერთგულებმა აღთქმული სასუფეველი დაიმკვიდრეს, ხოლო ჩვენი გული სავსეა ცრემლითა და მწუხარებით, რადგანაც ურჯულო მტერმა ჩვენი სამშობლოს უმშვენიერესი კუთხე დაიპყრო, ქართველთა შრომით, ჯაფითა და ოფლით სამოთხის ბაღივით აშენებულ-აყვავებული საქრისტიანო ქვეყანა მოსპო, ადამიანები, ჩვენი სისხლი და ხორცი, ჩვენი დები და ძმები უმოწყალოდ დახოცა, ცოცხლად დაწვა, თავები დააჭრა, დაუნდობლად ტანჯა და გვემა, სიკვდილს გადარჩენილები კი დღესაც მთებსა და ხევებს, საკუთარი ხელებით გაშენებულ პლანტაციებს აფარებენ თავს. ჩვენი მარცხი მხოლოდ ჩვენი, მთელი ხალხის გულგრილობისა და რწმენის დაცემის შედეგია. სამშობლოს, საქრისტიანოს სატანჯველი ვერ გაითავისა ყოველმა კაცმა.
ვახტანგ გორგასლის ბავშვობის დროს, როგორც მემატიანე გადმოგვცემს, ქართული სახელმწიფოს სისუსტის გამო საქართველოს ზღვისპირეთი მტერმა მიიტაცა. სამშობლოს ერთი კუთხის დაკარგვას დიდად აუღელვებია ყოველი ოჯახი, ყოველი ქალი და კაცი, მწუხარებდა და იგლოვდა ყოველი ადამიანი არა მხოლოდ დასავლეთ საქართველოში, არამედ აღმოსავლეთსა და სამხრეთშიც. მემატიანე წერს: “იმ დროს შემოვიდნენ ბერძნები აფხაზეთიდან, რამეთუ ბერძნებს ეჭირათ ეგრისწყალის ქვემო ქვეყანა და დაიპყრეს ბერძნებმა ეგრისწყლიდან ვიდრე ციხე-გოჯამდე. მაშინ შეიქმნა გლოვა და წუხილი ყოველთა ქართველთა და იტყოდნენ: “განვამრავლეთ ცოდვა ღვთის მიმართ და არა კეთილად ვიპყარით სჯული ქრისტესი. სამართლიანად მოაწია ღმერთმა ეს რისხვა ჩვენზე, რამეთუ მიგვცა ჩვენ წარსატყვევნელად უცხო ერს და ჩვენი საზღვარი მიიტაცა… ეს არა ჩვენი მეფეების ცოდვისაგან იქმნა, არამედ ერის ცოდვისაგან”. ვახტანგ გორგასლის სიყმაწვილის ჟამს, როგორც აღვნიშნეთ აფხაზეთის მიმდებარე მიწა-წყლის დაკარგვას მთელი ერი (“ყოველი ქართველი”) იგლოვდა, ამიტომაც შემდგომ მთელი ერი ერთ ძალად შეიკრა, ჭაბუკ მეფეს მხარში ამოუდგა, ჩრდილო კავკასიელები დაამარცხებინა და აფხაზეთი დედა-სამშობლოს დაუბრუნა. უდიდესი ეროვნული დანაკარგის დღევანდელი სახალხო განცდა და გლოვა, ხვალ უკანვე დაგვიბრუნებს და, პირიქით, წართმეულის არად ჩაგდება საუკუნოდ დაგვაკარგვინებს მას.
ადრეც მომხდარა, განსაკუთრებით საქართველოს სახელმწიფოს ერთიანობის მოშლის (XVI ს.) შემდეგ, ყოველი მხრიდან შემოსეული ჩრდილოკავკასიელებისა და მაჰმადიანების წინააღმდეგ ბრძოლაში ქართველები დაღლილან, დაუძლურებულან, დამარცხებულან და იმდენად დამფრთხალან, რომ ერთი თათარი მრავალ ქართველ ვაჟკაცს ამარცხებდა, ათი – ათასს, ხოლო ათასი მთელ კუთხეს იპყრობდა. უკაცობით კი არა, სილაჩრით, სულიერი სიძაბუნით იღუპებოდა საქართველო, ე. ი. საქრისტიანო ქვეყანა. ეს რომ დაინახესო, წერს ვახუშტი, შეწუხდნენ ქართველი ეპისკოპოსები, თუმცა კი წესი არ იყო და არც ეკადრებოდათ – ხელში ხმალი აიღეს, აბჯარი აისხეს, შეუძახეს ქრისტიანებს, სამალავებიდან გამოიყვანეს ვაჟკაცები, საბრძოლველად გაწვრთნეს და გაამხნევეს სიტყვებით – “ნუ მოღაფლდებით, ნუ მოუღონოვდებით” (ნუ მოეშვებით, ღონეს ნუ დაკარგავთ), წინ გაუძღვნენ ლაშქარს, მრავალ ბრძოლაში გაამარჯვებინეს და მტერი დაამარცხებინესო. კახეთში (რომელიც ჩრდილოკავკასიელ დაღესტნელი ლეკებისაგან იყო შეწუხებული), მამულის დასაცავად მებრძოლებს ეპისკოპოსები მეთაურობდნენ; კერძოდ, რუსთაველი ეპისკოპოსი (რეზიდენცია მარტყოფში ჰქონდა) თავის სადროშოში მრავალ სათავადოსა და სააზნაუროს აერთიანებდა და თავის ჯარში ისეთი მტკიცე წესრიგი ჰქონდა, რომ მთელი სპარსეთის იმპერიაში ქართველ ლაშქარზე უფრო დარაზმული არცერთი ჯარი არ არისო, – წერდნენ მოგზაურები. მემატიანე იტყობინება, რომ მწყობრში დაგვიანებისათვის დიდგვაროვანსაც კი ჯოხით სცემდნენ, ანდა დიდ გადასახადს ადებდნენ. რუსთაველი ეპისკოპოსის საბრძოლო დროშა ჭიჭინაძეების საგვარეულოს ჰქონდა ჩაბარებული. დროშის გამოსვენების შემდეგ, განსაკუთრებით კი ბრძოლაში, იგი გვარში უხუცესს ეჭირა, ხოლო მთელი საგვარეულო გუნდივით გარს ეხვია მას. დროშის ძირს დასვენება არ შეიძლებოდა, მედროშის დაჭრის ან მოკვლის შემთხვევაში იგი ხელიდან ხელში უნდა გადასულიყო. მრავალ ომში გაიმარჯვეს ქართველებმა ამ დროშით…
ამ ბოლო წლებში აღარც კი ვიცით რა არის ბრძოლის ველზე გამარჯვება. ისტორია ჭეშმარიტად მეორდება. ძველებურად კვლავ შემოგვესივნენ ჩრდილოკავკასიელები, ჩვენ კვლავ ვმარცხდებით, ვაი, რომ ერთი თათარი თუ წარმართი ათ ქართველს ამარცხებს, ათასი კი მთელი რაიონის დასაპყრობად საკმარისია. ამის მაგალითია ბოლო დღეებში გალის რაიონი, სადაც თებერვლის დამდეგს შესულმა ათასმა აფსუამ და ჩრდილოკავკასიელმა რაიონში იმ დროისათვის დარჩენილი 15-20 ათასამდე ადამიანი აწამა, ტანჯა, სამალავებში შერეკა, სახლ-კარი გადაუწვა, ცოცხლად მრავალი დაწვა, 20-25 კაცი ერთმანეთზე ჯაჭვებით გადაბმული “ბეტეერით” ათრია, თოვლსა და ყინვაში ლტოლვილებად აქცია. რამდენიმე ხნით ადრე გალის რაიონი, როგორც წერენ, სულ 500 “ბოევიკს” აუღია, თუნდაც სამი ათასი ყოფილიყო, ამ რაიონში ამ დროისათვის სულ მცირე 30-40 ათასი კაცი მაინც ცხოვრობდა. ჯარისკაცებს აღარ ვანგარიშობთ. სოხუმის უმთავრესი სტრატეგიული სიმაღლე ჩვენებს უბრძოლველად მიუტოვებიათ და სხვა მსგავს მაგალითებსაც ჰყვებიან.
დიახ, უფლის მადლით იყო თავდადება, ვაჟკაცობა და ერთგულება ჩვენი ერის ყველაზე საუკეთესო შვილებისა, მაგრამ როგორც შედეგი უჩვენებს, უფრო მეტი ყოფილა შიში, ლაჩრობა, უდისციპლინობა, ღალატი, იარაღის ხელში ჩასაგდებად თანამოძმეთა ხოცვა და მაროდიორობა. მაროდიორობის ქვეშ ამ შემთხვევაში იგულისხმება საკუთარი ხალხის ძარცვა, საკუთარის!.. სანაცვლოდ დაიკარგა ფასდაუდებელი სიმდიდრე – სამშობლოს ერთი ნაწილი, შეიბღალა ჩვენი სახელი, პრესტიჟი, დასაცინი და თითით საჩვენებელი გავხდით მეზობლებისა და მტრებისათვის. მოყვარენი კი სინანულით თავებს აქნევენ და დუმან. უფრო დიდი უბედურება ის არის, რომ ჩვენ ხალხს მსჯელობაც კი არ სურს თავისი დამარცხების შესახებ, გაგონებაც არ უნდა, არა თუ ანალიზი და გამოწვლილვითი ძიება საკუთარი მარცხის მიზეზებისა, თითქოსდა ეს დამარცხება მისი კი არ იყოს. არამედ ვიღაც სხვისა, ვინმე მეზობლისა, ცალკეული პიროვნებებისა, მთავრობისა, ყველასი, გარდა საკუთარი თავისა.
ისტორიულად ვინ არ დამარცხებულა, მაგრამ თუ დამარცხებული თავის დამარცხებას არ განიცდის, არ გრძნობს, წამოდგომასა და წელის წამოწევას არ ცდილობს და მომავალი ბრძოლისათვის არ ემზადება, ცოცხალიღა ეთქმის ასეთ კაცს, ერს?
ჩვენ უთუოდ უნდა გავაანალიზოთ, გამოვიკვლიოთ თუ როგორ მოხდა, რომ რაოდენობრივად მცირე 80-100 ათას კაცს ფაქტობრივად იარაღის ხელში აუღებლად ჩაბარდა 250-300 ათასი აფხაზეთში მცხოვრები ქართველი და მასთან ერთად სასტიკად დამარცხდა მის უკან მდგომი სამი მილიონი კაცი. სეპარპატისტები ომისათვის საგანგებოდ ემზადებოდნენ. აღსანიშნავია, რომ მათ იდეოლოგიურადაც ყოველმხრივ დაამარცხეს ქართველები. ჩვენი მხრიდან აკრძალული იყო აფხაზეთის შესახებ სიმართლის თქმა როგორც კომუნისტების, ისე გამსახურდიას დროს. ომის დაწყების შემდეგ კი საინფორმაციო საშუალებანი სასხვათაშორისოდ, უსულგულოდ, ნაძალადევად, თითქოსდა სხვისი დავალებით, მოუწადინებლად აშუქებდნენ ომის მოვლენებს, გამარჯვებებსა და დამარცხებებს.
საერთოდ, ეს ომი, რომელიც აფხაზებს საიდუმლოდ ადრევე დაუწყიათ, ჩვენთვის დიდი მოულოდნელობა აღმოჩნდა, გონს გვიან მოვედით და იძულებით ჩავებით მასში. სხვა გამოსავალი აღარ იყო, ან ჩვენი ჯარისკაცები უნდა შესულიყვნენ აფხაზეთში, ანდა უბრძოლველად ჩაგვებარებინა ის მტრისათვის. შედეგი კი უარესი იქნებოდა – აფხაზები ქართველების უმეტეს ნაწილს ისე მოსპობდნენ, მცირე ნაწილს კი მონებად აქცევდნენ, მსოფლიო ვერაფერს შეიტყობდა.
შემთხვევით არ ვახსენეთ აქ სიტყვა “მონა”. ტრადიციულად XVII-XVIII საუკუნეებში, და შემდგომაც, ქართველები აფხაზეთში აფსუების მონები იყვნენ ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით, სწორედ ამიტომ არის საჭირო ისტორიის გაანალიზება, რაც ჩვენში უგულებელყოფილი იყო. თუმც კი ზოგიერთისათვის დაუჯერებელია, მაგრამ, როგორც ცნობილია, ქართულ ქვეყანას, საქართველოს ნაწილს, ქართველებით დასახლებულ აფხაზეთს XVII-XVIII საუკუნეებში ჩრდილოკავკასიელი ადიღე-ჩერქეზული ტომები, მათ შორის აფსუა-აფსარები, აბაზები, აბაძეხები და სხვები შემოესივნენ. ამ ჩერქეზულმა ტომებმა დაიპყრეს აფხაზეთი ვიდრე მდინარე ენგურამდე, მკვიდრი მოსახლეობა მოსპეს, მონებად დაყიდეს, ნაწილი კი მონებად დაიტოვეს. აფხაზურ ენაში დღემდე შემორჩა ამის კვალი, მონას აფხაზურად “მეგრელი” (აგირუა), “გურული” (აგური), საერთოდ ქართველი ჰქვია. 1870 წლის 23 მარტს აფხაზმა თავადებმა გენერალ სვიატოპოლკ-მირსკის სახელზე გაგზავნილ მოხსენებით ბარათში აღნიშნეს, რომ აფხაზეთში არსებობს თავისებური კლასი უუფლებო მონებისა საერთო სახელწოდებით “აგირუა” (მეგრელი). მათი მოვალეობა, უპირველეს ყოვლისა, აფხაზის ოჯახისათვის საჭმლის მომზადება, საშინაო და ყოველგვარ საქმეში მომსახურება იყო. ამ მონებს აფხაზები თავიანთ მეზობლად აცხოვრებდნენ ცალკე სახლებსა და სამზადებში. სამურზაყანოში მათ დოლმახარე ერქვათ, ჩვეულებრივ ისინი აფხაზეთის ძველქართული აბორიგენული მოსახლეობის ნაშთი ანუ მეგრელები იყვნენ. ოდიში ხომ, როგორც ვახუშტი გადმოგვცემს, ვრცელ ტერიტორიას ერქვა ვიდრე ახალ ათონამდე, სხვაგვარად ექცეოდნენ აფხაზები სამხედრო ტყვეებს, ზოგადად მათაც “მეგრელს” უწოდებდნენ, მაგრამ კერძო სახელიც ჰქონდათ – “ახაშვალა”. სამხედრო ტყვეს გამრავლების, ე. ი. ოჯახის შექმნის უფლებას არ აძლევდნენ და ყოველგვარ საქმეში იყენებდნენ.
ახლახან შევხვდი ჩემს სოხუმელ ნათესავს, რომელიც რამდენიმე თვე დაკარგული იყო და მკვდარი გვეგონა. მან მიამბო ამჟამად აფხაზეთში დარჩენილი მცირერიცხოვანი ქართველების მდგომარეობის შესახებ – “შედიან აფხაზები ქართველის ოჯახში და ეუბნებიან 15 წუთში გამზადებული საჭმელი დაგვახვედრეთ, თორემ ამოგხოცავთო, ამზადებენ შეშინებულები”. აფხაზებს სურთ აღადგინონ ძველი მონათმფლობელური საზოგადოება, როცა ერთ გაბატონებულ ფენას აფსუა მოლაშქრეები შეადგენდნენ, რომელთა ძირითადი საქმიანობა მეკობრეობა და სხვისი ძარცვა-გლეჯა იყო, მეორე დამორჩილებულ ნაწილს კი მეგრელები, რომლებიც ამუშავებდნენ მიწას, მოჰყავდათ მოსავალი, ბატონებს სადილსაც უმზადებდნენ. დროთა განმავლობაში ყოფილი მონები აფხაზებად იქცნენ, მათი ენა და ზნე-ჩვეულება შეითვისეს. თუკი მშვიდად შეეგუებიან თავიანთ “ტრადიციულ” მოვალეობას, ალბათ, ახლად დამონებულებსაც ჰპირდებიან პერსპექტივაში გააფხაზებას.
ჩვენს იდეოლოგებს უნდა სცოდნოდათ, რომ აფხაზეთის “დამოუკიდებელი” სახელმწიფოს შექმნა წარმოადგენს ერთ ნაწილს დიდი გეგმისა, რომელსაც “დიდი ჩერქეზეთის” აღდგენა ეწოდება. აფხაზები ჩერქეზი ხალხის ნაწილია, ამაზე ის ფაქტიც მეტყველებს, რომ XIX ს-ში თურქეთში გადასახლებულ აფხაზებს ამჟამადაც ჩერქეზებს უწოდებენ. ამ ხალხს “აფხაზები” ჩვენ შევარქვით და ჩვენს მონათესავეებად ჩავთვალეთ, როცა თვითონ ძალიან კარგად იციან თავიანთი წარმომავლობა და ეროვნული ერთობა ადიღე-ჩერქეზებთან. ისინი თავიანთ თავს არა დამოუკიდებელ ერად, არამედ ადიღე-ჩერქეზების ნაწილად მიიჩნევენ. ამიტომაც არც ომში “გენოფონდის” მოსპობის შიში აქვთ, რამეთუ ადიღე-ჩერქეზების საერთო რიცხვი, ქართველთა საერთო რიცხვს დიდად არ ჩამორჩება. ჩვენ, ჩვენი ბუნების შესაბამისად, აფხაზებს მხოლოდ ერთ რამეს ვევედრებოდით, ჩვენთან ერთად ეცხოვრათ თანაბარი სამოქალაქო უფლებებით, მაგრამ როგორც ბატონი ვერ შეეგუება მონასთან სამოქალაქო უფლებების გათანაბრებას, ისე აფხაზები ვერ შეეგუებიან ყოფილ მონებთან უფლებრივ გათანასწორებას. ეს ხომ მათი პარაზიტული ცხოვრების ფესვებს გაახმობს, იმ ფესვებს, რომელნიც ქართველთა ოფლითა და ჯაფით ასაზრდოებენ აფხაზურ მაღალ ფენებს. სამოქალაქო უფლებათა გათანაბრება “აფხაზობის” როგორც სოციალური მოვლენის მოსპობას ნიშნავს, რადგანაც არა თუ ადრე, არამედ კომუნისტების დროსაც, ყოველი მაღალი თუ შემოსავლიანი თანამდებობა აფხაზი ეროვნების ადამიანებს ეჭირათ; ასეთი ურთიერთდამოკიდებულების მოსპობა – ტრადიციული ყოფის, ჩამოყალიბებული სოციალური ინსტიტუტების მოსპობას ნიშნავს, რაც მათი ეროვნული მოშლის ტოლფასია. ამჟამად აფხაზები კმაყოფილი უნდა იყვნენ, რომ ჩაახშეს ქართველთა, ანუ მონათა აჯანყება. ისინი, როგორც ბატონები, დაუნდობელი არიან აჯანყებული მონების მიმართ.
ქართველები კი თამაშით, სილაღით შევიდნენ ამ სასტიკ ომში და ძალზე დაიბნენ მოულოდნელობისაგან. მათ უსაშინლესი სივერაგე იხილეს იმ მხარისა, რომლის “გენოფონდის” დაცვასაც მთელ გადაცემებს უძღვნიდნენ თბილისის საინფორმაციო საშუალებანი. არტისტული ბუნების ჩვენი ბიჭების (როგორც საერთოდ ყოველი ქართველის) თავდადება სატელევიზიო გადაცემებშიც კი ვერ ასახეს ისე, როგორც საჭიროა. მათი გმირობა, ვაჟკაცობა, შემართება და სიკისკასე ჩვენმა ხალხმა ვერ იხილა, მხოლოდ მათი ფოტოსურათები გვიჩვენეს.
ალბათ, უნდა მივხვდეთ, რომ არ შეიძლება სარწმუნოების მტრებთან თამაში. საქართველოს სახელმწიფო სიძლიერეს ჩრდილოკავკასიელებმა მოუღეს ბოლო, კავკასიის კედელი საქართველოს თემურ-ლენგმა მოურღვია, როცა მთიელ ტომებს ისლამი ძალით მიაღებინა. მანამდე ჩვენი უერთგულესი მეგობრები – უბოროტეს მტრებად გადაგვექცნენ, საქართველოსკენ დაიძრნენ და დაიპყრეს მისი მიწები აფხაზეთში, დვალეთში, საინგილოში – კავკასიის მთელ სიგრძეზე, შეეკვრნენ თავიანთ თანამორწმუნეებს ოსმალ-სპარსელებს და საქართველო ოთხსაუკუნოვან ალყაში მოაქციეს. სიტყვა “ლეკის” გაგონებისას ცახცახებდნენ ჩვენი ბავშვები აღმოსავლეთ საქართველოში, დასავლეთ საქართველოში კი – “აფხაზის” გაგონებისას.
აფხაზეთის ტრაგედია დაიწყო არა ჩვენი საუკუნის 90-იან წლებში, არამედ XVII საუკუნეში, როცა აფსუებმა, აბაზებმა და სხვა ტომებმა, როგორც ევროპელი და თურქი ისტორიკოსები წერენ, მოსპეს და “უდაბნოდ აქციეს” იმ დროისათვის სამეგრელოს კუთვნილი მიწა-წყალი კელასურიდან ენგურამდე. XIX ს-შიც, ვიდრე 70-80-იან წლებამდე, სამურზაყანო ჭაობად და გაუვალ ტყედ იყო ქცეული აფხაზთა წყალობით (აფხაზები თარეშობდნენ, ხალხს მუშაობის საშუალებას არ აძლევდნენ, ხოცავდნენ და ატყვევებდნენ), მხოლოდ საუკუნის დამლევსა და ჩვენს საუკუნეში რუსების მიერ დამყარებული მშვიდობის მეოხებით, მკვიდრი და სამეგრელოდან გადასული ქართველების წყალობით, მათი ჯაფით, შრომითა და ოფლით კვლავ აყვავდა, ბაღებითა და პლანტაციებით დაიფარა სამურზაყანო, სოხუმის, გაგრისა და სხვა რაიონები. აფხაზეთი ქართველთა შრომის ნაყოფია, ქართველებმა ააშენეს და ააყვავეს ეს მხარე, ამ სიტყვის სრული გაგებით.
XVII საუკუნემდეც აფხაზეთი მხოლოდ და მხოლოდ ქართული კულტურის მხარე იყო. კოხის, სპენსერის, სხვა მოგზაურთა და მეცნიერთა მითითებანი “აფხაზებად” სახელდებული ტომის (ისინი ამ ტომს ჩერქეზებს, აბაზებს და სხვა სახელებს უწოდებდნენ) მიერ აფხაზეთის XVII-XVIII საუკუნეებში მოსპობის შესახებ ჩვენს მიერ უყურადღებოდ არის დატოვებული, მაშინ, როცა აფხაზებმა მთელ მსოფლიოს, განსაკუთრებით კი რუსეთის საზოგადოებრივი აზრის დამუშავების მიზნით, შექმნეს მძლავრი იდეოლოგიური სიცრუის მანქანა, მოსკოვსა და სხვა ქალაქებში ანტიქართულ წიგნებსა და ბროშურებს სტამბავენ აფხაზეთის ისტორიისა და ყოფის შესახებ. ჩვენ კი არა თუ უცხოელები, ჩვენი ერიც კი ვერ დაგვირწმუნებია ჩვენს სიმართლეში. სწორედ ამიტომ არ გაითავისა ჩვენმა ხალხმა აფხაზეთის ომი; ძირითადად ამიტომ დავკარგეთ აფხაზეთი. არა თუ მთელ საქართველოს, სამეგრელოსაც კი შეეძლო აფხაზეთის გადარჩენა, მაგრამ სამეგრელოც, ისევე როგორც მთელი საქართველო, იდეოლოგიურად მოუმზადებელი იყო. არავინ იცოდა სიმართლე არც წარსულისა და არც აწმყოს შესახებ. თუ ჩვენ ახალგაზრდებს არ დავარწმუნებთ ჩვენს სიმართლეში, სამშობლოს ამ კუთხის გათავისუფლება გაჭირდება.
მაჰმადიანთა ბატონობისაგან აფხაზეთის გათავისუფლებას წინ უნდა უძღოდეს დიდი იდეოლოგიური სამზადისი, ჩვენმა ხალხმა უნდა უწყოდეს მტრის სიბოროტისა და სისასტიკის შესახებ. სამწუხაროდ, აფხაზეთის ტრაგედია ჩვენი ხალხისათვის უცნობია. მართალია, გვაქვს ზოგადი სურათი. მაგრამ გაგრელთა, გულრიფშელთა, სოხუმელთა, გალელთა და სხვაგან მცხოვრებ მოქალაქეთა პიროვნული ტრაგედიის შესახებ არაფერი ვიცით. გაზეთებში განუწყვეტლივ უნდა იბეჭდებოდეს დაზარალებულთა მიერ პირადად განცდილი, თავისი თვალით ნანახი, გაგონილი უბედურების ამბები. ტელევიზიით უნდა გადაიცემოდეს ლტოლვილთა პირადი ტანჯვა, იქმნებოდეს ფილმები, წიგნები. თითოეულმა დაზარალებულმა უნდა აღწეროს განცდილ საშინელებათა ისტორია, რათა მათმა შთამომავლებმა ისევე არ დაივიწყონ მტრის სისასტიკე, როგორც იმავე მიწაზე XVII-XVIII საუკუნეებში დახოცილთა შთამომავლებმა, რის გამოც არ გაფრთხილდნენ და გენოციდის მსხვერპლნი გახდნენ. ამისათვის საჭიროა, აფხაზეთიდან გამოსულმა თითოეულმა პირმა აღწეროს თავისი საკუთარი ნათესავებისა თუ მეზობლების თავგადასავალი. ეს აღწერილობა შინ უნდა შეინახონ, უფრო მეტიც, შთამომავლებს უანდერძონ, რომ მომავალში, წელიწადის ერთ რომელიმე არჩეულ დღეს გადმოიღონ და ხმამაღლა წაუკითხონ ოჯახის წევრებს წინაპართა ხსოვნის აღსანიშნავად, შვილების, შვილიშვილებისა და შთამომავლების საჯანმრთელოდ, რათა ისინი გაფრთხილდნენ და ახალი გენოციდის მსხვერპლნი არ გახდნენ.
აფხაზეთის ტრაგედიის ერთი უპირველესი მიზეზია ჩვენი საზოგადოების პასიურობა, სასიცოცხლო პულსის მოდუნება, საზოგადოებრივი ინტერესებისადმი გულგრილობა, საყოველთაო ინერტულობა, საერთოდ, ალბათ, ეს არის ძირითადი მიზეზი საქართველოს ამჟამინდელი სავალალო მდგომარეობისა, სიღატაკისა, შიმშილისა და სიცივისა. საზოგადოება გარედან ელის შველას, როცა სასიცოცხლო ძალა თვით მასშია, მხოლოდ მისი ამოძრავება და ამოქმედებაა საჭირო, მაგრამ როგორ? როგორ ავამოქმედოთ ჩვენში არსებული სასიცოცხლო ძალები? ამის ცოდნა არა გვაქვს, ცოდნის მიღებას დრო, მონდომება, შრომა და მოთმინება ესაჭიროება. თუ ამ გასაჭირს მოვითმენთ და მისგან თავის დაღწევას მოვინდომებთ, მსოფლიო უთუოდ დაგვეხმარება. ეკლესია, როგორც წარსულში, მზად არის აქტიურად ჩაებას საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა სფეროში, გადააქციოს ყოველი ადამიანი საზოგადოების აქტიურად მოღვაწე მუშაკად, ხელი შეუწყოს სასიცოცხლო ძალების ამოქმედებას, რაც უპირველესად მოყვასისადმი სიყვარულით, მცნებათა აღსრულებით, რჯულის კანონთა დაცვით, ეროვნული სულისკვეთების აღორძინებით, ანუ ახალი მორწმუნე თაობის აღზრდით, მასში საკუთარი ღირსებისა და სამშობლოს წინაშე მოვალეობის გრძნობის ჩანერგვით მიიღწევა.
“ნუ მოღაფლდებით და ნუ მოუღონოვდებით ბრძოლად მათდა და ნუ დაუტევებთ სარწმუნოებას, რჯულსა და ჩვეულებას თქვენსა, და ჩვენ ვიქმნებით წინამბრძოლნი თქვენი”, – ამ სიტყვებით ამხნევებდნენ ერთ დროს სასიცოცხლო პულსს მოკლებულ ქართველებს საეკლესიო მოღვაწენი და იქვე ამატებდნენ: – “დღეს ბრძოლა არის სარწმუნოებისა და ქრისტეს მცნებისა, იმისთვის არა ვყო უწინარეს თქვენსა არა დავთხიო სისხლი ჩემი მახვილის ამღებმან”. ამინ, ღმერთმა ინებოს!