ქართული ტომები დიდ სებასტოპოლისში, აფსარის ციხესთან, ჰისოს ნავსადგურთან და მდინარე ფაზისთან
ქართული ტომები განფენილნი იყვნენ და ცხოვრობდნენ არა მხოლოდ დასავლეთ საქართველოში, არამედ ვრცლად უფრო სამხრეთითაც და მათ საკუთარი კერძოობითი სახელებითაც იხსენიებენ, მაგრამ ზოგადად ისინი მაინც ერთი სახელით – იბერებად იხსენიებოდნენ და მათ აღნიშნულ მიწა-წყალსაც ძირითადად იბერია ეწოდებოდა.
VIII საუკუნის ავტორმა ეპიფანე კონსტანტინოპოლელმა, კრიტიკულად მიმოიხილა თავისი წყაროები და ფეხითც მოიარა ის ადგილები, სადაც ანდრია მოციქული მოღვაწეობდა. აქ, ყველგან, იბერები ცხოვრებდნენ.
ეპიფანე კონსტანტინოპოლელი წერს: “დიდ სებასტოპოლისში, აფსარის ციხესთან, ჰისოს ნავსადგურთან და მდინარე ფაზისთან მოსახლეობდნენ იბერიელები, სუსები, ფუსტელები და ალანები” (გეორგიკა, IV, I, 57).
მისი აზრით, ტრაპეზუნტი არის ლაზიკის ქალაქი, ხოლო ტრაპეზუნტის ზემოთ მდებარე ქვეყანა კი უკვე იბერიაა.
ანდრია მოციქულმა განანათლა ტრაპეზუნტი ლაზიკაში, იბერია და ზღვის პირას მცხოვრებნი
წმიდა ანდრია მოციქული “ამისოდან წამოსვლის შემდეგ მივიდა ტრაპეზუნტში, ლაზიკის ქალაქში, იქიდან ის წავიდა იბერიაში, მას შემდეგ, რაც მან ზღვის პირას მცხოვრებნი მრავალნი განანათლა, ის ჩავიდა იერუსალიმში” (იქვე, გვ. 58).
ეპიფანე კონსტანტინოპოლელი თავისი წმიდა ანდრიას ცხოვრების სხვა ადგილასაც, ერთად ახსენებს იბერისა და ფაზისს, ისინი ერთ რეგიონში არიან. “მოიარეს ქალაქები, იქადაგეს და სასწაულები მო¬ახდინეს და ჩავიდნენ იბერიაში, ბოლო რამდენიმე დღის შემდეგ სუსანიაში” (იქვე, გვ. 58).
სუსანია (ს. ყაუხჩიშვილის მიხედვით კი სუანია) ქართული წყაროების მიხედვით, აჭარის მთიანეთსა და ოძრხე-სამცხეში იყო, სადაც ანდრიამ იქადაგა ტრაპიზონიდან მდინარე ჭოროხის გადმოკვეთის შემდეგ.
ქართული წყაროები სადღაც აქ აღნიშნავდნენ პუნქტ სოსანიგეთის არსებობას. თუ ასეთი მოსაზრება მისაღებია, ისტორიული სვანეთის ერთი ნაწილი, ჩანს, მოიცავდა ჭოროხის შესართავის ჩრდილო-აღმოსავლეთით მდებარე მთიან მხარეებსაც. ბერძნული წყაროებიც თითქოსდა ამის შესახებ მიუთითებს.
იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ შემდგომი თაობები ჭეშმარიტებას უკეთ დაადგენენ.