1918 წლის 26 მაისს გამოცხადდა საქართველოს სახელმწიფოებრიობის აღდგენა, წარმოიშვა დამოუკიდებელი “საქართველოს რესპუბლიკა”. პირველ მსოფლიო ომში რუსეთის იმპერიის მარცხის შემდეგ გერმანიისა და ოსმალეთის მხარემ საქართველოს გავლენიან პარტიებსა და ეროვნულ საბჭოს წაუყენა მოთხოვნა-ულტიმატუმი გამოეცხადებინათ საქართველოს დამოუკიდებელი სახელმწიფოს დაარსება, წინააღმდეგ შემთხვევაში ოსმალეთი მოახდენდა ამიერკავკასიის ოკუპირებას (რუსის ჯარმა ამ დროისათვის დატოვა ამიერკავკასია). ამის გამო, ამიერკავკასიის სამმა ხალხმა (ქართველებმა, აზერბაიჯანელებმა და სომხებმა) გამოაცხადეს თავიანთი სახელმწიფო დამოუკიდებლობა. საქართველოში სახელმწიფო მმართველობა თავის ხელში აიღო იმ დროისათვის ხალხში პოპულარულმა სოციალ-დემოკრატიულმა პარტიამ, მისმა “მენშევიკურმა” ფრთამ. ეს პარტია იქამდე მუდამ იბრძოდა საქართველოს დამოუკიდებლობის წინააღმდეგ, თავგამოდებით იცავდა “ერთიანი, განუყოფელი რუსეთის” იდეას, შემთხვევის წყალობით, მენშევიკური პარტია მოექცა იმ სახელმწიფოს სათავეში, რომლის წარმოშობის წინააღმდეგაც იბრძოდა ათწლეულების მანძილზე. ამან ასახვა ჰპოვა მის დამოკიდებულებაში ქართული ეკლესიისადმი. ცხადია, მათ ვერ შეაფასეს ქართული ეკლესიის მნიშვნელობა.
ამიტომაც, 1920 წლის 27 ივნისს გამართულმა საეკლესიო კრებამ იმსჯელა მთავრობის მიერ ეკლესიის მიმართ გამოტანილი გადაწყვეტილებათა შესახებ და აღნიშნა, რომ დიდად ილახებოდა ეკლესიის და მორწმუნე ერის ინტერესები.
II კრება შეეხო ეკლესიის მართვა-გამგეობის დებულებას. კრებამ გააუქმა თბილისის სამიტროპოლიტო კათედრა, გააერთიანა მცხეთისა და თბილისის ეპარქიები, რომელიც შევიდა კათოლიკოს-პატრიარქის იურისდიქციაში.
კრებამ შეიმუშავა მართვა-გამგეობის ახალი დებულება; კათოლიკოზ-პატრიარქად დაამტკიცა უწმიდესი და უნეტარესი ლეონიდე.
საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობა
დებულებანი
მიღებული სრულიად საქართველოს 1920 წლის საეკლესიო კრების მიერ
§1. მართვა-გამგეობის მხრივ საქართველოს ეკლესია განიყოფება ეპარქიებად, ეპარქიები _ ოლქებად, ხოლო ოლქები – სამრევლოებად.
§2. საქართველოს ეკლესიაში შემდეგი ეპარქიებია:
- ა) მცხეთისა და ტფილისისა, რომლის მწყემსთმთავარი არის “მთავარეპისკოპოზი მცხეთისა და ტფილისისა და სრულიად საქართველოს კათოლიკოზ-პატრიარქი”. სამწყსო: საქართველოს ეკლესიის წმ. დედაქალაქი მცხეთა, ორისავე არაგვისა და ქსან-ლეხურის ხეობანი, გარე-ქართლი და გარე-კახეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიების: მცხეთისა, წილკნისა, ნაწილი სამთავისისა და სამთავროსი, ტფილისისა, მანგლისისა, წალკისა, დმანისისა, ბოლნისისა, წინწყაროსი, აგარაკისა, რუსთავისა, კაწარეთისა და ნინოწმიდისა), რასაც შეიცავს ეხლანდელი დუშეთის მაზრა შემდეგის ცვლილებით: დასავლეთით ემატება ქსან-ლეხურის ხეობათა ქვემო-ნაწილი ვიდრე წლევის მთამდე, ტფილისის და ბორჩალოს მაზრები და ბამბაკის ხეობა. კათედრა ეპარქიისა არის მცხეთა (სვეტიცხოველში), ხოლო კათოლიკოზის რეზიდენცია – ტფილისში.
შენიშვნა 1. კათოლიკოზ-პატრიარქის სამწყსოს შეადგენს საქართველოს ეკლესიის წევრნი, მცხოვრებნი საკათოლიკოზოს გარეთ ისეთ ქვეყნებში, სადაც მართლმადიდებელი ეპისკოპოზი არ არის, და საქართველოს მხედრობა.
შენიშვნა 2. კათოლიკოზის გარდაცვალების შემდეგ გამოიწვევა ერთ-ერთი მღვდელმთავარი და იგი იწოდება კათოლიკოზის მოსაყდრედ, კათოლიკოზის არჩევამდე. - ბ) ალავერდისა. სამწყსო: შიდა-კახეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიების: ალავერდისა, ნეკრესისა და ხარჭაშენის), რასაც შეიცავს ეხლანდელი თელავისა და თიანეთის მაზრები ხარჭიშოს უბნის მიმატებით და ამათ გარდა დიდოეთ-დურძუკეთი, მიწერილი თერგისა და დაღესტნის მხარეებზე. კათედრა _ ალავერდში, რეზიდენცია მღვდელმთავრისა ქ. თელავში. პატივი მღვდელმთავრისა არის – “ალავერდელი ეპისკოპოზი” (ანუ “აბბა ალავერდელი”).
- გ) ბოდბისა. სამწყსო: ჰერეთი, რანი, შაქი და წუქეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ბოდბისა, ჭერემისა, გიშისა და ხორანაბუჯისა), რასაც შეადგენს ეხლანდელი მაზრები და ოლქები _ სიღნაღისა, ზაქათალისა, სამურისა, ნუხისა, არეშისა, განჯისა და ყაზახისა. კათედრა – ბოდბეში, რეზიდენცია მღვდელმთავრისა _ ქ. სიღნაღში. პატივი მღვდელმთავრის: “ბოდბელი ეპისკოპოზი”.
- დ) ურბნისისა. სამწყსო: შიდა-ქართლი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ურბნისის, რუისის, ნიქოზისა, ნაწილი სამთავისისა და სამთავროსი), რასაც შეიცავს ეხლანდელი გორის მაზრა, გარდა ბორჯომის ხეობისა, და ამას გარდა დვალეთი, მიწერილი თერგის მხარეზე. კათედრა _ ურბნისში, რეზიდენცია მღვდელმთავრისა _ ქ. გორში. მღვდელმთავრის პატივი: “ურბნელი ეპისკოპოზი”.
- ე) აწყურისა. სამწყსო: სამცხე, ჯავახეთი და ზემო-სომხეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: აწყურის, წურწყაბის, კუმურდოსი, ერუშეთის, დადაშენის, წყაროსთავის, ანისის, კარისა და ალაშკერტის), რასაც შეადგენს ეხლანდელი ახალციხის მაზრა _ ბორჯომის ხეობის მიმატებით, ახალქალაქის მაზრა, არტაანის ოლქი, ყარსის ოლქი, ყაღზევანის ოლქი, გუმბრის მაზრა და ამათ გარდა ორი ოლქი ოსმალეთის სამზღვრებში _ ბასიანი და ალაშკერტი. კათედრა მღვდელმთავრისა _ აწყვერში (დროებით ზარზმაში), რეზიდენცია ქ. ახალციხეში. მღვდელმთავრის პატივი – “მაწყვერელი ეპისკოპოზი”.
- ვ) ქუთაისისა. სამწყსო: ქვემო-იმერეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ქუთაისისა და ხონის), – ეხლანდელი ქუთაისის მაზრა მდ. წყალწითელას ქვემოდ. კათედრა _ ქუთაისში და მწყემსმთავრის რეზიდენცია იქვე. მწყემსმთავრის პატივი არის – “ქუთათელი მიტროპოლიტი”.
- ზ) გენათისა. სამწყსო: ზემო-იმერეთი (ტერიტორია გენათის ძველი ეპარქიისა), – ეხლანდელი შორაპნის მაზრა და ოკრიბა მდ. წყალწითელას ზემოდ. კათედრა მღვდელმთავრისა _ გელათში, რეზიდენცია _ ქ. ზესტაფონში. მღვდელმთავრის პატივი: “გენათელი ეპისკოპოზი”.
- ხ) ნიკორწმიდისა. სამწყსო: რაჭა (ტერიტორია ნიკორწმიდის ძველი ეპარქიისა), – ეხლანდელი რაჭის მაზრა. კათედრა _ ნიკორწმიდაში, რეზიდენცია მღვდელმთავრისა _ ონში. პატივი მღვდელმთავრისა: “ნიკორწმიდელი ეპისკოპოზი”.
- თ) ცაგერისა. სამწყსო: ლეჩხუმ-სვანეთი (ტერიტორია _ ცაგერის ძველი ეპარქიისა), – ეხლანდელი ლეჩხუმის მაზრა. კათედრა _ ცაგერში. მღვდელმთავრის რეზიდენცია _ იქვე. პატივი მღვდელმთავრისა: “ცაგერელი ეპისკოპოზი”.
- ი) ჭყონდიდისა. სამწყსო: ოდიში (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ჭყონდიდის, ცაიშისა და წალენჯიხისა), ეხლანდელი სენაკისა და ზუგდიდის მაზრები. კათედრა მწყემსმთავრისა _ მარტვილში, რეზიდენცია _ ქ. ფოთში. პატივი მწყემსმთავრისა არის – “ჭყონდიდელი მიტროპოლიტი”.
- ია) ბათომ-შემოქმედისა. სამწყსო: გურია, ტაო-კლარჯეთი და ჭანეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ხინოწმიდისა _ იმავე ბათომისა, შემოქმედისა, ჯუმათისა, სატრაპელასი, ტბეთისა, ანჩისა, იშხანისა და ბანისა), რასაც შეიცავს საქართველოს რესპუბლიკის საზღვრებში _ ეხლანდელი ოზურგეთის მაზრა, ბათომის, ართვინის და ოლთისის ოლქები, ხოლო ოსმალეთის საზღვრებში _ ოლქები: თორთომი, კისკიმი, ისპირი, რიზე, ათინა და ხოფა. კათედრა მღვდელმთავრისა _ ქ. ბათომში და რეზიდენცია იქვე. პატივი მღვდელმთავრისა: “ბათომელ-შემოქმედელი ეპისკოპოზი”.
შენიშვნა: სანამ გურიის ეპარქიაში საკუთარი მღვდელმთავარი დაინიშნებოდეს ეხლანდელ გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსს ეწოდოს ჭყონდიდელ-შემოქმედელი. - იბ) ცხუმ-აფხაზეთისა (ტერიტორია ძველი ეპარქიების: დრანდისა _ იმავე ცხუმის, ბედიისა, მოქვისა და ბიჭვინთისა). ეხლანდელი სოხუმის ოლქი გაგრის უბნის მიმატებით. კათედრა მღვდელმთავრისა ცხუმში (სოხუმში), რეზიდენცია _ იქვე. მღვდელმთავრის პატივი არის – “ცხუმელ-აფხაზელი მიტროპოლიტი”.
შენიშვნა 1. მიტროპოლიტები პატივით ეპისკოპოზებზე მაღლა დგანან. სამიტროპოლიტო კათედრები იერარქიულად თანასწორნი არიან, აგრეთვე საეპისკოპოზო კათედრები. მწყემსმთავარნი პატივდებულ იქმნებიან ხელდასხმის (ქიროტონიის) უხუცესობის მიხედვით.
შენიშვნა 2. ამ სიის შეცვლა და შევსება სრულიად საქართველოს ეკლესიის კრების კომპეტენციას ეკუთვნის.
მთავარი გამგეობა
§3. საქართველოს ეკლესიას განაგებს საქართველოს საეკლესიო კრება, რომელსაც შეადგენს ორ-ორი წარმომადგენელი თითო ოლქისაგან. ამათგან ერთი უეჭველად სამღვდელო პირთაგანი უნდა იყვეს, ხოლო მეორე ეკლესიის სრულწლოვან წევრთაგან, განურჩევლად სქესისა, თანამდებობისა და ხარისხისა (შეიძლება სასულიერო პირი იყვეს).
ამათ გარდა საეკლესიო კრების აუცილებელ წევრებად ითვლებიან ყველა მმართველი მღვდელთმთავრები, საკათოლიკოზო საბჭოს წევრები, თვითეულ ეპარქიითგან თითო წარმომადგენელი დედათა და მამათა მონასტრებისა, და თითო წარმომადგენელი სასულიერო უმაღლეს და საშუალო სასწავლებელთაგან და ტფილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტისაგან.
შენიშვნა 1. ავადმყოფობის დროს მღვდელთმთავარს უფლება აქვს წარგზავნოს კრებაზედ თავისი წარმომადგენელი.
შენიშვნა 2. დელეგატად არჩეულ უნდა იქმნას საეროთაგან ისეთი პირი, რომელიც სამ უკანასკნელ წელიწადში ერთხელ მაინც ზიარებულა, ხოლო სამღვდელოთაგან, რომელიც წელიწადში ორჯერ იტყვის აღსარებას თავის მოძღვართან, და რომელთაც სასამართლოს მიერ არ აქვთ ჩამორთმეული ანუ შეზღუდული საზოგადო კრებაზე დასწრების უფლება.
შენიშვნა 3. დელეგატს საოლქო კრების წევრნი ირჩევენ თვის შორის.
შენიშვნა 4. დელეგატად არ შეიძლება არჩეულ იქმნას მღვდლის ხარისხისაგან განდგომილი ან განკვეთილი.
§4. სრულიად საქართველოს საეკლესიო კრებას თავმჯდომარეობს კათოლიკოზი, ხოლო, როცა იგი არ არის, მისი მოსაყდრე, და თუ მოსაყდრეც არ არის, ერთ-ერთი მღვდელმთავარი კრების არჩევით. კრებავე აირჩევს პრეზიდიუმის დანარჩენ წევრებსა და მდივნებს. კრება არის პერიოდული, წელიწადში ერთხელ, და მუდმივი _ საკათოლიკოზო საბჭოს სახელით. პერიოდულ კრებას იწვევს კათოლიკოზი, ან მისი მოსაყდრე. კრება კანონიერია, თუ მოწვეულთა ნახევარი მაინც გამოცხადდება.
§5. საქართველოს ეკლესიის პერიოდულ კრების კომპეტენციას ექვემდებარება:
- ა) ადგილობრივი საეკლესიო კანონმდებლობა;
- ბ) უზენაესი საეკლესიო სამართალი;
- გ) საბოლოოდ გარჩევა და გადაწყვეტა იმ საქმეებისა, რომელთაც მას საკათალიკოზო საბჭო წარმოუდგენს;
- დ) არჩევა საკათოლიკოზო საბჭოს, ანუ მუდმივი კრების წევრებისა და მათი კანდიდატებისა;
- ე) ძველი კათედრების აღდგენა, ახალი ეპარქიების გახსნა ან არსებულ ეპარქიათა დახურვა და საზღვრების გამიჯვნა;
- ვ) ზრუნვა სასულიერო სასწავლებელთა დაარსებისა და ნივთიერად უზრუნველყოფისათვის.
§6. მუდმივი კრება ანუ საკათალიკოზო საბჭო შესდგება ყველა მმართველ მღვდელთმთავართაგან და ექვსი წევრისაგან. საბჭოს წევრები და მათი ექვსი კანდიდატი აღირჩევიან საეკლესიო კრების მიერ, როგორც დელეგატთა, ისე არა დელეგატთაგან. ნახევარი არჩეული წევრებისა და მათი კანდიდატებისა უთუოდ სამღვდელო პირნი უნდა იყვნენ.
შენიშვნა: კათალიკოზ-პატრიარქი და საბჭოს წევრები პასუხისმგებელნი არიან პერიოდულ კრების წინაშე.
§7. საბჭოს წევრნი, აგრეთვე მათი კანდიდატები აღირჩევიან საეკლესიო კრების მიერ სამი წლის ვადით და შეუძლიანთ ხელ-ახლა არჩეულ იქმნან. საბჭოს თავმჯდომარეობს კათოლიკოზ-პატრიარქი, ხოლო როცა ის ავად არის ან სხვაგან სადმეა უხუცესი სამღვდელო პირი.
შენიშვნა: პერიოდულ კრებას აქვს საბჭოს არჩეული წევრი განათავისუფლოს სამსახურითგან ვადის გათავებამდეც.
§8. საბჭოს სხდომა კანონიერია, თუ მას დაესწრება თავმჯდომარე და ტფილისში მყოფ წევრთა ნახევარი.
შენიშვნა: მმართველნი მღვდელმთავარნი საბჭოს სხდომებზე გამოიწვევიან საჭიროებისდაგვარად.
§9. საბჭოში საკითხი უბრალო ხმის უმეტესობით სწყდება, ხოლო როცა ხმები თანაბრად იყოფა, მაშინ ის აზრი უპირატესობს, რომელსაც თავმჯდომარე ემხრობა.
§10. საბჭოს წევრთ არ აქვთ უფლება თავი შეიკავონ ხმის მიცემისაგან.
§11. თუ რომელიმე წევრი მოისურვებს კერძო აზრის შეტანას, მოვალეა გამოსთქვას იგი თვით სხდომაზედ, და არა უგვიანეს სამი დღისა წარუდგინოს წერილობით სხდომის თავმჯდომარეს, ჟურნალში შესატანად, ანუ დასართველად.
შენიშვნა: კერძო აზრი ვერ შეაჩერებს მიღებული განჩინების სისრულეში მოყვანას.
§12. საქმეების განხილვის რიგს აწესებს თავმჯდომარე.
§13. საკითხის აღძვრის უფლება აქვს საბჭოს ყველა წევრს, ამ უფლების განსახორციელებლად საჭიროა წერილობითი განცხადების შეტანა კათოლიკოზ-პატრიარქის საშუალებით, რომელიც მოვალეა აღნიშნული განცხადება გადასცეს განსახილველად საბჭოს უმახლობელს კრებას.
§14. კათოლიკოზ-პატრიარქს არ აქვს უფლება, მოხსნას თავის განკარგულებით საკითხი რიგისაგან, ხელი შეუშალოს განჩინების გამოტანას დასმულ საკითხზე, ან შეაჩეროს განჩინების სისრულეში მოყვანა.
§15. კათოლიკოზ-პატრიარქი, თუ დაინახავს, რომ საბჭოს მიერ გამოტანილი განჩინება მავნებელი და საზიანოა სარწმუნოებრივ-ზნეობრივი მხრით ეკლესიის კეთილდღეობისათვის, – შეუძლია განაცხადოს პროტესტი და სამის დღის განმავლობაში შეიტანოს საბჭოში წერილობითი წინადადება საკითხის გადასინჯვისათვის. ეს წინადადება საბჭომ უნდა განიხილოს არა უგვიანეს შვიდი დღისა (სხდომას უნდა დაესწროს ტფილისში მყოფ წევრთა ორი მესამედი მაინც) და თუ ამ სხდომაზე გამოტანილი განჩინებაც ვერ გაიზიარა კათოლიკოზმა, უკანასკნელს შეუძლია ან შეაჩეროს საქმის წარმოება, ან გადასცეს იგი განსახილველად უმახლობელეს პერიოდულ კრებას, ან სისრულეში მოიყვანოს თავისი წინადადება პერიოდული კრების წინაშე პირადის პასუხისმგებლობით.
შენიშვნა: ამ გვარი პროტესტის უფლება აქვს მხოლოდ კათოლიკოზ-პატრიარქს.
§16. როცა საბჭოში ირჩევა საჩივარი თავმჯდომარის ანუ საბჭოს წევრის უკანონო მოქმედებათა გამო, დაინტერესებულ პირს ნება აქვს დარჩეს დარბაზში საქმის მოხსენების დროს და მიაწოდოს საბჭოს საჭირო განმარტება, მაგრამ, როცა საბჭო შეუდგება განჩინების გამოტანას, უეჭველად უნდა დასტოვოს დარბაზი.
შენიშვნა: როცა საჩივარი ეხება თავმჯდომარის (კათოლიკოზის) უკანონო მოქმედებას, საბჭოს თავმჯდომარეობს უხუცესი დამსწრე მღვდელთმთავართაგან.
§17. საბჭოს განჩინებას ხელს აწერს ყველაზედ უწინ თავმჯდომარე და მას უკან ყველა იმ სხდომაზე დამსწრე წევრი, მიუხედავად იმისა, თანახმა იყო იგი გამოტანილი განჩინებისა, თუ არა.
§18. საბჭოს წევრთა შორის საქმეთა განაწილება და მათი წარმოების წესი ხდება საბჭოსვე განჩინებით. თუ რომელიმე წევრი არ ასრულებს თავის მოვალეობას და ხელს უშლის საქმის ნორმალურად წარმოებას, საკათოლიკოზო საბჭოს ეძლევა უფლება მისი გადაყენებისა და მის ადგილზედ კანდიდატის მოწვევისა. ამის შესახებ საკათოლიკოზო საბჭო ვალდებულია, მოახსენოს მორიგ საეკლესიო კრებას, მსჯავრის დასადებად.
§19. საკათალიკოზო საბჭოს სამსახურის მხრით ექვემდებარებიან როგორც მღვდელმთავარნი და სასულიერო პირნი, აგრეთვე საეკლესიო დაწესებულებანი და მათში მოსამსახურენი, ხოლო სარწმუნოებისა და საეკლესიო დისციპლინის მხრით ყოველი წევრი საქართველოს ეკლესიისა. საბჭოს დადგენილებანი სავალდებულოა ყველა საეკლესიო დაწესებულებათა და ეკლესიის წევრთათვის; იმათი შეცვლა შეუძლია მხოლოდ საბჭოს და პერიოდულ კრებას. საკათოლიკოზო საბჭო თავისი ფუნქციების აღსრულების დროს ხელმძღვანელობს საღმრთო წერილით, მსოფლიო და ადგილობრივი (მათ შორის საქართველოს ეკლესიის) კრებათა დადგენილებით და სახელმწიფოში მოქმედ კანონმდებლობით. საკათოლიკოზო საბჭოს აქვს დამხმარე ორგანოები, კანცელარია და სხვა.
§20. საკათოლიკოზო საბჭოს ანუ მუდმივ კრებას ექვემდებარება შემდეგი საქმეები:
- ა) ზრუნვა საეკლესიო სწავლა-მოძღვრებისა და ქართული ღვთისმეტყველების აყვავებისა და შეურყვნელად დაცვისათვის;
- ბ) ზრუნვა სამწყსოთა სარწმუნოებრივ-ზნეობრივი წარმატებისათვის;
- გ) საჭიროებათა მიხედვით არსებულ კანონთა ფარგლებში განკარგულების გამოცემა და დროებით, მორიგ საეკლესიო კრებამდე, ცხოვრებაში მისი გატარება;
- დ) თვალყურის დევნება მის ქვევით მდგომ პირთა და დაწესებულებათა მოქმედებისა;
- ე) ზრუნვა მონასტერთა, ტაძართა, საქველმოქმედო და საგანმანათლებლო დაწესებულებათა კეთილმოწყობისათვის;
- ვ) განხილვა და სათანადო დაწესებულებათა წინაშე შუამდგომლობის აღძვრა მონასტერთა, ეკლესიათა, საქველმოქმედო და სამოსწავლო-საგანმანათლებლო დაწესებულებათა დაარსების შესახებ;
- ზ) სათანადო სახელმწიფო დაწესებულებათა და თანამდებობის პირთა წინაშე საეკლესიო საქმეთა გამო შუამდგომლობის აღძვრა;
- ხ) ზრუნვა სამღვდელოების ქონებრივად უზრუნველყოფისათვის;
- თ) ზრუნვა სამსახურითგან გასულ სამღვდელო პირთა, საეკლესიო დაწესებულებათა მოხელეთა და სამღვდელობის ქვრივ-ობოლთათვის;
- ი) ზრუნვა საღმრთო და საეკლესიო-საღვთისმსახურო წიგნთა შედგენისა, შესწორებისა და გამოცემისათვის;
- ია) მღვდელმთავართა, თანახმად მათის მოთხოვნისა, სამსახურითგან განთავისუფლება;
- იბ) რევიზიის დანიშვნა სხვადასხვა საჭიროებათა და შემთხვევათა გამო;
- იგ) ეპარქიებისა და საეკლესიო დაწესებულებათა ხარჯთაღრიცხვის განხილვა-დამტკიცება;
- იდ) საეპარქიო დაწესებულებათა წლიური ანგარიშების განხილვა და მთელი საკათოლიკოზოის წლიური ანგარიშის შედგენა პერიოდული კრებისათვის წარსადგენად;
- იე) საეკლესიო უძრავ ქონებათა შეძენა-განთვისების დამტკიცება;
- ივ) საბოლოოდ გარჩევა აპელაციის და კასაციის წესით საეპარქიო სასამართლოთაგან შემოსულ საქმეთა;
- იზ) ნებართვა საკათოლიკოზოს ეკლესიებში ნებაყოფლობითი შეწირულების საქველმოქმედო მიზნით შეკრებისა;
- იხ) სხვა ავტოკეფალურ ეკლესიებთან ურთიერთობის დაჭერა;
- ით) წინასწარი მუშაობა პერიოდულ კრების მოწვევისათვის და აგრეთვე ამ კრებაზე განსახილველ საკითხთა დამუშავება და მასალების შეკრება;
- კ) ხელმძღვანელობა კათოლიკოზის არჩევნებისა;
- კა) მიცემა დროებითის თავისუფლებისა, ერთ თვეზე მეტის ვადით, ეპისკოპოზებისა, საკათალიკოზო საბჭოს წევრების და საბჭოის დამხმარე ორგანოთა გამგეთათვის;
- კბ) ზრუნვა გალობის აღდგენა-გამშვენებისათვის;
- კგ) ზრუნვა საარქეოლოგიო ნაშთთა დაცვისათვის;
- კდ) ზრუნვა უეპისკოპოსოდ დარჩენილ ეპარქიათათვის;
- კე) დანაშაულობანი, რომელთათვის საეკლესიო კანონით დანიშნულია ეკლესიის წევრთაგან გამორიცხვა და მღვდლის ხარისხითგან განკვეთა;
- კვ) საეპარქიო სასამართლოს წევრთა და მღვდელმთავართა დანაშაულობანი სამსახურში.
§21. კათოლიკოზი. საჭეთმპყრობლად (მთავარ-წინამძღვრად) ეკლესიისა ითვლება მთავარეპისკოპოზი მცხეთისა და ტფილისისა და სრულიად საქართველოის კათოლიკოზ-პატრიარქი, რომელსაც ირჩევს საქართველოს ეკლესიის პერიოდული კრება, ფარული ხმის მიცემით.
შენიშვნა: საკათოლიკოზო კანდიდატისათვის ბერობის მიღება სავალდებულო არ არის. ფიზიკურისა და ზნეობრივის მხრით, იგი უნდა აკმაყოფილებდეს საეკლესიო კანონთა მოთხოვნილებას და უნდა ჰქონდეს მიღებული უმაღლესი საზოგადო განათლება და შესაფერი საღვთისმეტყველო მომზადება.
§22. კათოლიკოზ-პატრიარქის კომპეტენცია ასეთია:
- ა) ის თავმჯდომარეობს სრულიად საქართველოს საეკლესიო პერიოდულ და მუდმივ კრებას;
- ბ) მწყემსმთავრულად მიმოიხილავს საკათოლიკოზოს ეპარქიებს და ხელმძღვანელობას უწევს ეპისკოპოზებს საეპარქიო მართვა-გამგეობაში;
- გ) მის სახელს იხსენიებენ წირვა-ლოცვის დროს საკათოლიკოზოს მღვდელმთავარნი და სამღვდელოება;
- დ) იგი აძლევს დროებითს თავისუფლებას ეპისკოპოზებს, საკათალიკოზო საბჭოს წევრებს და საბჭოს დამხმარე ორგანოთა გამგეებს არა უმეტეს ერთი თვისა წელიწადში, ხოლო საეპარქიო მართვა-გამგეობის მეთაურებს ორგანოთა და სასამართლოს წევრებს ორი თვიდან და მეტს;
- ე) აგრეთვე აძლევს დათხოვნის სიგელებს იმ ეპისკოპოზებს, რომელნიც დროებით ეპარქიითგან სხვაგან სადმე მიდიან;
- ვ) იღებს საჩივარს ეპისკოპოზთა, საკათოლიკოზო საბჭოს წევრთა, საეპარქიო კრებათა და საეპარქიო დაწესებულებათა (სასამართლოს) შესახებ და აძლევს ამ საჩივრებს კანონიერ მსვლელობას;
- ზ) საჭირო შემთხვევაში, საბჭოს მინდობილობით, ის აძლევს რჩევას და მწყემსმთავრულ შენიშვნას ეპისკოპოზებსა და საეპარქიო სასამართლოის თავმჯდომარეებსა და წევრებს;
- ხ) საბჭოსავე მინდობილობით იმას მიწერ-მოწერა აქვს სხვა ავტოკეფალურ ეკლესიებთან და სახელმწიფოს უმაღლეს დაწესებულებებთან;
- ი) მოიწვევს საეკლესიო პერიოდულ კრებას.
საეპარქიო მართვა-გამგეობა
§23. ეპისკოპოზი. საეპარქიო მმართველობაში საეკლესიო კრების ფუნქციების განმასახიერებელი არის მისი წევრი, – ადგილობრივი მღვდელმთავარი, რომელსაც მართვა-გამგეობაში დახმარებას უწევს საეპარქიო კრება.
§24. საეპისკოპოზო კანდიდატი აღირჩევის საეპარქიო კრების მიერ. საეპისკოპოზო კანდიდატს უნდა ჰქონდეს მიღებული უმაღლესი განათლება და შესაფერისი საღვთისმეტყველო მომზადება, ხოლო უკიდურეს შემთხვევაში არა უმცირეს საშუალო საღვთისმეტყველო განათლებისა; ფიზიკურად და ზნეობრივად უნდა აკმაყოფილებდეს საეკლესიო კანონთა მოთხოვნილებას.
შენიშვნა 1. საეპისკოპოზო კანდიდატისათვის ბერად შედგომა სავალდებულო არ არის.
შენიშვნა 2. საეპისკოპოზო კანდიდატის არჩევა ხდება შემდეგი წესით: კანდიდატის დასახელება შეუძლია დაქვრივებული ეპარქიის ყოველსავე წევრს. ეპარქიის დაქვრივებისაგან სამი თვის გადასვლამდის, დასახელებულ კანდიდატთა სიას ეპარქიის დროებითი მმართველი მღვდელთმთავარი წარუდგენს სათანადო ცნობების თანდართვით კათოლიკოზ-პატრიარქს. კანდიდატთა სიას იხილავს მმართველ ეპისკოპოზთა კრებული (სამი უნდა უეჭველად დაესწროს პირადად, ხოლო დანარჩენთაგან გამოითხოვების სათანადო გრამატა). ეპისკოპოზთა კრებულისაგან განხილული სია წარეგზავნება ეპარქიის დროებით მმართველ ეპისკოპოზს კრებისათვის გადასაცემად. ყველა კანდიდატს კენჭი ეყრება ცალ-ცალკე. არჩეულად ითვლება ის, ვინც ყველაზე მეტს კენჭს მიიღებს, მაგრამ არა უმცირეს დელეგატთა ნახევრისა, არჩეულ კანდიდატს ამტკიცებს საკათოლიკოზო საბჭო.
შენიშვნა 3. თუ საეპარქიო კრებამ საეპისკოზო კანდიდატი არ აირჩია, მაშინ მღვდელთმთავარი ინიშნება საკათოლიკოზო საბჭოს მიერ.
§25. ეპისკოპოზის კომპეტენციას ეკუთვნის:
- ა) სრული უფლება მთელს ეპარქიაში სწავლა-მოძღვრებისა;
- ბ) უფლება ყოველგვარის მღვდელმოქმედების შესრულებისა;
- გ) ზრუნვა, რათა მის ეპარქიაში მორწმუნენი საღს საეკლესიო სწავლებას იცავდნენ და განმტკიცებულიყვნენ კეთილ ზნეობაში;
- დ) თვალყურის დევნება სამონასტრო საეკლესიო ქონებათა მართვა-გამგეობისა ეპარქიაში;
- ე) განხილვა საოლქო კრებების განჩინებათა;
- ვ) თვალყურის დევნება ყველა საეკლესიო დაწესებულებათა და საეკლესიო თანამდებობის პირთა მოქმედებისა ეპარქიაში;
- ზ) საბოლოოდ განხილვა და გადაჭრა საკითხისა ახალი ოლქების გახსნის ან არსებულ ოლქთა შემცირებისა, გინდ გაყოფისა და გადამიჯვნისა ეპარქიის ფარგლებში;
- ხ) უფლება კრებულის წევრთა ადგილზედ არჩეულ კანდიდატის დამტკიცებისა;
- თ) სარწმუნოებრივ საქმეში მასზე დამოკიდებულნი არიან ეპარქიის ყველა წევრები;
- ი) მის სახელს აღავლენს წირვა-ლოცვის დროს მთელი ეპარქიის სამღვდელოება;
- ია) ის აძლევს დროებითს თავისუფლებას, არა უმეტეს ორის თვისა, საეპარქიო დაწესებულებებში მოსამსახურეთ და კრებულის წევრთა;
- იბ) ბერობისა და სასულიერო წოდებითგან განთავისუფლება.
ეპისკოპოზი ვალდებულია:
- ა) დაემორჩილოს საეკლესიო კანონებსა და მთავარ საეკლესიო მმრთველობის მიერ კანონიერად გამოცემულ დადგენილებათა, ხოლო როცა ამა თუ იმ საეკლესიო კანონისა ან დადგენილების შესახებ გაუგებრობა რამე დაებადება, განსამარტებლად მთავარ საეკლესიო მთავრობას მიჰმართოს;
- ბ) ცხოველი კავშირი იქონიოს სამწყსოსთან და ამ მიზნით ხშირ-ხშირად მიმოიხილოს თავისი ეპარქია;
- გ) ყველაფერში დაემორჩილოს პერიოდულ და მუდმივ საეკლესიო კრებას;
- დ) მთავარი საეკლესიო მთავრობის ნებადაურთველად არა მოიმოქმედოს რა ისეთი, რაც მის უფლებას აღემატება;
- ე) წირვა-ლოცვის დროს კათოლიკოზის სახელს იხსენიებდეს;
- ვ) სხვა ეპარქიაში თავისი ნებით არა დაიწყოს რა;
- ზ) პატივისცემით ეპყრობოდეს სხვა მღვდელმთავრებს;
- ხ) საეპარქიო კრებაზე განსახილველი საკითხები წინასწარ გადაუგზავნოს საოლქო კრების თავმჯდომარეს;
- თ) გასცეს ისეთი დოკუმენტები, რომელნიც მორწმუნეთა მოქალაქეობრივ მდგომარეობას შეეხებიან;
- ი) შეადგინოს წლიური ანგარიშები საეპარქიო კრებისა და საკათოლიკოზო საბჭოსათვის წარსადგენად.
§26. საეპარქიო კრება. ეპარქიის მღვდელმთავარს მართვა-გამგეობაში დახმარებას უწევს საეპარქიო კრება.
§27. საეპარქიო კრება ორგვარია, – ჩვეულებრივი წელიწადში ერთხელ, და არაჩვეულებრივი, საჭიროებისდაგვარად.
§28. საეპარქიო კრება შესდგება თვითეული ორ-ორის წარმომადგენლისაგან, რომელთაგან ერთი უეჭველად სამღვდელო პირი უნდა იყვეს.
შენიშვნა 1. დელეგატად არჩევა შეიძლება მხოლოდ ისეთი პირისა, რომელიც სამ უკანასკნელ წელიწადში ერთხელ მაინც ზიარებულა და რომელსაც სასამართლოს მიერ არ აქვს ჩამორთმეული ანუ შეზღუდული საზოგადო კრებაზე დასწრების უფლება. სამღვდელოთაგან დელეგატად აირჩევა ისეთი პირი, რომელიც წელიწადში ორჯერ მაინც იტყვის აღსარებას თავის მოძღვართან.
შენიშვნა 2. წარმომადგენელად არ შეიძლება არჩევა მღვდლის ხარისხითგან განდგომილისა, ან განკვეთილისა.
შენიშვნა 3. წარმომადგენელს ოლქის კრების წევრნი ირჩევენ თვის შორის.
შენიშვნა 4. კრების უეჭველნი წევრნი არიან საეპარქიო სასამართლოს წევრნი და თითო წარმომადგენელნი ეპარქიის ბერთა და მონაზონთა.
§29. კრებას თავმჯდომარეობს ადგილობრივი მღვდელმთავარი. თუ ის არ არის, კრება თვითონ ირჩევს თავმჯდომარეს სამღვდელო პირთა შორის. კრებავე ირჩევს პრეზიდიუმის დანარჩენ წევრებს და მდივნებს. კრება კანონიერია, თუ მასზე გამოცხადდა არა უმცირეს მოწვეულთა ნახევრისა.
§30. საეპარქიო კრების უფლებას შეადგენს
- ა) საეპარქიო სასამართლოს წევრთა და მათი კანდიდატების არჩევა;
- ბ) თვალ-ყურის დევნება საეპარქიო ცხოვრებისა და საეპარქიო დაწესებულებათა მოქმედებისა;
- გ) ზრუნვა საეკლესიო, სამოსწავლო და საგანმანათლებლო დაწესებულებათა დაარსებისა, გაუმჯობესებისა და ნივთიერ საშუალებათა გამონახვისათვის ეპარქიაში;
- დ) ზრუნვა გალობის გაუმჯობესებისათვის და აგრეთვე ზრუნვა სიძველეთა დაცვისათვის.
შენიშვნა: საეპისკოპოსო კრების განჩინება შედის ძალაში, თუ მას ემხრობა ადგილობრივი მღვდელმთავარი, წინააღმდეგ შემთხვევაში, საკითხი გადაეცემა საკათოლიკოზო საბჭოს.
საოლქო მმართველობა
§31. ოლქს საეპარქიო მთავრობის ხელმძღვანელობით განაგებს ოლქის მთავარუხუცესი, რომელიც აღირჩევის ოლქის კრების მიერ სამღვდელო პირთაგან სამის წლის ვადით, დამტკიცება კი დამოკიდებულია საეპარქიო მთავრობაზე.
შენიშვნა: მთავარუხუცესს ჰყავს თანაშემწე, თუ ამას საჭიროდ დაინახავს საოლქო კრება. თანაშემწე აღირჩევის კრების მიერ იმავე წესით, როგორც მთავარუხუცესი.
§32. მთავარუხუცესი ადგენს:
- ა) საოლქოს წლიურ ანგარიშს, რომელსაც წარუდგენს საოლქო კრებასა და საეპარქიო მთავრობას
- ბ) წინასწარ დაამუშავებს საკითხებს, რომელიც საოლქო კრებას უნდა წარედგინოს განსახილველად;
- გ) ხელმძღვანელობას უწევს სამრევლო კრებებს კრებულის წევრთა არჩევნებში;
- დ) იძლევა საჭირო ცნობებს ოლქის დაწესებულებათა და მოსამსახურე პირთა შესახებ, როცა ამას უმაღლესი საეკლესიო დაწესებულებანი მოითხოვენ;
- ე) ზრუნავს მოაწესრიგოს კრებულის წევრთა შორის ამტყდარი უთანხმოებანი საძმო შემოსავლისა და საზოგადოდ სამეურნეო საქმეების გამო, აგრეთვე ამავე ხასიათის უთანხმოებანი კრებულის წევრთა და სამრევლო საბჭოებს შორის და სხვა;
- ვ) აძლევს კრებულის წევრთა თავისუფლებას არა უმეტეს ორის კვირისა.
§33. საეკლესიო ოლქში შედის ათიდან ოცდა ხუთ სამრევლომდე, ადგილობრივის პირობების მიხედვით.
§34. ოლქის კრება შესდგება ოლქის კრებულთა ყველა წევრისაგან და თვითეულ სამრევლო საბჭოს იმოდენა წარმომადგენელთაგან, რამდენიც წევრია კრებულში.
§35. საოლქო კრება კანონიერია, თუ მასზედ გამოცხადდა ოლქის სამრევლოთა უმრავლესობის წარმომადგენელნი.
§36. კრებას თავმჯდომარეობს ოლქის მთავარუხუცესი, ან მისი თანაშემწე.
§37. საოლქო კრება არის ჩვეულებრივი, წელიწადში ერთხელ და არაჩვეულებრივი _ საჭიროებისადაგვარად.
§38. საოლქო კრების კომპეტენციას ეკუთვნის
- ა) არჩევა დელეგატებისა საეპარქიო და პერიოდულ საეკლესიო კრებისათვის, და მთავარუხუცესისა და მისი თანაშემწისა;
- ბ) ზრუნვა სამრევლოებში საეკლესიო ცხოვრების მოწესრიგებისა და წარმატებისათვის;
- გ) ზრუნვა ქვრივ-ობოლ-გაჭირვებულთათვის, და საზოგადოდ საქველმოქმედო საქმის მოწყობა ოლქში;
- დ) მთავარუხუცესის ანგარიშის განხილვა;
- ე) შუამდგომლობის აღძვრა და მოსაზრებათა წარდგენა შესახებ ახლის სამრევლოების დაარსებისა, არსებულ სამრევლოთა გაყოფისა და შემცირებისა;
- ვ) სასყიდლის დანიშვნა მთავარუხუცესისათვის.
შენიშვნა: საოლქო კრების განჩინებანი წარედგინება საეპარქიო მთავრობას, რომელზედაც დამოკიდებულია მათი დამტკიცება.
სამრევლო
§39. სამრევლო არის ერთის სარწმუნოებრივ-ზნეობრიობის მიზნით, ურთიერთის დახმარების აზრით, საეკლესიო მეურნეობით, საკუთარის მოძღვრის ხელმძღვანელობით, საერთო ტაძრის გარშემო შემოკრებილი და ეპისკოპოზზე კანონიურად დამოკიდებული მორწმუნეთა საზოგადოება.
შენიშვნა: სამრევლო იურიდიულ პირს წარმოადგენს.
§40. სამრევლოს გახსნა არ შეიძლება, უკეთუ მორწმუნეთა რიცხვი იმდენად მცირეა, რომ საკუთარი ტაძრისა და კრებულის შენახვა არ შეუძლიათ. თვითეულ სამრევლოს უჭირავს განსაზღვრული ტერიტორია, რომლის საზღვრები შეიძლება შეიცვალოს სხვა სამრევლოებთან შეთანხმებით და სათანადო საეპარქიო მთავრობის ნებართვით.
შენიშვნა 1. ქალაქებში სამრევლოთათვის ტერიტორიული პრინციპის დაცვა სავალდებულო არ არის.
შენიშვნა 2. როდესაც მორწმუნეს ერთი სამრევლოს ტერიტორიიდან მეორესაში უხდება გადასვლა (მაგ: ქალაქებში), მას შეუძლია, თუ მოისურვებს, წინანდელი სამრევლოს წევრად დარჩეს.
§41. მრევლად ითვლება ყოველი მორწმუნე, რომელიც განსაზღვრულს სამრევლოს ეკუთვნის, შეტანილია სამრევლო დავთარში და მონაწილეობას იღებს ყველა ხარჯებში, რასაც სამრევლო ეწევა.
§42. ყოველ სამრევლოს აქვს თავისი საკუთრება, რასაც შეადგენენ სხვადასხვა სახელწოდებისა და დანიშნულების თანხები და მათი შემოსავალი, სანთლის მოგება, ტაძარში, სამრევლოში ან სხვაგან შეგროვილი შემოწირულობა, სასაფლაოს შემოსავალი, სამრევლო და საკრებულო ადგილმამული და მისი შემოსავალი, ყოველგვარი საგანმანათლებლო და საქველმოქმედო ხასიათის შემოწირულობა, საკრებულო სახლები, ტაძარი და მისი სამკაული, სასაფლაო და სხვა. ამ საკუთრებას სამრევლო განაგებს შესაფერ ორგანოთა საშუალებით.
შენიშვნა 1. სამრევლოს შემოსავალი უნდა მოხმარდეს მხოლოდ საეკლესიო-სარწმუნოებრივ საჭიროებას, ადგილობრივი მღვდელმთავრის ნებართვით.
შენიშვნა 2. ტაძარი არის მორწმუნეთა სამლოცველო შენობა, სამრევლო, საეკლესიო, სახელმწიფო ანუ კერძო ქველმოქმედთა ხარჯით აგებული. ერთსა და იმავე სამრევლოში შეიძლება იყოს ზედმიწერილი ტაძარი, რომელშიაც, თუ საჭიროება მოითხოვს და მოსახერხებელიც იქმნება, სრულდება ყოველგვარი ღვთისმსახურება.
შენიშვნა 3. მიცვალებულთა დასამარხად სამრევლოს მიჩენილი აქვს საგანგებო ადგილი – სასაფლაო. სამრევლოს შეუძლია საფლავებისათვის განსაზღვრული ფასი დააწესოს, მხოლოდ ღარიბები უფასოდ უნდა იმარხებოდენ.
შენიშვნა 4. ქალაქების საზოგადო სასაფლაოების მართვა-გამგეობა ექვემდებარება საეპარქიო მთავრობას, რომელსაც ეკუთვნის სასაფლაოების გასყიდვისაგან შემოსული ფულის გამგებლობაც.
§43. როდესაც სამრევლო საბოლოოდ იხურება, მისი ქონება გადადის საქართველოს ეკლესიის კუთვნილებად; თუ ის სხვა სამრევლოს მიეწერა, იმისი ქონება უკანასკნელის კუთვნილებად იქცევა; ხოლო როდესაც სამრევლოს რომელიმე ნაწილი დამოუკიდებელ სამრევლოდ გამოიყოფა, იმას საერთო ქონებიდან მიეცემა დაკმაყოფილება ძირითადის სამრევლოს გადაწყვეტილებისამებრ.
§44. სამრევლოს განაგებს საეპარქიო მთავრობის ხელმძღვანელობის ქვეშე ეკლესიის წინამძღვარი, სამრევლო კრების და სამრევლო საბჭოს დახმარებით.
§45. სამრევლო კრებას შეადგენს ყევლა მართლმადიდებელი ქალი და კაცი (არა უმცირეს 20-ის წლისა), რომელნიც ამ სამრევლოს საბუთებში არიან ჩაწერილნი როგორც წევრნი სამრევლოისა.
§46. უფლება სამრევლო კრებაში მონაწილეობის მიღებისა გადამწყვეტის ხმით აქვთ
- ა) კრებულის წევრთ და
- ბ) ყველა სრულწლოვან მართლმადიდებელ ქალსა და კაცს (არა უმცირეს ოცის წლისა), რომელნიც ამ სამრევლოს საბუთებში არიან ჩაწერილნი, როგორც წევრნი სამრევლოისა, გამონაკლისი აღნიშნულია ქვემორე მუხლში.
§47. სამრევლო კრებაზე მონაწილეობის მიღების უფლება არ აქვთ იმ პირთ
- ა) რომელნიც დაარღვევენ წესიერებას ტაძარში, აგრეთვე სამრევლო კრებაზე,
- ბ) რომელთაც არ შემოაქვთ სამრევლო გადასახადები (თუ ისინი სამრევლო კრების მიერ განთავისუფლებულნი არ არიან, როგორც ღარიბები, გადასახადისაგან),
- გ) რომელნიც სამს უკანასკნელ წელიწადში არც ერთხელ არ ზიარებულან,
- დ) რომელნიც ჯავრდაუწერელად სცხოვრობენ მეუღლეებთან და
- ე) რომელთაც სამის წლისაზე მეტის ხნის შვილი ჰყავთ მოუნათლავი.
§48 კრება არის ჩვეულებრივი _ წელიწადში ორჯელ და არაჩვეულებრივი _ საჭიროებისამებრ. სამრევლო კრებას იწვევს და თავმჯდომარეობს ეკლესიის წინამძღვარი. კრება უნდა მოწვეულ იქნას იმ შემთხვევაშიც, როცა ამას მოითხოვს არა უმცირეს სამრევლოის 20-ის სრულწლოვანის წევრისა; კრება კანონიერია, უკეთუ მასზე სამრევლოს მეკომურთა წარმომადგენელთა 2/3 მაინც გამოცხადდება, ხოლო თუ კრება პირველ მოწვევაზე არ შესდგა, მეორედ იგი კანონიერია, რამდენი წევრიც უნდა გამოცხადდეს.
შენიშვნა: სხდომის მდივანს კრება თვითონ ირჩევს.
§49. სამრევლო კრების კომპეტენციას ეკუთვნის:
- ა) არჩევა კრებულისა და სამრევლო საბჭოს წევრებისა და მათი კანდიდატებისა, აგრეთვე სამრევლოს მოლარისა (უწინდელი “მნათისა”);
- ბ) ეკლესიისა და კრებულის შენახვისათვის ზრუნვა;
- გ) სამართალში მიცემა სამრევლო საბჭოის წევრებისა სამსახურის აღსრულების დროს უფლების აღმატებისა და ბოროტმოქმედებისათვის;
- დ) აღძვრა საქმისა საეპარქიო სასამართლოების წინაშე კრებულის წევრთა შესახებ მათი უთანადო მოქმედებისა და ცუდი ყოფაქცევისათვის;
- ე) ზრუნვა ეკლესიის განშვენებისა და კეთილმოწყობისათვის;
- ვ) ზრუნვა სამრევლოს სარწმუნოებრივზნეობრივი სრულყოფისა და მის საგანმანათლებლოსაქველმოქმედო დაწესებულებათათვის;
- ზ) ზრუნვა საკრებულო სახლისა და სასაფლაოსათვის;
- ხ) დანიშვნა სარევიზიო კომისიის წევრებისა სამრევლო საბჭოს მოქმედებისა და ანგარიშის განსახილველად;
- თ) არსებულ სამრევლოს გაყოფის შესახებ შუამდგომლობის აღძვრა;
- ი) შუამდგომლობის აღძვრა უძრავ-მოძრავი ქონების შეძენისა და განთვისების შესახებ;
- ია) აღება ისეთის სესხისა, რომელნიც სამრევლოს თვიურ შემოსავალს აღემატება;
- იბ) შუამდგომლობის აღძვრა ტაძრის კაპიტალურად გადაკეთების შესახებ, როცა ტრაპეზის აშლაა საჭირო.
§50. სამრევლო კრების აღმასრულებელი ორგანო არის სამრევლო საბჭო, რომელიც შესდგება კრებულის ყველა წევრთა და არა უმცირეს ექვსისა და არა უმეტეს თორმეტის წევრისა, რომელთაც ირჩევს სამრევლო კრება სამი წლის ვადით. სამრევლო საბჭოს თავმჯდომარეობს ეკლესიის წინამძღვარი, ხოლო როცა იგი არ არის, მაშინ საბჭო თვითონ ირჩევს თავმჯდომარეს თვის შორის. საბჭოს სხდომები იმართება თვეში ერთხელ, ხოლო, თუ საჭიროება მოითხოვს, უფრო ხშირადაც. საქმეები სწყდება უბრალო ხმის უმეტესობით, ხოლო, როცა ხმები თანაბრად იყოფა, მაშინ ის აზრი უპირატესობს, რომელსაც თავმჯდომარე ემხრობა.
შენიშვნა 1. თუ სამრევლო კრებისა და საბჭოს განჩინება ეკლესიის წინამძღვარს მიაჩნია საქმის საზიანოდ, მას შეუძლია განჩინების სისრულეში მოყვანის შეჩერება და მისი ადგილობრივ მღვდელმთავართან განსაჩივრება, – ამის შესახებ თავის აზრი წინამძღვარმა უნდა გამოსთქვას კრებაზედვე.
შენიშვნა 2. საბჭოს წევრად ირჩევა როგორც მამაკაცი, ისე დედაკაცი.
შენიშვნა 3. საბჭოს წევრად არ შეიძლება არჩეულ იქმნას სამღვდელო ხარისხითგან განდგომილი, ან განკვეთილი.
§51. სამრევლო საბჭოს კომპეტენცია არის:
- ა) ეკლესიის უძრავ-მოძრავი ქონების მართვა-გამგეობა;
- ბ) ყოველგვარი სტატისტიკური ცნობის შეკრება, რასაც კი სამრევლოს მართვა-გამგეობისათვის აქვს რაიმე მნიშვნელობა;
- გ) აკრეფა საეკლესიო გადასახადისა მრევლში და მისი დანიშნულებისამებრ მოხმარება;
- დ) ზრუნვა ეკლესიისა და კრებულის შესანახ საშუალებათა გასაძლიერებლად;
- ე) ზრუნვა ტაძრისა და ღვთისმსახურების კეთილ-მოწყობისათვის;
- ვ) ზრუნვა ქვრივ-ობოლთა და გაჭირვებულთათვის ქველმოქმედების წესით;
- ზ) აღძვრა საქმისა იმ პირთა წინააღმდეგ, რომელნიც ეკლესიასა და მორწმუნეთა სარწმუნოებრივს გრძნობას შელახავენ;
- ხ) წინასწარი დამუშავება იმ საკითხებისა, რომელიც კრებამ უნდა განიხილოს;
- თ) გამგეობა სამრევლო სასაფლაოსი;
- ი) სამრევლო ქონებისა და თანხების ყოველთვიური შემოწმება;
- ია) თავისი მოქმედების წლიური ანგარიშის შედგენა მთავარხუცესისა და სამრევლო კრებისათვის წარსადგენად.
შენიშვნა 1. სამრევლო საბჭოს აუცილებელი წევრია სამრევლოს მოლარე, რომელიც აწარმოებს წმიდა სანთლის ოპერაციას, იღებს სამრევლო თანხებს და ინახავს საკრედიტო დაწესებულებებში, აწარმოებს შემოსავალ-გასავლის წიგნსა და ადგენს სამრევლოის შემოსავალ-გასავლის წლიურ ანგარიშს. მოლარეს ირჩევს სამრევლო კრება სამი წლის ვადით.
შენიშვნა 2. სამრევლოს მოლარედ უნდა არჩეულ იქმნას უეჭველად მამაკაცი და მასთანვე წერა-კითხვის მცოდნე.
§52. კრებული. კრებულის აუცილებელ წევრად ითვლებიან: მღვდელი და წიგნის-მკითხველი, ხოლო, სადაც შეიძლება, იქ სამრევლოს დიაკონიცა (მთავარი) ჰყავს.
შენიშვნა 1. დიაკონი და წიგნის-მკითხველი არიან მხოლოდ თანამსახურნი მღვდლისა და უიმისოდ არავითარი მღვდელმოქმედების შესრულება არ შეუძლიანთ სამრევლოში.
შენიშვნა 2. ერთსა და იმავე სამრევლოში ორი მღვდლის ყოფნა სასურველი არ არის; მაგრამ, თუ ამას მოითხოვს სამრევლოს სიდიდე და აუცილებელი საჭიროება, სამრევლოს შეუძლია თავის წინამძღვარს თანაშემწედ მეორე მღვდელი მისცეს.
§53. არჩევნები კრებულის წევრთა ხდება შემდეგი წესით:
- ა) როცა რომელსამე სამრევლოში განთავისუფლდება კრებულის წევრის ადგილი, პირნი, რომელთაც სურთ დაიჭირონ ეს ადგილი, ერთის თვის განმავლობაში მის განთავისუფლებითგან, წარგზავნიან თხოვნებს საეპარქიო მთავრობასთან ყველა საჭირო მოწმობათა დართვით;
- ბ) საეპარქიო მთავრობა ჰკრებს ცნობებს ყველა იმ პირთა შესახებ, რომელთაც შეიტანეს თხოვნა და აქვს მსჯელობა წარმოდგენილ კანდიდატებზე;
- გ) მღვდელმთავრის მიერ ღირსეულ კანდიდატებად ცნობილ პირთა სია, ყველა ცნობების დართვით თვითეულ კანდიდატზე, წარეგზავნება სამრევლო საბჭოს კენჭის საყრელად სამრევლო კრებაზე;
- დ) სამრევლო კრება მოიწვევა არა უგვიანეს ორის კვირისა კანდიდატთა სიის მიღებითგან. დრო სამრევლო კრების დანიშვნისა ეცნობება საოლქოს მთავარუხუცესს, რომელიც ან პირადად ესწრება კრებას, ან წარგზავნის თავის წარმომადგენელს;
- ე) არჩევნები ხდება ფარულის ხმის მიცემით;
- გ) თვითეულ კანდიდატს კენჭი ეყრება ცალ-ცალკე;
- ზ) არჩევნების დასრულებისას სდგება აქტი, შესაფერი დამოწმებით;
- ხ) ეპარქიის მღვდელმთავარი ამტკიცებს იმ კანდიდატს, რომელმაც მიიღო ხმების უმეტესობა, მაგრამ არა უმცირეს დამსწრეთა ნახევრისა.
შენიშვნა: იმ პირის სახელი, რომელიც იკადრებს სამრევლოში აგიტაციის გაწევას, მოხსნილი იქმნება კანდიდატთა სიითგან.
§54. სამრევლო, რომელიც ორი თვის განმავლობაში დღითგან კანდიდატთა სიის მიღებისა არ აირჩევს კრებულის თავისუფალ ადგილზე კანდიდატს, ჰკარგავს საარჩევნო უფლებას, და იმ ადგილზე კრებულის წევრი დაინიშნება საეპარქიო მთავრობის მიერ.
§55. თუ სამრევლოს სურს, რომ გახსნილ ვაკანსიაზე კრებულის წევრი დანიშნოს საეპარქიო საბჭოს მთავრობამ, ამის თაობაზე სამრევლოს დადგენილება ეცნობება ეპარქიის მღვდელთმთავარს ერთის თვის განმავლობაში დღითგან ვაკანსიის გახსნისა.
შენიშვნა: თუ სამრევლო არავინ ითხოვა, კრებულის წევრი ინიშნება ეპარქიის მღვდელთმთავრის მიერ.
§56. მღვდელი. მღვდელი ვალდებულია:
- ა) მუდამ თავის მრევლში სცხოვრობდეს და სამრევლო არ დასტოვოს, განსაკუთრებით როცა იქ რაიმე მოარული სენი გაჩნდება და როცა სამრევლოს განსაცდელი რამ მოელის;
- ბ) განსაკუთრებულ თვალყურს ადევნებდეს საკუთარს ყოფაქცევას, როგორც საზოგადოებაში, ისე თავის სახლში;
- გ) აასრულოს საზოგადოებრივი ღვთისმსახურება დაწესებულ დროს;
- დ) მრევლის მოთხოვნილებისამებრ აასრულოს საჭირო მღვდელმოქმედება; ე) თვალყური ადევნოს ტაძრისა და საღვთისმსახურო საგნების სისუფთავესა და კეთილშვენიერებას;
- ვ) თვალყური ადევნოს მრევლში საეკლესიო დისციპლინისა და ზნეობის დაცვას;
- ზ) როცა სამსახურის დროს ამა თუ იმ საკითხის შესახებ ეჭვი დაებადება, მოვალეა ახსნა-განმარტებისათვის მთავარხუცესს და საეპარქიო მთავრობას მიჰმართოს;
- ხ) მის უპირველეს მოვალეობას შეადგენს ეკლესიაში ქადაგება და საზოგადოდ სწავლა-მოძღვრება;
- თ) მღვდელი მოვალეა ღვთისმსახურების დროს კათოლიკოზისა და თავისი ეპისკოპოზის სახელი მოიხსენიოს;
- ი) აგრეთვე მოვალეა კრებულის სხვა წევრთა საშუალებით საეკლესიო საბუთები აწარმოოს;
- ია) თავის სამრევლოში მღვდელს უფლება აქვს სხა მღვდელს რომლისამე მღვდელმოქმედების შესრულების ნება არ მისცეს.
§57. სამღვდელო და სადიაკვნო კანდიდატი უნდა იყოს კანონიურად სრულწლოვანი, ხოლო წიგნისმკითხველად შეიძლება უფრო ახალგაზრდაც აირჩეს. ფიზიკურად სამღვდელო და სადიაკვნო კანდიდატი უნდა აკმაყოფილებდეს საეკლესიო კანონების მოთხოვნილებას. სამღვდელო კანდიდატს უნდა ჰქონდეს მიღებული საშუალო საზოგადო განათლება და ყოველ შემთხვევაში არა უმცირეს სრული პროგიმნაზიული განათლებისა. ამავე მოთხოვნილებას უნდა აკმაყოფილებდენ, შეძლებისდაგვარად, სადიაკვნო კანდიდატები და წიგნისმკითხველნიც, რომელთაც უნდა იცოდნენ ღვთისმსახურების წესები და საეკლესიო საბუთების წარმოება, რაც წინდაწინვე (არჩევამდე) უნდა იყოს შემოწმებული რომელსამე საეპარქიო მთავრობისაგან.
შენიშვნა: წიგნისმკვითხველად შეიძლება არჩეულ იქმნეს მხოლოდ მამაკაცი.
საეკლესიო სამართალი
§58. საქართველოს ეკლესიის სამართალს ექვემდებარება ამა ეკლესიის ყველა წევრი ისეთ საქმეებში საეკლესიო სწავლა-მოძღვრებისა, ზნეობრივ ცხოვრებისა, საეკლესიო წყობილებისა და საეკლესიო სამსახურის წინააღმდეგ, რომელთათვისაც საეკლესიო კანონით დადგენილია განსაზღვრული სასჯელი ანუ ზომები ზღვევისა და გასწორებისა.
§59. საეკლესიო სამართალი ეპარქიაში განცალკევებულია საეკლესიო მართვა-გამგეობისაგან და შესდგება საეპარქიო სასამართლოსაგან.
§60. განსაკუთრებული ინსტიტუტი საქმის გამომძიებლისა არ არსებობს, არამედ სასამართლო თვითონ ირჩევს გამომძიებელს თვითეულ შემთხვევაში. არ არსებობს არც ბრალმდებლის თანამდებობა, არამედ სასამართლოს ერთ-ერთ წევრს მიენდობა საბრალდებო ოქმის შედგენა და მოხსენება; ეს წევრი შემდეგ მონაწილეობას აღარ იღებს განაჩენის გამოტანაში.
შენიშვნა 1. ბრალდებულს ნება აქვს სასამართლოში დამცველი (ვექილი) დაიხმაროს, მაგრამ თვით სასამართლოსთან დამცველის ინსტიტუტი არ არსებობს.
შენიშვნა 2. მხარეები გამოიწვევიან საგანგებო უწყებებით, რომლებიც ეგზავნება მათ ადგილობრივ (სადაც სცხოვრობენ) და უნდა ჩაბარდეს არა უგვიანეს ერთის კვირისა სხდომისათვის დანიშნულ დღეზე. უწყებაში ნაჩვენები უნდა იყვეს სასამართლოს მისამართიც.
§61. საეკლესიო სასამართლო დახურული არ არის, საქმის გარჩევას გარეშენიც ესწრებიან. განჩინებას სასამართლოს წევრები დაადგენენ თავისი შინაგანის დარწმუნების თანახმად, მხოლოდ მას შემდეგ, როცა შემოწმებულ იქმნება სასამართლოში წარმოდგენილი საბუთები.
§62. ყოველი საქმე არსებითად გადაწყდება ორს ინსტანციაში და მესამე ინსტანცია იქნება საკასაციო. პერიოდული საეკლესიო კრების განჩინებანი კი საბოლოვოა, თუნდაც იქ საქმე პირველის ინსტანციით წყდებოდეს.
საეპარქიო სასამართლო
§63. საეპარქიო სასამართლო შესდგება ხუთი წევრისაგან, რომელთაც ირჩევს საეპარქიო კრება სამი წლის ვადით.
შენიშვნა 1. თავმჯდომარე უეჭველად სამღვდელო პირი უნდა იყვეს; დანარჩენ წევრთა და კანდიდატთა ნახევარი სამღვდელო პირნი უნდა იყვნენ. თავმჯდომარე აღირჩევის სასამართლოს წევრთა მიერ თვის შორის.
შენიშვნა 2. სასამართლოს წევრებად არ შეიძლება არჩეულ იქმნენ მღვდლის ხარისხითგან განდგომილნი, ან განკვეთილნი და არც ისეთი პირნი, რომელთაც სასამართლოს მიერ შეზღუდული ან ჩამორთმეული აქვს საზოგადო კრებაზე დასწრების უფლება, ან არ ზიარებულან უკანასკნელი სამის წლის განმავლობაში ერთხელ მაინც.
შენიშვნა 3. სასამართლოდან გასული წევრი შეიძლება ხელმეორედ არჩეულ იქმნეს. – სასამართლოს წევრებთან ერთად საეპარქიო კრება ირჩევს მათ კანდიდატებსაც.
§64. საეპარქიო სასამართლოს ექვემდებარებიან: ა) დანაშაულობანი, რომელთათვისაც საეკლესიო კანონით დადგენილია უმძიმესი ზომები: მღვდელმოქმედების შესრულების აკრძალვა, სამსახურიდან გადაყენება; ბ) განქორწინების საქმე.
§65. სასამართლოს განჩინება წარედგინება ეპარქიის მღვდელმთავარს, რომელზედაც დამოკიდებულია მისი დამტკიცება.
შენიშვნა: საეპარქიო სასამართლოს განჩინებით უკმაყოფილოთ შეუძლიათ განასაჩივრონ საქმე საკათალიკოზო საბჭოში.
უზენაესი საეკლესიო სამართალი
§66. მუდმივ კრებას, ანუ საკათოლიკოზო საბჭოს შეუძლია ზოგიერთი საქმე, საბოლოო მსჯავრის დასადასტურებლად, გამონაკლისის სახედ, წარუდგინოს პერიოდულ საეკლესიო კრებას.
§67. კათოლიკოზ-პატრიარქის გასამართლება შედის პერიოდულ საეკლესიო კრების კომპეტენციაში.
§68. საკათოლიკოზო საბჭოს განჩინებით უკმაყოფილოს შეუძლია გადაიტანოს კასაციის წესით საქმე პერიოდულ საეკლესიო კრებაში.
შენიშვნა: განქორწინების საქმეებს საბოლოოდ სწყვეტს მუდმივი კრება – საკათოლიკოზო საბჭო.
გადმობეჭდილია წიგნიდან – “საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობა”, 1920.