ქართულ ეკლესიას ამჟამად უწოდებენ ,,საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას”, მაგრამ ამასთანავე უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ჩათვლით მას ,,საქართველოს სამოციქულო ეკლესია” ეწოდებოდა. ამის დამამტკიცებელი მაგალითების მოყვანამდე უნდა ითქვას, რომ საქართველოს სამოციქულო ეკლესია თავისი არსებობის პირველი დღიდან მართლმადიდებელია და მართლმადიდებლობისათვის მედგარი მებრძოლი. წმიდა მეფის დავით აღმაშენებლის დროს მოწვეულმა რუის-ურბნისის საეკლესიო კრებამ, რომელმაც ერთგვარად შეაჯამა ჩვენი ეკლესიის ცხოვრება, აღნიშნა: „ამისთვის შემოკრბა კრებაი … გარნა არა თუ უბიწოებასა ქართველთა სარწმუნოებისასა ბიწი რაიმე შეჰხებოდა, ნუ იყოფინ ესე! არა გეცრუვნეთ შენ, სიწმიდით მშობელო ჩუენო კათოლიკე ეკლესიაო, არცა განგცეთ შენ, სიქადულო ჩუენო მარლთმადიდებლობაო, რომლისა არცა განმცემელ ქმნილ ვართ…“1
ბიზანტიის იმპერატორს სურდა შეეტყო გიორგი მთაწმინდელისგან, მსოფლიოს რომელი ეკლესია იყო ჭეშმარიტად მართლმადიდებლური: „აწ ვინაითგან კუერთხი მეფობისა მე მიპყრიეს, მნებავს, რაითა ყოველსა მეცნიერ ვიყო ბერძენთა და ჰრომთასა, რამეთუ პირველ ყოვლისა მართლმადიდებლობაO იძიების მეფეთაგან, მაუწყე, ვითარ არს ესე…“2
მსოფლიო ეკლესიის მნათობმა გიორგი მთაწმინდელმა ერთმანეთს შეუდარა ქართული, ბერძნული, რომისა და სომხური ეკლესიები.
თუმცა ბერძნული ეკლესია გიორგი მთაწმინდელს იმჟამად მართლმადიდებლობის ბურჯად მიაჩნდა, მაგრამ მეფეს არ დაუმალა სიმართლე და განუცხადა: „ჰოი, მეფეო, … ბერძენთა შორის წვალებაი შემოვიდა პირველ და მრავალგზის მიდრკეს…!“3
წმიდა გიორგი მთაწმინდელმა იმპერატორს რომის ეკლესიის ნაკლოვანების შესახებ განუცხადა: რომის ეკლესიაში „ხმეადითა და ურწყოითა“ სწირავენ, ხოლო ბერძნებმა და ქართველებმა დააწესეს, „რაითა მოვიღებდეთ ცომსა სახედ ხორცთა ქრისტესთა, ხოლო პურის ცომსა სახედ სულისა გონიერისა, და მარილსა სახედ გონებისა წინააღდგომად წვალებასა უშჯულოისა აპოლინარისასა… ხოლო ღვნოსა თანა წყალსა ურთავთ სახედ სისხლისა და წყლისა, რომელი გარდამოხდა გუერდსა მხსნელისასა, ვითარცა იტყვს. იოვანე ოქროპირი“.
ესე იგი, ბერძნული ეკლესია ახლა მართლმადიდებლურია, მაგრამ წინათ მასში მრავალი მწვალებლობა არსებობდა, რომის ეკლესიაში კი წინათ მწვალებლობა არ ყოფილა, მაგრამ ამჟამად ნაკლი აქვსო – უსჯულო აპოლინარის წვალება.
იმპერატორი გიორგი მთაწმიდელს შეეკითხა სომხური სარწმუნოების შესახებაც, რაზედაც ღირსმა მამამ უპასუხა: „ბოროტსა სარწმუნოებასა სახელცა ნუ ედებინ“.4
გიორგი მთაწმიდელმა იმპერატორს უპასუხა, რომ მსოფლიოს ეკლესიათა შორის ქართული ეკლესია ყველაზე მართლმადიდებლურია, რადგანაც მან უბიწოდ დაიცვა მოციქულთა სწავლა, რაც არასოდეს შეუბღალავს წინათ და იცავს ამჟამადაცო:
„ხოლო ნეტარმან მან ესრეთ მაღლად და ღმრთივბრწყინვალედ წარმოთქუა სარწმუნოებაი მართალი ჩუენ ქართველთა ნათესავისაი… და ჰრქუა მეფესა: ესე არს სარწმუნოებაი მართალი ნათესავისა ჩუენისაი, და რაჟამს ერთგზის გYცნობიეს, არღარა მიდრეკილ ვართ მარცხლ, გინა მარჯულ და არცა მივდრკებით, თუ ღმერთსა უნდესო“.5
გიორგი მთაწმიდელს, რომელიც კარგად იცნობდა მსოფლიო ქრისტიანობის ყველა მიმართულებას, ქართული ეკლესია მიაჩნდა ჭეშმარიტად მართლმადიდებლურ ეკლესიად, რომელმაც უბიწოდ და შეუცვლელად დაიცვა მოციქულთა სწავლა. ამას, საუკუნეთა მანძილზე, ხშირად მიუთითებდნენ ჩვენი ეკლესიის წმინდა მამები.
ბიზანტიის იმპერიის დაცემამ ბერძნული ეკლესია დაასუსტა. მიუხედავად ამისა, ამ ეკლესიამ თავისი სარწმუნოებრივი უპირატესობა „რომის კათოლიკე“ ეკლესიის წინაშე იმით გამოხატა, რომ XI ს-ის შემდეგ ოფიციალურად თავის თავს „ორთოდოქსული“ ანუ სწორი, მართლმადიდებლური ეკლესია უწოდა. ამის შემდეგ ბერძნული ორიენტაციის ყველა ახლადდაარსებული ადგილობრივი ავტოკეფალური ეკლესია თავის თავს ორთოდოქსულს, ანუ „მართლმადიდებლურს“ უწოდებდა. XX საუკუნეში ქართულ ეკლესიას „საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია“ ეწოდა, მაგრამ ქართული ეკლესია არის არა ახალი ეკლესია, დაარსებული XI საუკუნის შემდეგ, არამედ უძველესი, მოციქულთა მიერ დაარსებული ეკლესია და მას ძველთაგანვე „სამოციქულო ეკლესია“ ეწოდებოდა, თუმცა თავისი შინაარსით ყოველთვის მართლმადიდებლური იყო XI საუკუნემდეც და შემდეგაც.
„ქართლის ცხოვრების“ ჩანართში, რომელშიც VII საუკუნეში მოწვეულ მსოფლიო საეკლესიო კრებაზეა საუბარი, ნათქვამია: „ამის კრებისა მიერ ბრძანეს ესრეთ წმიდისა ეკლესიისა საქართველოსათვის, რომელ არს წმიდა მცხეთა, რათა იყოს სწორ პატივითა ვითარცა წმიდანი სამოციქულო კათოლიკე ეკლესიანი, საპატრიაქონი…“6 საქართველოს სამოციქულო ეკლესიას მცხეთის საპატრიარქო ეკლესიაც ეწოდებოდა, ისევე როგორც ამჟამად დედაქალაქის მიხედვით ეწოდებათ სხვა ეკლესიებს (ალექსანდრიის, ანტიოქიის, კონსტანტინეპოლის, სოფიის და სხვ.).
ჩვენამდე მოღწეული საბუთების თანახმად, ქართულ ეკლესიას „საქართველოს კათოლიკე სამოციქულო ეკლესია“, „მცხეთის კათოლიკე სამოციქულო ეკლესია“, ანდა სიმარტივისთვის ზოგჯერ „სვეტიცხოვლის კათოლიკე სამოციქულო ეკლესია“ ეწოდებოდა. სიტყვა, რომელიც გვხვდება ამ სახელწოდებაში -„კათოლიკე“, ბერძნულია და ქართულად ნიშნავს საყოველთაოს. ქრისტიანული ღვთისმეტყველების თანახმად, ეკლესია მთელ დედამიწაზე არის საყოველთაო, ერთიანი ანუ „კათოლიკე“. ასევეა მოცემული მრწამსშიც. ქართველებს თარგმნის გარეშე მიუღიათ ეს სიტყვა და ამიტომაც მისი ქართული შესატყვისი ამჟამადაც არ იხმარება.
XI საუკუნემდე მსოფლიო ქრისტიანობის ორ ბანაკად „რომის კათოლიკებად“ და „ბერძენ მართლმადიდებლებად“ გაყოფამდე ერთიან მსოფლიო ეკლესიას, როგორც წესი, „კათოლიკე“ ეწოდებოდა. ქართული ეკლესია, როგორც უძველესი, მოციქულთა მოძღვრების ერთგული ეკლესია, თავის თავს ყოველთვის ერთიან მსოფლიო, „საყოველთაო“ ანუ „კათოლიკე“ ეკლესიის ნაწილად მიიჩნევდა.
1346-1360 წლების ერთ საბუთში ქართულ ეკლესიას ასე მიმართავენ – „ესე დაწერილი მოვახსენე წმიდასა დიდებულსა კათოლიკე სამოციქულო ეკლესიასა“.7
XVI საუკუნის საბუთში ჩვენი ეკლესია ასეა სახელდებული – „ქ. წმიდისა და ცათა მობაძავისა კათოლიკე სამოციქულოსა საპატრიაქოსა ეკლესიისა ძველითგანვე საქონებელნი და სამწყსონი“…8 აქ ჩამოთვლილია ქართული სამოციქულო ეკლესიის ქონება.
1532 წლის შეწირულების საბუთში ნათქვამია: „ესე დაწერილი მოვახსენე… უდიდებულესსა წმიდასა კათოლიკე სამოციქულოსა საყდარსა“…9 1556 წლის საბუთშია – „ესე უკუნისამდის გასათავებელი წიგნი მოგახსენე მე, მტბევარმა საბა, თქუენ წმიდასა კათოლიკე სამოციქულოსა საყდარსა“.10 XVI საუკუნის კახთ ეპისკოპოსების ერთგულების წიგნში ნიკოლოზ კათალიკოსისადმი ნათქვამია – „გკადრეთ და მოგახსენეთ თქუენ, კათოლიკე სამოციქულოსა ეკლესიას სუეტისაცხოველსა…“11 ნიკოლოზ ალავერდელის ერთგულების წიგნში ნათქვამია – „ფიცი მოგართვით ჩვენ, თქვენდა კურთხევად მოსრულმან ამბა ალავერდელმან ჩოლოყაშვილმან თქვენ, კათოლიკე სამოციქულო საყდარსა და სვეტსა ცხოველსა და კვართსა საუფლოსა და მის საჭეთმპყრობელს კათალიკოზ დიასამიძეს იოანეს“.12
ესე იგი, ქართული ეკლესიის მეთაური ზის სამოციქულო საყდარზე სვეტიცხოველში.
1702 წლის საეკლესიო კრების განჩინებაში ნათქვამია: „ჩვენ, მეუფებისა მიერ სამოციქულოსა კათოლიკე ეკლესიასა ზედან დადგინებულმან პატრონმან მთავარეფისკოპოსმან ქრისტეფორე, კათალიკოზმან ევდემოზ, ამბა ალავერდელმან, პატრონმან ნიკოლოზ ნინოწმიდელმან იოსებ, სულა ქართველთა და კახთ ეფისკოპოზთა… ფიცი დავდევით…“.13 აქედან ჩანს, რომ საქართველოს კათალიკოსი დადგენილი იყო საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის მეთაურად და სწორედ ეს არის სახელწოდება ქართული ეკლესიისა. ძველთაგანვე ქართული ეკლესია მართლმადიდებლური მიმართულებისა იყო, და მას „საქართველოს სამოციქულო ეკლესია“ ეწოდებოდა.
სასურველია, აღდგეს ქართული ეკლესიის ძველი სახელწოდება და მას ოფიციალურად ეწოდოს „საქართველოს სამოციქულო ეკლესია“, მით უმეტეს, რომ საგანგებო აღნიშვნის გარეშეც ცნობილია ჩვენი ეკლესიის მართლმადიდებლური მიმართულება. ოფიციალურ საბუთებში, საენციკლოპედიო ცნობარებსა თუ პრესაში, ქართული ეკლესია თავისი უძველესი სახელით უნდა იხსენიებოდეს.
იხილეთ წიგნი:
• საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის ისტორია