ზოგიერთი უცხოელი მკვლევარის აზრით, არგონავტებისა და ოქროს საწმისის თქმულება ხეთურ-აღმოსავლურ ანატოლიაში იყო გავრცელებული, აღსანიშნავია, რომ ამირანის თქმულებასა და არგონავტების მითს ერთი სიუჟეტი აქვთ. კერძოდ, როგორც ითქვა:
1. ამირანს ყლაპავს გველეშაპი და კიდევ უფრო ძლიერი გამოდის მისი მუცლიდან, მან დანით გაუჭრა შიგნიდან მუცელი გველეშაპს. ზემო სვანეთში სოფელ ლენჯერის მთავარანგელოზთა ეკლესიის გარე კედელზე გამოხატულია ამირანის ბრძოლა ვეშაპთან, მას აქვს ასეთი წარწერა -”ოდეს ამირან ვეშაპმა შთანთქა, ვეშაპი მოკლა და გამოვიდა”. იაზონსაც ყლაპავს დრაკონი და მედეას დახმარებით მუცლიდან გამოდის.
2. იაზონი მეგობრებთან ერთად მიემართება სამოგზაუროდ. ამირანიც ა ერთად (ბადრი და უსუპი) მიემართება სამოგზაუროდ (სალაშქროდ). სვანეთის იმავე ეკლესიის გარეკედელზე დახატულია ამირანის მეგობრები – “ბადრი, სეფედავლე და უსუპი”. ამ მოგზაურობის დროს იაზონი ამარცხებს გიგანტ ციკლოპს, ამავე ეკლესიის კედელზე გამოხატულია თუ როგორ ჭრის გიგანტ დევს ამირანი თავს, მის გვერდით მისი მეგობრებია შუბითა და ფარით შეიარაღებული; 435 3. ამირანის საცოლე ყამარი ღალატობს თავისი დედ-მამის ოჯახს, მამის უჩუმრად მიჰყვება ამირანს, შემდეგ კი აკვლევინებს საკუთარ მამას. იაზონის საცოლე მედეაც აკვლევინებს საკუთარ ძმას და ამარცხებინებს საკუთარ მამას.
4. ამირანის სასიმამროს მაგიური ძალა აქვს – ამინდს ცვლის, მისი ცხენების ჩლიქებით აჩქეფებული წყლის ნამი აწვიმებს. იაზონის სასიმამროსაც ასევე მაგიური ძალა აქვს – სპილენძის ჩლიქიანი ხარები ჰყავს, თესავს კბილებს და ამოდიან ჯარისკაცები.
5. ამირანის საცოლეს (ყამარს)- ჭურჭლეული აუმხედრდება, ისინი ზეცაში მიჯრით გარბიან რათა შეატყობინონ ასულის ღალატი მამას. იაზონის საცოლე იპარავს ყველაზე ძვირფას ოქროს საწმისს. (როგორც ჩანს “ოქროს საწმისის” იდენტური ამირანიანში არის “საჭურჭლე” – “ჭურჭელი”).
6. იაზონის ამბავში აპოლონიოს როდოსელი ახსენებს “კვიტაიელი აიეტის კოშკებს”, სიტყვა “კოშკი” ამირანიანშიც გვხვდება – ალგეთის ხეობაში, “ბროლის კოშკია”, რომელსაც კარები არა აქვს. მას უვლის გარშემო ამირანი, შემდეგ წიხლს კრავს და კოშკის კედელს შეანგრევს. იაზონიც გადალახავს კედელ-გოდოლს.
დასკვნა: არგონავტების მითი არის არა რეალური ამბავი, არამედ მითი პელაზგურ-თესალიური და მისი მონათესავე ხალხებისა, რომელთა რიცხვშიც ჩანს, ქართველთა წინაპრებიც შედიოდნენ. ან ქართველთა წინაპრებმა გაიტანეს ბალკანეთში ეს მითი. სახელი “ამირანი” შემდეგ შეერქვა გმირს. ცეცხლთაყვანისმცემლობის ეპოქაში მას ალბათ “აჰრიმანი” ეწოდებოდა – “ბოროტი სული”. ამირანის მამის სახელი “სულკალმახი” – “კოლხს” გვაგონებს, მას ერქვა. სულ-კალმახ-ი კოლხი აია – კოლხიდა, შესაძლოა აია-ქალდეასაც ნიშნავდეს. ქართულში “ქ-გ-კ” და “დ-ტ-თ”, ასევე “ა-ო” გადასვლები იძლევა საფუძველს ვიფიქროთ, რომ სიტყვა “კოლხი”, შესაძლოა ჟღერდა ასევე, როგორც “ქალხი”, “ქალდი”. სუფიქსები “ხი, ტი, თი, დი” სიმრავლეს აღნიშნავს და იდენტურია. ამიტომაც შესაძლოა სიტყვამ “კოლხი”, მოგვცეს სიტყვა – “ქალხი”, “ქალდი”. 436 ეტიმოლოგიურად სიტყვები კოლხი და ქალდი ერთმანეთის იდენტურია. ჰაიასას ქვეყნის ქვეშ შესაძლოა იგულისხმებოდეს აია-კოლხიდა ანუ აიაქალდეა. ქალდეა შემდეგში ერქვა ტრაპეზუნტის რეგიონს, ისტორიულ კოლხეთში, გაცილებით ადრე კი ურარტუს. ქალდების ტომი, ქსენოფონტის ცნობით, შავი ზღვიდან ვიდრე თითქმის ვანის ტბამდე ცხოვრობდნენ. ასე, რომ “ქალდ” ტერმინი უწყვეტად ცოცხალი იყო ამ რეგიონში (შავი ზღვიდან ვანის ტბამდე) საუკუნეთა მანძილზე. მისი სახელი კოლხიდიდან ურარტუმდე ქმედებდა. როგორც ვთქვით, ურარტუს ქალდეა ერქვა და არა ჰაიასა. ამასთანავე, “აია” ფუძე-ძირი ჟღერს ურარტუს თვითსახელწოდებაში – “ბიაიანილი”, ბი-აია-ნილი, სადაც “ბი”, შესაძლოა პრეფიქსი იყოს მრავლობითობის აღმნიშვნელი. “ნილი, ილი” – ქართული სუფიქსებია. “ჰაიასას” ქართულ სამყაროსთან კავშირს უნდა მიუთითებდეს ამ ტერმინის სუფიქსი “სა”. მიიჩნევა, რომ ტერმინში – “ჰაიასა”, სიფიქსი “სა” არის ხეთური წარმომავლობისა და აღნიშნავს რასაც ქართული “ეთი”. მაგრამ იმავეს აღნიშნავს ასევე ქართული “სა-სი” (თბილისი, ქუთაისი, უბისა, კვაისა, ჯვარისა და სხვა). “ჰაიასა” – “აია-კოლხიდა”, იგივე აია-კარდუ, კოლხიდა-ქალდუ, ქალდეა უნდა იყოს, ანუ სახელი ვრცელი ქვეყნისა ტრაპეზუნტიდან-ვანის ტბამდე.
პარაგრაფი #118
წიგნიდან, მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე „არიან-ქართლი“. 2015.