პროფესორის, მიტროპოლიტ ანანია ჯაფარიძის მოხსენება საერთაშორისო კონფერენციაზე „რელიგია და მეცნიერება“
17-დან 20 მაისის ჩათვლით საქართველოს ეკლესიის დელეგაცია მისი უწმინდესობის ხელმძღვანელობით კონსტანტინეპოლის საპატრიარქოს სტუმრობდა. მსოფლიო საპატრიარქო ოფიციალურად მილანის ედიქტის საიუბილეო თარიღს აღნიშნავდა, თუმცა ილია მეორემ და ბართლომეოს პირველმა აფხაზეთში საეკლესიო ვითარებაზეც იმსჯელეს.
თუ რა გზები დასახეს საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქმა და დელეგაციის წევრებმა ოკუპირებულ ტერიტორიაზე არსებული პრობლემის შესახებ, როგორია რუსეთის პოზიცია აღნიშნულ თემასთან დაკავშირებით და რა ვითარებაა ოკუპირებულ ტერიტორიაზე, ამის შესახებ „ამბიონს“ მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე ესაუბრა:
„2013 წელს ქრისტიანობისათვის დიდი თარიღი შესრულდა. 313 წელს, 1700 წლის წინ იმპერატორმა კონსტანტინემ გამოსცა მილანის ედიქტი, ანუ ეს გახლავთ შეწყნარება ქრისტიანებისა. მანამდე რომის იმპერიაში ქრისტიანობა ძალზე იდევნებოდა. მილანის ედიქტის ამ დადგენილების შედეგად ქრისტიანობა მიიღეს, როგორც ერთ-ერთი თანაბარუფლებიანი სარწმუნოება რომის იმპერიაში. ეს უდიდესი გამარჯვება იყო ქრისტიანობისა. ქრისტიანობა აღარ იდევნებოდა და იმის გამო, რომ რომის იმპერიის მოსახლეობის დიდი ნაწილი ქრისტიანი იყო, ბუნებრივია, ქრისტიანობამ გაიმარჯვა მთელ რომის იმპერიაში. მილანის ედიქტის წყალობით, რომის იმპერია გახდა ქრისტიანული ზესახელმწიფო.
ამ მოვლენას აღნიშნავდა მსოფლიო საპატრიარქო კონსტანტინეპოლში. შეკრებილნი იყვნენ მსოფლიოს სხვადასხვა ეკლესიის წარმომადგენლები, უმაღლესი სასულიერო იერარქები.
მოგეხსენებათ, რომ სტამბულში – კონსტანტინეპოლში მსოფლიო პატრიარქს აქვს თავისი კათედრა. ეს არის ძველი დედაქალაქი ბიზანტიისა, ძველი კონსტანტინეპოლი, განსაკუთრებით დიდი მოლოდინი იყო იმისა, რომ საქართველოს უწმინდესი პატრიარქი ილია II ჩაბრძანედებოდა კონსტანტინეპოლში. საქმე ის გახლავთ, რომ სწორედ ამ დღეებში გახლდათ აღდგომა რამდენიმე კვირით ადრე. ჩვენი უწმინდესის ჩაბრძანება ინება მსოფლიო პატრიარქმა, რათა კიდევ ერთხელ მისთვის მიელოცა აღდგომა და საქართველოს პატრიარქს წმიდა ივერიის მადლი მიეტანა კონსტანტინეპოლში, მსოფლიო ეკლესიები დაელოცა ჩვენს უწმინდეს პატრიარქს. ეს იყო სიყვარულის, მეგობრობის, პატივისცემის შეხვედრა. ვიზიტი რამდენიმე დღეს გაგრძელდა… იყო ლიტურგია ერთ-ერთ მთავარ ტაძარში, წირვის შემდეგ მოიხსენიეს ძველი პატრიარქები. მათ შორის გახლდათ დიმიტრიოსი – კონსტანტინეპოლის პატრიარქი, რომლის საფლავზეც ჩვენ გავედით და პანაშვიდი გადავიხადეთ. დიმიტრიოსი არის ის პატრიარქი, რომელმაც 1990 წელს კიდევ ერთხელ აღიარა საქართველოს ეკლესიის საპატრიარქო ღირსება და მისი ადგილი მსოფლიო ეკლესიათა შორის. ასე რომ, ეს იყო მოვლენა, დღესასწაული მსოფლიო ეკლესიისათვის, პატრიარქის ჩაბრძანება და ასევე, მისი დელეგაციის წევრებისათვისაც.
მეორე დღეს იყო შეხვედრა თვითონ საპატრიარქოს შენობაში. კონსტანტინეპოლის საპატრიარქოს სინოდის წევრები, თავად უწმინდესი პატრიარქი, ასევე, ჩვენი უწმინდესი და ჩვენი დელეგატები შევიკრიბეთ და ვიმსჯელეთ. საუბარი ეხებოდა, რა თქმა უნდა, სხვადასხვა მსოფლიო საეკლესიო საკითხებს. ერთ-ერთი საკითხი გახლდათ საქართველოს ეკლესიის მთლიანობა, კიდევ ერთხელ ამის დადასტურება და აღიარება.
მსოფლიო პატრიარქმა პირველი სიტყვიდანვე ბრძანა, რომ მსოფლიო საპატრიარქო უსიტყვოდ აღიარებს, აფხაზეთი შედის საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციაში, რაც უეჭველია და მათ არასდროს ეჭვი არ შეპარვიათ და არც შეეპარებათ, მაგრამ პრობლემას ქმნის ის გარემოება, რომ ზოგიერთი პირი ჩადის კონსტანტინეპოლში და ითხოვს, საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციაში მყოფი აფხაზეთი გადავიდეს კონსტანტინეპოლის იურისდიქციაში. თავად პატრიარქმა ბრძანა, რომ ეს მიუღებელია.
ჩვენმა უწმინდესმა პატრიარქმა, დელეგაციის წევრებმა დასახეს გზები და მეთოდები, თუ რა არის საჭირო იმისათვის, რათა აფხაზეთში მცხოვრებ მართლმადიდებელ ქრისტიანებს მიექცეს ისეთი ყურადღება, როგორიც აქამდეც ექცეოდა, რა თქმა უნდა, ჩვენი ეკლესიის მხრიდან და შემდგომ კიდევ სხვა გზები დაისახა ამისთვის.
ერთ-ერთი გზა გახლავთ ის, როგორც უწმინდესმა ილია მეორემ ბრძანა, რომ ის აფხაზეთში დანიშნავს თავის ქორეპისკოპოსს, მცოდნეს იქაური ზნე-ჩვეულებისა, იქაური ადგილისა და გარემოსი, ეყოლება მრავალი ნაცნობი, მეგობარი, ასეთი კი მრავალია, 300.000-მდე ჩვენი მართლმადიდებელი ქრისტიანი გამოაძევეს აფხაზეთიდან და ბევრი დახოცეს, ეს იყო ტრაგედია ჩვენი ერისა და მართლმადიდებლობისათვის, ჩვენი მოსახლეობის გენოციდი, ლტოლვილთა შორის ბევრი სასულიერო პირი გახდა, მათ შორის, ზოგიერთი ეპისკოპოსია. იმ ხალხის ტანჯვა და ტრაგედია ზოგიერთმა ჩვენმა ეპისკოპოსმა, სასულიერო პირმა, მონაზონმა პირადად გადაიტანა.
ზუსტი თარიღი უცნობია ჩემთვის, როდის შევა ქართველი სამღვდელოება აფხაზეთში. როგორც უწმინდესმა ბრძანა, შემზადდება შესაბამისი პირობები და დანიშნავს ქორეპისკოპოსს.
რუსეთის ეკლესიას თავისი პოზიცია გააჩნია ამ ყოველივეს მიმართ და ჩვენ ეს უნდა ვთქვათ. ცხინვალის ომის შემდეგაც რუსეთის სინოდმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ აფხაზეთი შედის საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციაში. მაგრამ, რა თქმა უნდა, მათ თავიანთი პოზიცია აქვთ. აფხაზეთში არის განხეთქილებაში მყოფი ჯგუფი, რომელიც სწორედ კონსტანტინეპოლში ამრუდებს ჩვენი ურთიერთობის სურათს. ეს ჯგუფი არის დოროთე დბარის მიერ ჩამოყალიბებული. დბარი გახლავთ არქიმანდრიტი. კონსტანტინეპოლის ერთ–ერთი მიტროპოლიტი ბრძანებდა, რომ ის აუცილებლად უნდა განიკვეთოს ეკლესიიდან, როგორც მწვალებელი. დოროთე დბარი აცხადებს, რომ მან თითქოსდა აღადგინა აფხაზეთში საქართველოსაგან დამოუკიდებელი ეკლესია, შექმნა ე.წ. სამიტროპოლიტო. დბარის ჯგუფი, სეპარატისტებისა და მწვალებლების ჯგუფია, რომლებიც აფხაზეთშია მოკალათებული და ძალზედ დიდ გავლენას ახდენ, რადგან როგორც ჩანს, მას ეხმარება აფხაზეთის სეპარატისტული სამთავრობო წრეები. აქვთ დიდი გავლენა, თანხები და ავრცელებენ არასწორ საისტორიო ლიტერატურას მთელ მსოფლიოში. მათ უნდათ, რომ აფხაზეთი სულიერადაც, ეკლესიურადაც დაკარგოს საქართველომ, ანუ მიმდინარეობს დიდი ომი საქართველოსთვის.
მსოფლიო საპატრიარქომ გასაგებად უთხრა დბარს, რომ მსოფლიო საპატრიარქო აღიარებს, საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციას აფხაზეთში, ანუ მიუთითა, რომ მათი მცდელობა არასწორია.
ჩვენი ეკლესია მოწყალე და შემწყნარებელია მათ მიმართ. ვფიქრობთ, რომ როგორც დბარი, ისევე ასეთი სხვა პირები მოინანიებენ თავიანთ ცოდვას და დაუბრუნდებიან დედაეკლესიის წიაღს. დედაეკლესია არის საქართველოს ეკლესია. მართალია, როგორც კონსტანტინეპოლში აღნიშნეს, ისინი არიან მწვალებლები და განხეთქილებაში მყოფნი, მაგრამ ჩვენ იმედი გვაქვს, რომ ისინი დაუბრუნდებიან მართლმადიდებლურ ეკლესიას.
უნდა მოგახსენოთ , რომ დბარი მთელ მსოფლიო ეკლესიებში აგზავნის მიმართვებს, გაავრცელა და ავრცელებს არასწორ ინფორმაციას, თანაც ინტენსიურად და ძალზე მიზანმიმართულად. კონსტანტინეპოლის საპატრიარქოში ბევრჯერ გაგზავნა ყალბი საისტორიო ცნობები, რომლებიც საბჭოთა ეპოქაში იყო შემუშავებული. საერთოდ, XIX და XX საუკუნეში საქართველოს არ ჰქონდა თავისი სახელმწიფოებრიობა. ჩვენი ხალხი არ იყო თავისუფალი, ჩვენ ვიყავით რუსეთის იმპერიის ნაწილი, რომელსაც შემდეგ ეწოდა საბჭოთა კავშირი. რა თქმა უნდა, ეს გახლდათ ერთიანი რუსეთის იმპერია, რომელსაც სურდა, ადვილად ემართა როგორც სხვა კოლონიები, ასევე საქართველო.
საბჭოეთში ისტორიოგრაფია იყო იდეოლოგიური მეცნიერება, ემსახურებოდა “დაყავი და იბატონეს“ პოლიტიკას. ამიტომაც საქართველოსთვის შემუშავდა შესაბამისი საისტორიო მეცნიერება წყაროების არასწორი, კომენტირებისა და გააზრების შედეგად, კერძოდ გაბატონდა, არასწორი დებულება, თითქოს დასავლეთი საქართველო 600 წლის მანძილზე იმყოფებოდა კონსტანტინეპოლის იურისდიქციაში, არამხოლოდ სოხუმის ოლქი, არამედ მთელი დასავლეთ საქართველო. თითქოსდა 600 წლის მანძილზე IV საუკუნიდან X საუკუნემდე ბერძნული საეკლესიო სამღვდელმთავრო კათედრები იდგა ქუთაისში, ფოთში და მთელ დასავლეთ საქართველოში, სახელმძღვანელოებში ასე წერია დღესაც. ქართული ეკლესია თითქოსდა შეიჭრა დასავლეთ საქართველოში და გააძევა იქედან ბერძენი იერარქები. თითქოს დასავლეთ საქართველოში 600 წელი წირვა–ლოცვა ბერძნულ ენაზე იყო და მხოლოდ მეათე საუკუნის შემდეგ შეცვალა ქართულმა. ეს გახლავთ საბჭოთა საისტორიო მეცნიერების, შეიძლება ითქვას -„მიღწევა“. ამას კარგად იცნობს არქმიმანდრიტი დბარი და იყენებს კიდეც ჩვენს ავტორებს, ჩვენი მეცნიერების გამონათქვამებს და უთითებს იმ წერილებში, რომლებსაც აგზავნის კონსტანტინეპოლსა და მსოფლიო ეკლესიაში, ეყრდნობა ჩვენს ავტორებს, რათა დაანახოს, რომ თავად ქართველები აღიარებენ, რომ დასავლეთ საქართველო იყო კონსტანტინეპოლის იურისდიქციაში 600 წლის მანძილზე.
არსებობს საეკლესიო კანონები, რომლებსაც მსოფლიო საეკლესიო კრებები ადგენენ. მესამე მსოფლიო კრების მერვე კანონში პირდაპირ გახლავთ მითითებული, რომ თუ ერთი ეკლესია მეორე ეკლესიის იურისდიქციაში იჭრება, ვალდებულია, რომ დაუბრუნდეს საწყის მდგომარეობას და აღადგინოს სტატუს-კვო. როგორც ავღნიშნეთ დბარი ამბობს, რომ არათუ დღევანდელი სოხუმის ოლქი, არამედ ქუთაისიც, ფოთიც, ისტორიულად თავდაპირველად კონსტანტინეპოლის იურისდიქციის ქვეშ იყო და არა ქართული ეკლესიისა და ამიტომ მოითხოვს, საეკლესიო სამართლის მიხედვით დასავლეთ საქართველო დაუბრუნდეს კვლავ კონსტანტინეპოლს.
ეს გახლავთ არასწორი საისტორიო თეორია. ჩვენ გვაქვს გამოკვლევები და არათუ ჩვენ, არამედ ძველი ქართული საისტორიო მეცნიერება, რუის ურბნისის კრება ამბობს, რომ დასავლეთ საქართველო მუდამ იყო საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციაში მოციქულების, წმინდა ნინოს დროიდან. ძველი მეცნიერების, მეცხრამეტე საუკუნემდელი ავტორების ცნობებით, დასავლეთ საქართველო ყოველთვის იყო ჩვენი ეკლესიის იურისდიქციაში და საბჭოთა მეცნიერება არასწორია. საბჭოთა საისტორიო მეცნიერება ძირის გამომთხრელია საერთოდ საქართველოს ტერიტორიული და ეკლესიის მთლიანობისა. ამის საპასუხო ნაშრომები არსებობს და საჭიროა მათი გამოცემა.
თავად პატრიარქმა და წმიდა სინოდმა საგანგებო დადგენილებით დაავალდებულა საქართველოს საპატრიარქოს უნივერსიტეტი, რომ გამოსცეს შესაბამისი სახელმძღვანელოები, რუკები, რომელიც ასახავს საქართველოს ეკლესიის რეალურ ისტორიას.
აგრეთვე, საბჭოთა საისტორიო მეცნიერება ავრცელებს თვალსაზრისს თითქოს კახეთის დიდი ნაწილი – ბოდბე, დავით გარეჯა, საინგილო, წითელი წყარო, კახეთის რეგიონი – ბოდბედან მოყოლებული შედიოდა ალბანეთის საკათალიკოსოში და ეს არასწორი თვალსაზრისი ასახულია სახელმძღვანელოებში და რუკებზეც.
საერთოდ ალბანეთი ერქვა აზერბაიჯანს ძველად. დღეს ალბანელები აღარ არსებობენ, მაგრამ დღევანდელი აზერბაიჯანელი მეცნიერები აცხადებენ, რომ აზერბაიჯანელი ერი ალბანელების კულტურული და ისტორიული მემკვიდრეები არიან. ტერიტორია, რაც ალბანელებს ეკავათ, ახლა მათი მემკვიდრეობაა. ანუ როდესაც ჩვენი მეცნიერები ამბობენ, რომ ბოდბე იყო ალბანელების ქალაქი და დავით გარეჯა ალბანეთის საკათალიკოსოში შედიოდა, ამით ჩვენი მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ ეს ისტორიულად აზერბაიჯანული მიწა-წყალია. თუ, ერთის მხრივ, კონსტანტინეპოლში ასეთი მდგომარეობაა, მეორეს მხრივ, აზერბაიჯანელი მეცნიერების კუთხით ასეთი ვითარებაა.
საბჭოთა საისტორიო მეცნიერება მეოცე საუკუნეში, ათეისტური, ანტი ეკლესიური გახლდათ.
საქართველოს პატრიარქმა ბრძანა, რამდენიმე ქადაგებაში მიუთითა, რომ მეოცე საუკუნის ისტორიოგრაფია არასწორია და საჭიროა ხელახლა დაიწეროს ამ პერიოდის ჭეშმარიტი, რეალური ისტორია, რათა საქართველოს არ მიადგეს დიდი განსაცდელი ამ საისტორიო მოსაზრებებით. ასევე, წმინდა სინოდმა მიიღო ორი დადგენილება ამ საკითხთან დაკავშირებით, რომ საჭიროა ახალი კვლევების გამოქვეყნება და ახალი საისტორიო მუშაობა ძველ ქართულ საეკლესიო ისტორიოგრაფიაზე დაყრდნობით.
წმიდა სინოდის დადგენილებანი ეკლესიის იურისდიქციის საზღვრებთან დაკავშირებით –
1. წმიდა სინოდის განჩინება
2012 წლის 5 ივლისს საქართველოს საპატრიარქოში შედგა წმინდა სინოდის მორიგი სხდომა. სხდომას თავმჯდომარეობდა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი, მცხეთა-თბილისის მთავარეპისკოპოსი და ბიჭვინთისა და ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტი ილია II.
წმინდა სინოდმა მოისმინა მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) მოხსენება საქართველოს ეკლესიის ისტორიის პრობლემატიკასთან დაკავშირებით და განაჩინა:
ვინაიდან XIX საუკუნის მეორე ნახევარში და განსაკუთრებით, XX ს-ში, – კომუნისტების მმართველობის ხანაში, მიზანმიმართულად შეიცვალა და გაყალბდა შეხედულება საქართველოს ეკლესიის საზღვრების შესახებ, მკვიდრდებოდა რა აზრი, თითქოს დასავლეთ საქართველო IV-X საუკუნეებში, ანუ 600 წლის მანძილზე, არ იყო ქართული ეკლესიის იურისდიქციაში, ამასთან, თითქოს, ჩრდილო, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოში ასევე არ შედიოდა ჩვენი ზოგიერთი ისტორიული რეგიონი, დაევალოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის ქართულ უნივერსიტეტს, გადადგას რეალური, დროული და ქმედითი ნაბიჯები ათეისტურ პერიოდში შემუშავებული იდეოლოგიის ნაცვლად საქართველოს ეკლესიის ნამდვილი ისტორიის წარმოჩენისა და პოპულარიზაციისათვის.
ხელი შეეწყოს მეუფე ანანიას (ჯაფარიძე) მიერ წარმოდგენილი მასალების დაბეჭდვას და ისტორიულ წყაროებზე დაყრდნობილი იმ ჭეშმარიტი აზრის განმტკიცებას, რომ „წმიდა მოციქულმა ანდრიამ იქადაგა ყოველსა ქვეყანასა საქართველოისასა“, ხოლო წმიდა ნინომ `განანათლა ყოველი სავსება ყოველთა ქართველთა ნათესავისა~ (დიდი სჯულის კანონი, 1974, გვ. 545-546) და რომ ამას მოწმობენ უცხოური წყაროებიც.
აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ აზრს სრულად იზიარებს ბატონი ივანე ჯავახიშვილი. იგი წერს: `ანდრია მოციქულიც და წმიდა ნინოც საერთო ქართული ეკლესიის დამაარსებლად და მთელი ერის განმანათლებლად იყვნენ ცნობილნი, საქართველოს სხვადასხვა ნაწილების ცალკე მქადაგებლების გამოძებნის სურვილიც არ ჰქონიათ, რადგან ისინი მთლიანი და განუყოფელი საქართველოს განმტკიცებისა და აღორძინებისათვის იღვწოდნენ~ (ქართველი ერის ისტორია, ტ. III, გვ. 47).
“საპატრიარქოს უწყებანი”, N27, 2012
2. ბრძანება N76
სრულიად საქართველოს საპატრიარქოსადმი
10 ივლისი, 2009 წელი
XIX – XX საუკუნეებში საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის გაუქმებისა და სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის გაუქმების პერიოდში მიზანმიმართულად ყალბდებოდა საქართველოს ისტორია და ენათმეცნიერების საფუძვლები.
ამასთან დაკავშირებით ვბრძანებ:
I. საქართველოს საპატრიარქოსთან შეიქმნას საქართველოს რეალური ისტორიის დამდგენი მუდმივმოქმედი კომისია მისი მაღალყოვლადუსამღვდელოესობის, მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძის) ხელმძღვანელობით;
II. საქართველოს საპატრიარქოსთან შეიქმნას ქართული ენათმეცნიერების პრობლემური საკითხების შემსწავლელი მუდმივმოქმედი კომისია პროფესორ მანანა ტაბიძის ხელმძღვანელობით;
3. 2011 წლის 20 დეკემბერს შედგა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდა სინოდის სხდომა. წმინდა სინოდმა განიხილა შემდეგი საკითხები:
2. საეკლესიო სასწავლებლებში განათლების მიღების მსურველთა რიცხვი აღემატება ეპარქიების შესაძლებლობებს. მიუხედავად ამისა, ეკლესია მუდმივად უნდა ზრუნავდეს სასწავლო პროცესის განვითარებისათვის, რისთვისაც აუცილებელია საპატრიარქოსა და ეპარქიებს შორის ურთიერთთანამშრომლობის გააქტიურება. წმინდმა სინოდმა განაჩინა:
დ) საბჭოთა პერიოდში ხდებოდა საქართველოსა და მსოფლიო ისტორიის გაყალბება. შეცდომების გამოსასწორებლად შეიქმნას ისტორიკოსთა ჯგუფი მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) ხელმძღვანელობით.