„ის ყოვლად შეუფერებელი ექსპერიმენტები, რომელსაც (რუსები და კომუნისტები) ახდენენ ქართველი ერის ზურგზე, აუცილებლად მიიყვანს მას სულიერად გაველურებისა და გახრწნის კარამდე“.
წმიდა კათალიკოს-პატრიარქი ამბორსი ხელაია
ჩვენში, როგორც ვიცით, ინტელექტუალური საკუთრება დაცული არ არის და შეიძლება სიმართლეც იყოს ის, რომ ინტელექტუალური საკუთრება არც კი მიიჩნევა საკუთრებად. აქედან გამომდინარე მისი მისაკუთრება თითქმის არ უქმნის ზნეობრივ უხერხულობას მიმთვისებელს. საზოგადოება გულგრილი არის ამ საკუთრების მიმართ, რადგანაც ადამიანებს არათუ აბსტრაქტული საკუთრება, არამედ პირადი ქონებაც ვერ დაუცავთ და მისი დაკარგვის შიშის ქვეშ არიან. ამიტომაც, უნდა ითქვას, რომ ინტელექტუალური საკუთრების მოპარვაც ცოდვაა და ექვემდებარება ათი მცებიდან ერთ-ერთ აკრძალვას _ “არა იპარო”. ინტელექტუალური საკუთრების ქვეშ თუ რა მძიმე შრომა ძევს, ეს ჩვენში მრავალმა იცის. რადენი ათეული წელი, დიდი ძალისხმევა, თეთრად გათენებული ღამეები, ფიქრი და კვლევა ესაჭიროება ნაშრომის შექმნას, შემდეგ კი მის საზოგადოებისათვის მიწოდებას და დამკვიდრებას.
განსვენებული პროფესორი შოთა ბადრიძე ამბობდა ხოლმე _ ჩვენ ხალხისათვის ვწერთ, ამიტომაც არ უნდა გვიკვირდეს, როცა აღმოვაჩენთ, რომ ჩვენ იდეებსა და თეორიებს იმეორებენ სტუდენტები და ახალგაზრდები, მაგრამ მეცნიერი კი მოვალე არის მათი განმეორების შემთხვევაში ავტორის ვინაობა დაასახელოსო.
არცთუ დიდი ხნის წინ, ხელში ჩამივარდა ერთ-ერთი სასწავლებლის ლექტორის ბატონი ე.ბ.-ს ნაშრომი რომლის სათაურია “საქართველოს სამოციქულო ეკლესია”, ცოტა გამიკვირდა ასეთი სათაური, რადგანაც ჩემს წიგნსაც ასეთი სახელი _ “საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის ისტორია” ჰქვია. გადავშალე ეს წიგნი, უფრო სწორად 30 გვერდიანი ბროშურა და ჰოი საოცრებავ, მის თითქმის ყოველ გვერდზე აღმოვაჩინე ჩემი წიგნიდან გადაწერილი მრავალი დასკვნა, ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ მე ამ დასკვნების დასასაბუთებლად დამჭირდა ვრცელი ნაკვლევებისა და პარაგრაფების დაბეჭდვა მრავალ წყაროსა და ლიტერატურის მითითებებით, ხოლო ბატონ ე.ბ.-ს ეს დასკვნები, როგორც ავღნიშნეთ, პირდაპირ აქვს გადაღებული ყოველგვარი მითითებების გარეშე. პირველ თხუთმეტ გვერდზე არანაკლებ ჩემი ცხრა დასკვნა აქვს გადაწერილი და მითვისებული, მაგრამ მისი ნაშრომის მე-17 გვერდიდან უკვე შევწყვიტე მათი თვლა და ზოგადად, ალბათ მათ ყურადღებასაც არ მივაქცევდი და ამ წერილსაც არ დავწერდი, რომ ავტორს მე-17 გვერდიდან არ დაეწყო ჩვენი ერის მომავლისათვის საშიში თეორიების გამომზეურება. კერძოდ, “დასავლეთ საქართველოს ეკლესიის” განცალკევებული სახით წარმოჩენა. ჩვენ ამ საკითხს ქვემოთ შევეხებით, ამჟამად კი იძულებული ვართ წარმოვაჩინოთ პლაგიატიზმის ერთი-ორი მაგალითი.
ჯერ კიდევ კომუნისტური მართველობის დროს, 1989 წელს, საშუალება მომეცა არალეგალურად, ასე ვთქვათ, იატაკქვეშ გამომეცა წიგნი “საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის ისტორიის” პირველი ტომი. მე ბედნიერი ვარ, რომ ის მაშინვე მოიწონა ჩვენმა მრევლმა. თვითონვე აბეჭდინებდნენ ამ სქელ წიგნს და ამრავლებდნენ (ბევრ საოჯახო ბიბლიოთეკაშია დაცული). შემდეგში 80-იან წლებში ეს წიგნი ოთხ ტომად გამოსცა გამომცემლობა “მერანმა”. ამ წიგნიდან ნაწილები დაიბეჭდა ვრცელი სახით საეკლესიო ორგანოებში, მაგალითად, 1994 წლის საქართველოს ეკლესიის კალენდარში დაიბეჭდა ამ წიგნის მესამე ტომის დიდი ნაწილი, ხოლო 1998 წლის საქართველოს ეკლესიის თითქმის მთელი კალენდარი (300 გვერდზე მეტი) დაეთმო აღნიშნული წიგნის მნიშვნელოვან ნაწილს. 1999 წელს საქართველოს ისტორიის ინსტიტუტში დისერტაციაც კი დავიცავი ამ წიგნის მიხედვით. რეცენზენტებმა გ. ალასანიამ და ვ. გოილაძემ ზემოთ აღნიშნული დასკვნები საფუძვლიანად გააანალიზეს. საოცარია, მაგრამ ფაქტია, რომ ყოველივე აღნიშნულის შემდგომ, ზემოთ ხსენებულ ბატონ ე.ბ.-ს ყოფნის გამბედაობა, თუ სხვა სიტყვებით ვიტყვით, ალბათ ცინიკური მიდგომა და თავის ბროშურაში სრულიად მოურიდებლად გადააქვს ისეთი დასკვნებიც კი, რომლებიც აღნიშნულმა რეცენზენტებმა, სახელოვანმა ისტორიკოსებმა და წყაროთმცოდნეებმა, თავიანთ რეცენზიებში გააანალიზეს და გამოაქვეყნეს კიდეც. ერთი ასეთი მაგალითია ჩემი დასკვნა იმის შესახებ, რომ ქართველ ხალხში მხსნელი მესიის მოლოდინი ქრისტეს შობამდეც არსებობდა და ცნობილი იყო მეფე მირიანის ეპოქაშიც. ცხადია, ეს არის სერიოზული თვალსაზრისი, თავისი დროისათვის ახალი და ორიგინალური, რომლის დასამტკიცებლად მე დამჭირდა არა მარტო ქართული, არამედ უცხოური წყაროებისა და ლიტერატურის მოხმობა და გამოყენება. ეს თვალსაზრისი პარაგრაფების სახით იყო ჩამოყალიბებული და გამოქვეყნებული ჩემი ავტორობით გამოსულ მრავალ წიგნში, მათ შორის ისეთში, როგორიცაა 1994 წელს გამოქვეყნებული “ქართველთა წინაპრების ბიბლიური ისტორია”, 1998 წელს გამოქვეყნებულ აღნიშნულ საქართველოს ეკლესიის კალენდარში, 1996 წელს გამოქვეყნებულ “საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის ისტორიის” პირველ ტომში და ბოლოს 2001 წელს გამოცემულ ბროშურაში “ქართველი ხალხის მომზადება მაცხოვრის მისაღებად”. როგორც ავღნიშნეთ, ხსენებულ საკითხს ვრცელი მსჯელობა დაუთმო თავის რეცენზიაში ვ. გოილაძემ და ბატონი ე.ბ.-ს კი უაპელაციოდ, საკმაოდ ვრცლად გადააქვს თავის ნაშრომში, მე იძულებული ვარ ბატონ ვ. გოილაძის ძალზე ვრცელი ამონარიდი მოვიტანო.
კერძოდ, ვ. გოილაძე აღნიშნული საკითხის შესახებ წერს: “ცფ[ფჰტ,ბცტეკბ ტც ტგბპჯლბ ხტვიბ გბჰფლფლ .ჯდტკსდბც ფე[ცყტკბ ბ.ჯ ლფ დტჰ უფვტუჯ^ ჰფვ უფვჯბოდბფ წტწ[კსფ.დფყბცვწტვტკსფ სფ.დფყბცწტვფ& ჰჯუჯჰწ ცფსფყფლჯ ტდჰჯგეკ კბნტჰფნეჰფპტ “ტ& ცდტნკჯდ^ დტცნყბრ წფჰცნდფ ,ჯ;ბფ^ |^ 1972^ უდ& 363” ლფ.ჰლყჯ,ბს ვტეატ ფყფყბფ ფხდტყტ,ც^ ჰჯვ ბცჰფტკბც უფჰტს პჯჰჯფცნჰბპვბ ვცჯაკბჯც ტჰსფლტჰსბ ჰტკბუბფ .ჯაბკფ^ ჰჯვტკბწ ბწყჯ,ლფ ვტცბფყბპვც&&& სბსმვბც ფვფდტ ცფრბს[ც ერფდიბჰლტ,ფ ლფ ვტნფლ ცფბყნტჰტცჯფ^ სე ჰფც ეყლფ ყბიყფდლტც #ობუყბ ყტ,ჰჯსბცფ@& ჰჯუჯჰწ #ვტატსფ წ[ჯდჰტ,ფიბ@ ყფსმდფვბფ^ ტც ობუყბ ]ტჰ რბლტდ ოფჰვფჰს ვტატ ვბჰბფყც /მჯყლფ& #ვტატსფ წ[ჯდჰტ,ბც@ წყჯ,ბს^ ვბჰბფყვფ ვფციბ #გჯდფ ოტჰბკბ ტცჰტს #ერფყფცრყტკსფ ;ფვსფ ვჯდბლტც ვტატ ბუბ წბცფ&&& ვფყ უბ[ბკჯც ზბჰცფ იბყფ ლფ უბ[ცყფც იტყ@ “მფჰს& წ[& 1& უდ& 105”& ვტეატ ფყფყბფ ოტჰც% ვტატ ვბჰბფყვფ ოვბყლფ ყბყჯც ვბტჰ უფმჰბცნბფყტ,ეკ ფ,ბფსფჰბცფუფყ ვჰფდფკ]ტჰ უფვჯბრბს[ფ წყჯ,ტ,ბ #’დტკსფ ლფ ფ[ფკსფ ობუყსფ@ “უფმჰბცნბფყტ,ფვლტ ფ,ბფსფჰბ ‘დტკბ ფქსმვბც^ ტ&ბ& ბელფბცნეჰბ ცფჰოვეყჯტ,ბც ვქდლტკბ ბ.ჯ”& ვტატ ვბჰბფყც^ ჰჯვტკბწ უფმჰბცნბფყტ,ფვლტ წტწ[კსფ.დფყბცვწტვკჯ,ფცფწ ბწყჯ,ლფ^ #ყტ,ჰჯსბც ობუყბ@ /მჯყბფ& ტც ეყლფ .ჯაბკბ.ჯ ფჰფ ‘დტკბ ფქსმვბც ფგჯრჰბატ,ბ^ ფჰფვტლ ცოჯჰტლ პჯჰჯფცნჰბპვბც ცეკბტჰბ წჯლყბც იტვწდტკბ #ცგფჰცსფ ოვბყლფ ობუყბ@ ფდტცნფ^ ჰჯვტკცფწ პჯუ]ტჰ ბჰფყეკ ,ბ,კბფცფწ ეოჯლტ,ლყტყ& ვტეატ ფყფყბფც ფცტსბ ვჯცფპჰტ,ბც ლფცნეჰფლ ვბფხყბფ #მფჰსკბც წ[ჯდჰტ,ბც@ ვფჰბფვ ლტლჯაკბცტეკ დფჰბფყნიბ მფჰსდტკსფ წ[ჯდჰტ,ბც ფქვოტჰტკ ს[პეკტ,ფც ობყ ე’ქდბც ვცჯაკბჯ ბცნჯჰბბცფლვბ ვბ’ქდყბკბ ყფრდტსბ^ ჰჯვტკიბწ ყტ,ჰჯსბ წტწ[კსფ.დფყბცვწტვკფლ ლფ ვბც ტჰს-ტჰს ვჯ’ქდჰფლფფ უფვჯ.დფყბკბ “რ& რტრტკბ’ტ^ მფჰს& კბნ& ბცნ& +^ უდ& 440”& ვფიფცფლფვტ^ _ უფყფუჰ’ჯ,ც ვტეატ ფყფყბფ^ _ ოვბყლფ ყბყჯც ცფცოფეკსფ იტვლტუ ვტატ ვბჰბფყბ ცფუფყუტ,ჯლ უფტწყჯ ‘დტკბ ლფ ფ[ფკბ ფქსმვბც ევსფდჰტც ბლტფც ლფ წტწ[კსფ.დფყბცვწტვკეჰბ ცფჰოვეყჯტ,ბც ‘ბჰბსფლ სდფკცფპჰბცსფყ იტფლფჰფ& ფვბც იტვლტუ^ ვტვფნბფყტც ცბნ.დბს^ #უეკბც[ვფ .ჯ ვტატვფყ ვბჰბფყ^ ჰფვტსე ‘დტკყბ ობუყყბ ლფ ფ[ფკბ ტოფვტ,ჯლტც ლფ ყტ,ჰჯსბც ობუყბწფ ლფფვნრბწტ,ლფ ლფ იტტმვყფ ცეჰდბკბ მჰბცნტც ც]ეკბცფ@ “მ&წ[&1^ უდ& 105”& ჰჯუჯჰწ დ[ტლფდს^ ფ[კფ უფცფჰრდტდბფ^ ჰფც ყბიყფდც #ვტატსფ წ[ჯდჰტ,ფიბ@ უფვჯსმვფ #’დტკყბ ობუყბ ლფ ფ[ფკბ ტოფვდჯლტც@ ლფ ფვფც #ყტ,ჰჯსბც@ ობუყბწ ლფფვნრბწტ,ლფჯ@& ვტეატ ფყფყბფ ვფცფწ [ცყბც& #ჰფც ტოფვდჯლყტყ@ ფყ ჰფც ფვნრბწტ,ლყტყ #’დტკყბ ლფ ფ[ფკყბ ობუყყბ( ცდფვც რბს[დფც ლფ გფცე[ჯ,ც% #ჰფ სმვფ ეყლფ^ ობყფცოფჰვტნ.დტკტ,ფც ვტცბბც ვჯცდკბც იტცფ[ტ,^ ჰჯვტკცფწ #ლფფვნრბწტ,ლფ@^ ფყე ტსფყ[ვტ,ჯლფ #ყტ,ჰჯსბც ობუყბ@^ ფვფყ ცჰეკბფლ იტ’ჰფ ვტატ ვბჰბფყბ ლფ [ტკბ იტეო.ჯ ვბც უფმჰბცნბფყტ,ფც& იტვლტუ ვტეატ უფყფუჰ’ჯ,ც^ ცფვტაჯ ჯ]ფ[იბ #ყტ,ჰჯსბც ობუყბც ფჰცტ,ჯ,ბც იტცფ[ტ, ვჯუდბს[ჰჯ,ც ]ეფყიტჰბწ^ ჰჯვტკბწ დფ[ნფყუც ფსმვტდბყტ,ც% #ვფვფსფ ხეტყსფ აფჰეკფლ ტგ.ჰფ ობუყბ ტცტ@^ ფვბნჯვ ეყლფ ლფდფცრდყფს^ ჰჯვ +++-+| ცფერეყტტ,იბ მფჰსდტკბ ტჰბც ცფერტსტცჯ ყფობკც უფუტ,ეკბ /მჯყლფ ვტცბბც ვჯცფკჯლყტკბ ვჯცდკბც იტცფ[ტ,@-ჯ “უდ& 145-146”& ფვჰბუფლ^ ვტეატ ფყფყბფც ლფცრდყბს^ #ყტ,ჰჯსბც ობუყბ@^ ჰჯუჯჰწ ფმფვლტ ტუჯყფს^ ‘დტკბ ფქსმვბც ფგჯრჰბაბ რბ ფჰფფ^ ფჰფვტლ #ცგფჰცსფ ოვბყლფ ობუყბ@ ფდტცნფფ& დაბმჰჯ,^ უფვჯლბც^ ჰჯვ ვბჰბფყბც ლჰჯც ცფვტაჯ ჯ]ფ[იბ ბ.ჯ ვბცბ მფჰსეკბ სფჰუვფყბ& ტც ობუყბ ლფჰხტყბკფ ცფვტაჯ ჯ]ფ[იბ ლფ | ც-იბ დფ[ნფყუ უჯჰუფცფკვფ ბწჯლფ^ #ვფვფსფ ხეტყსფ ლფაფჰეკფლ ჰჯვ ტგ.ჰფს ობუყბ ტცტ #_ ყტ,ჰჯსბცფ@ “მ&წ[& +^ უდ& 140-142”& &&&ფდტცნბც იბყფფჰცბს^ სე ბუბ^ ვფჰსკფწ ბუბდტ #ყტ,ჰჯსბც ობუყბფ@ ბვსფდბსდტ ხჰლ& იეფვლბყფჰტსბც ვჯცფ[კტჯ,ფცსფყ ტჰსფლ^ მფჰსდტკტ,ბწ ეყლფ .ჯაბკბ.დყტყ ლფბყნტჰტცტ,ეკყბ^ ჰფლუფყ ყტ,ჰჯსბ ,ბ,კბბც სფყფ[ვფლ^ იეფვლბყფჰტსბც გბჰდტკბ ვტატ ბ.ჯ ლფ ფვ ცფვტაჯიბ იტლბჯლფ მფჰსდტკსფ ტჰს-ტჰსბ ობყფგფჰბ სე,ფკბ” _ წერს ვ. გოილაძე.
როგორც ზემოთ მოყვანილიდან ჩანს ის თემა, რომელსაც ბატონმა ე.ბ. თავისი ბროშურის პირველი პარაგრაფები მიუძღვნა. კერძოდ, მეფე მირიანის ოჯახში დაცულ წიგნში მხსნელი მესიის მოლოდინის და აგრეთვე, მის მიერ ძველი და ახალი აღთქმის წიგნების ამ კუთხით განხილვის შესახებ, თავდაპირველად და საერთოდ ქართულ ისტორიოგრაფიაში განხილული იყო ჩემს მიერ გამოცემულ სხვადასხვა წიგნში და რაც მთავარია, ის რეცენზირებულიც კი იყო მეცნიერთა მიერ.
ბატონ ე.ბ.-ს, როგორც აღინიშნა, სხვა მრავალი იდეაც გადაუწერია ჩემი წიგნიდან. მათ შორის ერთი, განსაკუთრებით ღიმილის მომგვრელია ჩემთვის. საკითხი შეეხება წმიდა ხრისოს თემას. ის II საუკუნეში ცხოვრობდა, გააქრისტიანა ერთ-ერთმა მოციქულმა, თავის მხრივ კი მან შემდგომ სხვებს გადასცა ქრისტეს მცნებანი. ცხადია, წმიდა ხრისო არ იყო არც მოციქული და არც სამოცდაათ მოციქულთა შორის ირიცხებოდა. მიუხედავად ამისა, ბატონი ე.ბ. მაინც წერს, რომ ჩვენში “უქადაგია სამოცდაათ მოციქულთაგან ხრისოს, თავის 19 მოწაფესთან ერთად” (ე.ბ. “საქართველოს სამოციქულო ეკლესია”, 2008, გვ. 7) ისეთი მოღვაწე, როგორიცაა ბატონი ე.ბ., რატომ მიიჩნევს წმიდა ხრისოს ერთ-ერთ მოციქულად სამოცდაათ მოციქულთაგან?
საქმე ისაა რომ, ბატონ ე.ბ.-ს დიდად არ შეუწუხებია თავი, ერკვია მართალი იყო თუ არა ის ავტორი, რომლის შრომებზე დაყრდნობითაც ადგენდა თავის კომპილაციას, ამიტომაც პირდაპირ გადაუწერია ავტორის კალმისმიერი შეცდომა, ან უფრო სწორად მბეჭდავისმიერი შეცდომა.
კერძოდ, XX საუკუნის 80-იან წლებში, ჩემი ხელნაწერის საბეჭდი მანქანით გადაბეჭდვის დროს, ცხონებულ ნანა სამარგულიანს, რამდენიმე სიტყვა გამორჩა. რის გამოც, ჩემს ნაშრომში დარჩა ასეთი ფრაზა, რომ “სამოცდაათთაგან ერთ-ერთ მოციქულს ხრისოს უქადაგნია საქართველოს აღმოსავლეთ კუთხეში” ნაცვლად წინადადებისა: _ “სამოცდაათთაგან ერთ-ერთ მოციქულს გაუქრისტიანებია ხრისო, რომელსაც უქადაგნია თავის 19 მოწაფესთან ერთად”. ეს კალმისმიერი შეცდომა ასევე შევიდა ჩემს ოთხტომეულში, ასევე შევიდა 1998 წლის კალენდარში და ასე მეორდებოდა გამოცემიდან გამოცემაში. ახლა კი ბატონ ე.ბ., რომელიც თურმე იფიცება პლაგიატორი არა ვარო, აუღია და ეს ჩემი შეცდომა თავის წიგნში უცვლელად გადაუტანია.
ხრისო, ცხადია, არ არის იმ სამოცდაათი მოციქულის ჩამონათვალში, რომელსაც წმიდა ეკლესია ძველი სტილით 4 იანვარს იხსენებს, რაც ნათლად აჩვენებს ბატონ ე.ბ.-ს მუშაობის წესს. როგორც ვთქვით, სხვაც მრავალია ასეთი გადანაწერი. ზოგიერთში, მაგალითად, ბატონი ე.ბ. ჩემი მოსაზრების გასხვისებას ცდილობს, მაგალითად ის წერს: “საეკლესიო ტრადიციით მატათა მოციქული განისვენებს გონიოში”. სინამდვილეში გონიოში მატათა მოციქულის განსვენების შესახებ, პირველად მე გამოვთქვი მოსაზრება, რა თქმა უნდა შესაბამის წყაროებზე დაყრდნობით. მხოლოდ მას შემდეგ, რაც დავრწმუნდი, რომ მეორე წმიდა მოციქულიც ჩვენს ქვეყანაში, აჭარაში, კერძოდ კი გონიოში განისვენებდა, მე დავიწყე გავრცელება ამ ახალი აზრისა პრესისა და წიგნების საშუალებით 80-იანი წლებიდან მრავალი წლის მანძილზე, ამჟამად, ღვთის მადლით, ეს აზრი ჩვენში დანერგილია. უფრო მეტიც, გონიოში სხვა მღვდელმთავრებთან ერთად დავდეთ ნიშანი მატათა მოციქულის განსვენების შესახებ. შემდგომ გონიო მოლოცვის ადგილადაც იქცა. რა თქმა უნდა ჩვენ დარწმუნებული ვართ, რომ წმიდა მოციქული გონიოში განისვენებს. თუმცა, ძველი საეკლესიო წყარო არა გონიოს მიუთითებს, არამედ აფსაროსს. ჩვენი შრომა სწორედ ის იყო, რომ ეკლესიის ისტორიაში პირველად ვუწოდეთ აფსაროსს მისი თანამედროვე სახელი გონიო, და ეს იყო თითქმის 20 წლის წინ. სწორედ ამის შემდეგ, მომეცა საშუალება მემტკიცებინა, რომ საქართველოში განისვენებდა არა მხოლოდ ერთი მოციქული _ წმიდა სიმონ კანანელი (ასეთი აზრი გაბატონებული იყო იქამდე ჩვენში), არამედ ორი. რომ მეორე წმიდა მოციქული აჭარაში, ბათუმთან ახლოს გონიოში განისვენებს.
ასევე, პირველად ჩვენ მივუთითეთ, რომ ქართლის ცხოვრების ცნობა წმიდა ანდრიას მიერ აწყურში საეპისკოპოსოს დაარსების შესახებ, რომლისთვისაც იქამდე ყურადღება არ მიუქცევიათ, სინამდვილეში წარმოადგენდა ცნობას, ქართული ეკლესიის I საუკუნეში ორგანიზების შესახებ და თუ ეს ასეა, ქართველ იერარქთა რიგში აღნიშნული ეპისკოპოსი პირველი აღმოჩნდება. ეს თვალსაზრისი ბატონ ე.ბ.-ს ლამაზად ჩაურთავს თავის ნაშრომში და კიდევ სხვა მრავალი თვალსაზრისი, რომელთა მიმოხილვისთვის ადგილი აღარ რჩება, მაგრამ მაინც ჩემთვის გამოცანად რჩება ერთი საკითხი: ივ. ჯავახიშვილის სახელობის ისტორიის ინსტიტუტის ზოგიერთი თანამშრომელი, რატომ არ მიაგებს სათანადო პატივს დიდი ივანე ჯავახიშვილის შრომას. კერძოდ, საქმე შეეხება საქართველოში მოციქულთა მოღვაწეობის საკითხს. როგორც ცნობილია, ივ. ჯავახიშვილმა კატეგორიულად უარყო საეკლესიო გადმოცემა წმიდა მოციქულების საქართველოში მოღვაწეობის შესახებ და მას ლეგენდა უწოდა, მიაწერა თქმულებათა რიცხვს. ამ ნაშრომში, როგორც ცნობილია, ივ. ჯავახიშვილმა დაიმსახურა რუსეთის წამყვანი უნივერსიტეტის სამეცნიერო ჯილდო. შემდგომში თითქმის ერთი საუკუნის მანძილზე ქართულ საისტორიო მეცნიერებაში წმიდა მოციქულების ხსენება არა მარტო შეუძლებელი იყო, ვითარცა არასამეცნიერო თვალსაზრისისა, არამედ მიაჩნდათ არაკომპეტენტურობადაც. კარგად მახსოვს ჩემი აღნიშნული ნაშრომების გამოქვეყნებამდე “საქართველოს ეკლესიის კალენდრების” საერო რედაქტორებიც კი ერიდებოდნენ წმიდა მოციქულების ხსენებას. მაგალითად, როცა ერთ, ზუსტად აღარ მახსოვს, 1982-84 წლების კალენდრების რედაქტორს ბატონ ნ.ბ.-ს შევეკითხე თუ რატომ არ ახსენებდა მის მიერ გამოქვეყნებულ საქართველოს ეკლესიის ისტორიის მწირ ქრონოლოგიურ ჩამონათვალში წმიდა მოციქულებს, მან ასე მიპასუხა: რა უვიცები არიან თანამედროვე ქართველი სასულიერო პირები, ისიც კი არ იციან, რომ ეს საკითხი ივანე ჯავახიშვილმა მეცნიერულად უარყოო. სწორედ ასეთი ფონის გამო დამჭირდა მე, რომ მთელი თავები მიმეძღვნა საქართველოში მოციქულთა მოღვაწეობისათვის. შემდეგ დამჭირდა საგანგებო დისერტაციის დაცვა ისტორიის ინსტიტუტში, რათა ბატონ ნ.ბ.-ს მსგავსად უვიცობად არ ჩაეთვალათ ჩემს მიერ მოციქულების ხსენება საქართველოს ეკლესიის ისტორიის პირველი საუკუნეების აღწერისას.
ასეა თუ ისე, საეკლესიო მწერლებს არც კი გვევალებოდა, მაგრამ მაინც შევეცადეთ მეცნიერული თვალსაზრი წარმოგვედგინა მოციქულთა ჩვენში მოღვაწეობის შესახებ. თუმცა, საეკლესიო ავტორებს მეცნიერული არგუმენტების გარეშეც, რა თქმა უნდა გვწამდა და პატივს ვცემდით ზემოთ აღნიშნულ თვალსაზრისს ჩვენში მოციქულთა ღვაწლის შესახებ.
თუ საერო ისტორიკოსი გულწრფელია, როცა დაბეჯითებით მიუთითებს საქართველოში წმიდა მოციქულების ქადაგებათა შესახებ, ის ვალდებულია პირველ რიგში კეთილსინდისიერად, მეცნიერული მეთოდებით გააბათილოს ივ. ჯავახიშვილის მიერ წამოყენებული მოსაზრება და მხოლოდ ამის შემდგომ წეროს აღნიშნულის შესახებ.
ჩვენში ჯერ-ჯერობით არცერთ საერო მეცნიერს არ გაუბათილებია ივ. ჯავახიშვილის აღნიშნული მოსაზრება. შესაბამისად, ის ვითარცა სამეცნიერო მოსაზრება კვლავ მოქმედია და დაძლეული არ არის. ასეთ ქმედებას კი მიესალმებოდა თვითონ დიდი ივანე ჯავახიშვილი, რადგანაც მისი თვალსაზრისით ისტორიოგრაფია არ არის დოგმატური მეცნიერება, ყოველ ახალ თაობას ახალი წყაროები და მეთოდები უჩნდება ძველის დასაძლევად და თავიანთი ახალი არგუმენტების დასასაბუთებლად, ისტორიოგრაფია ვითარდება და ჯანსაღი კრიტიკის გარეშე მას საქართველოში ღრმა ჩამორჩენილობა ელოდება. ასე, რომ თუკი ბატონ ე.ბ-ს და სხვებს ნამდვილად სჯერათ ჩვენში მოციქულების ქადაგება, ეს მათ სამეცნიერო არგუმენტებით უნდა დაამტკიცონ, თუნდაც ისევე, როგორც ეს გავბედეთ ძველად რამდენიმე სასულიერო პირმა, თუმცა ახლა ყველა კარი ღიაა.
რაც შეეხება “დასავლეთ საქართველოს” ე.წ. ეკლესიას, მას ქვემოთ შევეხებით.
მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე