მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე
ამჟამად, საქართველოს მორწმუნეთა გარკვეული ნაწილი, სამწუხაროდ, სწორად არ იგებს ტერმინ “ეთნოფილეტიზმის” მნივნელობას, მათი აზრით, ეთნოფილეტიზმს ეთნიკური სიყვარული შემოაქვს ეკლესიაში, რაც მიუღებლად მიაჩნიათ და ამიტომაც ზოგიერთი ცდილობს დაარწმუნოს სხვა მორწმუნე თავი დაიცვას ფილიტიზმის უკიდურესობისაგან, ამის მაგალითებად მოყავთ ტერმინები `ეროვნული ეკლესია~ და `ქართული ეკლესია~.
როგორც აღინიშნა, ესაა შეცდომა.
ტერმინი `ეთნოფილიტიზმი~ საეკლესიო სამართლის ტერმინია და სხვა მნიშვნელობით იხმარება ეკლესიაში.
ეთნოფილიტიზი არის რომელიმე ავტოკეფალური ეკლესიის წიაღში რაიმე ჯგუფის მიერ ეთნიკური ნიშნით საკუთარი ეთნიკური ეკლესიის დაფუძნების მცდელობა.
მაგალითად, თუკი საბერძნეთის (ელადის) ეკლესიაში რუმინელი მორწმუნეები და რუმინელი სამღვდელოება შეეცდება დააფუძნოს ეთნიკურ რუმინელთა ეკლესია _ ეს იქნება ეთნოფილიტიზმი, ანდა თუკი, სერბეთის ეკლესიაში, ვთქვათ, ბელორუსები შეეცდებიან დააფუძნონ ბელორუსული ეკლესია (სერბეთის საეკლესიო იურისდიქციის შიგნით) _ აი ეს იქნება ეთნოფილიტიზმი.
მსგავსადვე, თუკი საქართველოს ავტოკეფალური ეკლესიის იურისდიქციაში შემავალ ტერიტორიაზე ვთქვათ, ოსთა ეთნოჯგუფი შეეცდება დააფუძნოს ოსური ეკლესია ეთნიკური ნიშნით _ ეს იქნება ეთნოფილიტიზმი.
მაგალითად, ეთნოფილეტიზმია აფსუა (აფხაზ) არქიმანდრიტ დოროთე დბარის ქმედება, როცა ის საქართველოს ეკლესიის კონონიკურ ტერიტორიაზე აფუძნებს ეთნიკური აფხაზების ე.წ. `აფხაზთთა ავტოკეფალურ სამიტროპოლიტოს~,
ეთნოფილეტიზმია ცხინვალელ `ეპისკოპოს~ გიორგი პუეხტეს ქმედება, რომელმაც საქართველოს მიწა-წყალზე, ცხინვალის რეგიონში, დააფუძნა ე.წ. `ალანიის სამიტროპოლიტო~ Eოსური ეთნიკური ნიშნით.
ეთნოფილეტიზმია არა ის, რომ საქართველოს ეკლესიას ხანდახან უწოდო `ქართული ეკლესია~ და სათანადო პატივი სცე წმიდა ცოტნე დადიანს, არამედ ის, რომ რომელიმე კუთხურ ენა-კავზე თარგმნო წმიდა წერილი იმ საბოლოო მიზნით, რათა დააფუძნო ეკლესია ე.წ `ეთნიკური ნიშნით~, რაზეც წერენ კიდეც ინტერნეტში.
მაშასადამე, საქართველოს ავტოკეფალური ეკლესიის სიყვარული, საქართველოს ეკლესიის წარსულის ძიება, მისი მომავლისათვის ზრუნვა და მისი წმიდანების პატივისცემა არ არის ეთნოფილეტიზმი, როგორც წარმოუდგენია ნიჰილისტთა ჯგუფს.
მსგავსადვე, არც სხვა ავტოკეფალური ეკლესიების სიყვარულია ეთნოფილეტიზმი, მაგალითად, ისე უყართ, ვთქვათ, სერბებს თავიანთი ეკლეისია, რომ ყველგან მისი ერთგული მრევლი არიან, მსგავსადვე, ბერძნები, რუმინელები და სხვა. ასეთი სიყვარული არაა ეთნოფილეტიზმი.
ეს საეკლეისო სამართლის ტერმინი (ეთნოფილეტიზმი) გამოიკვეთა მე-19 საუკუნეში ოსმალეთის იმპერიის წიაღში.
როგორც ცნობილია, იმჟამად ოსმალეთი ერთიან სახელმწიფოს წარმოადგენდა და მის შემადგენლობაში შედიოდა ბულგარეთი.
შესაბამისად, იმჟამად კანონიკურად, ბულგარეთის მართლმადიდებლები კონატრანტინოპოლის პატრიარქის სამრევლოში შედიოდანან
ოსმალეთის იმპერიის დაშლამდე, ანუ მე-20 საუკუნემდე, სახელმწიფო კანონის შესაბამისად, მთელს ოსმალეთის იმპერიაში მცხოვრები ყველა მართლმადიდებელი ხალხი შედიოდა კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს იურისდიქციაში, ასეთი ვითარებისას, ბულგარეთის სასულიერო წოდებამ განიზრახა აღედგინა უძველესი ბულგარული საპატრიარქო და გამოსულიყვნენ კონსტანტინოპოლის პატრიარქის Uუშალო ზედამხედველობიდან.
როგორც ითქვა, ეს ხდებოდა ოსმალეთის იმპერიაში და რადგანაც, იმჟამად, ბულგარეთი ოსმალეთის შემადგენობაში შედიოდა,
ასეთ ვითარებაში, ოსმალეთის იმპერიის ანუ კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს იურისდიქციის შიგნით, ბულგარელათა აქტიურობა უკანონობად ჩაითვალა, რადგანაც, ერთიან სახელმწიფოში წესის თანახმა დ ერთი ეკლესია უნდა იყოს.
ამ მწვავე საკითხის განსახილველად შედგა 1872 წლის კონსტანტინოპოლის საეკლესიო კრება, რომელმაც სამართლიანი დადგენილება მიიღი ეთნოფილეტიზმის შესახებ, რომ ეთნოფილეტიზმია ავტოკეფალური ეკლესის კანონიკურ ტერიტორიაზე რომელიმე ეთნიკური ჯგუფის მიერ საკუთარი ეკლესიის დაფუძნების მცდელობა, რაც მკაცრად აიკრძალა.
მართლაც, როგორც აღინიშნა, ამ დროისათვის ოსმალეთის იმპერია ჯერ კიდევ ერთიან სახელმწიფოს წარმოადგენდა, მის საზღვრებს შიგნით იყო მოქცეული ეთნიკური ბულგარელების, რუმინელების, სერბებისა და სხვა მართლმადიდებელი ეთნოსების მიწაწყალი, მთელი ამ სახელმწიფოს (ოსმალეთის) საზღვრებს შიგნით მოქცეული ტერიტორია იმჟამად, როგორც აღინიშნა, კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს კანონიკურ იურისდიქციაში შედიოდა, შესაბამისად, ეთნიკური ბულგარელები, სერბები და სხვა ეთნოსები კონსტანტინოპოლის სამრევლოში შედიოდნენ, ამიტომაც, ცხადია იმჟამად ბულგარელთა მცდელობა ოსმალეთის სახელმწიფოში შეექმნათ თავიანთი ეკლესია ეთნიკური ნიშნით სამართლიანად იწოდა ეთნოფილეტიზმად და აიკრძალა.
საუკუნეთა მსვლელობამ ვითარება შეცვალა, დაიშალა ოსმალეთის იმპერია, წარმოიქმნა მართლმადიდებელთა ეროვნული სახელმწიფოები – ბულგარეთისა, რუმინეთისა და სხვა, მათში ყოველგვარი საეკლესიო წესების დაცვით ჩამოყალიბდა ეროვნული ავტოკეფალური ეკლესიები, რომელნიც ცნო კონსტანტინოპოლმა და მათ ავტოკეფალია მიანიჭა, ამიტომაც ცხადია ამჟამად კონსტანტინოპოლი ბულგარულ ეკლესიას არ უწოდებს ეთნოფილეტურს.
მაშასადამე, დროის ცვლასთან ერთად შეიცვალა დამოკიდებულება საკითხის მიმართ. ოსმალეთის იმპერია დაიშალა და ამჟამად უკვე ორი ახელმწიფო არსებობს და ორივე მისი ეკლესია ერთმანეთს ცნობს და აღიარებს.
ამის თქმა საჭიროდ მივიჩნიეთ, რადგანაც აღნიშნული ჩვენი მორწმუნეების მირ მითითებული ლიტერატურის შესაბამისი ნაწილი უკვე დიდი ხნის მოძველებულია და არ ასახავს იმ ძმურ სიყვარულს, რომელიც ამჟამად არსებობს ორ წმიდა, ბულგარეთისა და კონსტანტინოპოლის ეკლესიათა შორის. მსგავსადვე მოძველებულია ლიტერატურის ერთი ნაწილი დიასპორას საკითხთა შესახებ.
ასევე არსწორია ზოგიერთი ავტორიტეტის გამონათქვამი, ტერმინ `ეროვნული ეკლესიის~ შესახებ _ თითქოსდა ის ეთნოფილეტურია და მკრეხელობაა.
სინამდვილეში კი ტერმინს `ეროვნული ეკლესია~ არაფერი აკავშირებს ეთნოსის სიყვარულთან. ეს ტერმინიც საეკლესიო სამართლის სფეროდანაა და ნიშნავს ისეთ ეკლესიას, რომელიც დომინანტია რომელიმე სახელმწიფოში.
უნდა ვიცოდეთ, რომ `ეროვნული ანუ სახელმწიფო ეკლესიის~ სტატუსი აქვს ეკლესიათა უმრავლესობას ევროპაში, მათ შორის მართლმადიდებლურ ქვეყნებშიც.
მაგალითად ერონული ანუ სახელმწიფო ეკლესიების სტატუსი აქვთ ეკლესიებს საბერძნეთში, დიდ ბრიტანეთში (დიდ ბრიტანეთში ორი სახელმწიფო ანუ ეროვნული ეკლესიაა _ ანგლიკანური და პრესვიტერიანული), შვეიცარიაში (ევანგელიკურ-ლუთერანული), იტალიაში (კათოლიკობა), ირლანდიაში (კათოლიკური, 1937 წლიდან), ბელგიაში (კათოლიკური, 1831 წლიდან), დანიაში (`დანიის სახელმწიფო ეკლესია~ _ ევანგელიკურ-ლუთერანული), ისლანდიაში (`ისლანდიის სახელმწიფო ეკლესია~), ნორვეგიაში (ევანგელიკურ-ლუთერანული, მისი მეთაურია მეფე), ესპანეთში და სხვა მრავალ ევროპულ ქვეყანაში.
შესაბამისად ტერმინი `ეროვნული ეკლესია~ საბერძნეთში ანდა დანიაში არ ნიშნავს ეთნიკურ ბერძენთა და დანიელთა ეკლესიას, არც ჩვენში ნიშნავს ტერმინი ეროვნული ეკლესია ეთნიკურ ქართველთა ეკლესიას არამედ სახელია სრულიად საქართველოს მართლმადიდებელი მრევლისა.
ასე, რომ `ეროვნული ეკლესია~ _ საეკლესიო სამართლის ტერმინია და სამწუხაროა, რომ ერთ ჯგუფში მის შესახებ არასწორი ინფორმაცია ვრცელდება.
აღსანიშნავია ისიც, რომ საქართველოს ეკლესიას `ქართული ეკლესია~ უწოდეს ჟურნალისტურ წრეებში XX ს-ის ბოლოს, ის კალკია რუსული შესაბამისი ტერმინისა `Грузинскии Церков~ ჩვენი ეკლესიის ნამდვილი სახელია `საქართველოს ეკლესია~, მე ამის შესახებ წერილიც გამოვაქვეყნე გაზეთ `მადლში~ XX ს-ის ბოლოს.
ჩემი შენიშვნები, შესაბამისად, შეეხება ლიტერატურას, რომელიც ცდილობს ეკლესიაში დანერგოს წარსულის დიდი მოღვაწეების მიმართ შეუწყნარებელი ნიჰილიზმი და რომელიც ებრძვის ავტორიტეტებს.
7.07.2014