ილია II – ისა და წმ. სინოდის მიერ გამოცემული დადგენილებები საეკლესიო ისტორიოგრაფიასთან დაკავშირებით

ჩვენ ვმადლობთ და ვადიდებთ უფალ ღმერთს, რომ განსაკუთრებულ მძიმე ეპოქაში გვიბოძა უდიდესი პატრიარქი ჩვენი ისტორიისა – უწმინდესი დნეტარესი ილია მეორე.
მრავალი წახნაგი საქართველოს უწმიდესი პატრიარქის მადლმოსილებისა საჩინოა, მაგრამ ერთის შესახებ, ვფიქრობ, ჯერ არავის უთქვამს _ ჩვენი უწმიდესი პატრიარქი გახლავთ მეცნიერ-ისტორიკოსი, რომლის მოძღვრება სამომავლოდ სწორ მიმართულებას დაუბრუნებს ქართულ საისტორიოგრაფიო სკოლას.
უწმიდესი და უნეტარესი, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II ბრძანებს –
“პეტერბურგის უნივერსიტეტში შექმნილი ანტიქართული ისტორიოგრაფიული თეორიის მიზანია, ქართველთა ერთ ნაწილს გაუუცხოვოს ისტორიული კულტურა. მავანნი დღესაც აცხადებენ, რომ ქართული მწიგნობრობა მხოლოდ აღმოსავლეთ საქართველოს ქართველებისაა. ისინი უმწიგნობრო ხალხებად სახავენ მეგრელებს, ლაზებს, სვანებს… ამგვარი გაყალბებული ისტორიით ცდილობენ ქართველთა დაქუცმაცებას და ერთმენეთთან დაპირისპირებას, როგორც ადრე, ახლაც ქართული საზოგადოება მათ საკადრის პასუხს გასცემს” (უწმიდესი და უნეტარესი ილია II, საშობაო ეპისტოლე, 2006, გვ. 10-11).
უწმიდესი პატრიარქის დაინტერესება, როგორც ის ბრძანებს – „ანტიქართული ისტორიოგრაფიული თეორით“, გამოწვეული იყო იმ უმძიმესი ვითარებით, რომელიც შეიქმნა იმის შემდეგ, რაც სეპარატისტებმა ეჭვის ქვეშ დააყენეს საქართველოს ეკლესიის იურისდიქცია ისტორიულ რეგიონებში. საქართველოს ეკლესიის დაშლა-დანაკუწების მოსურნენი თავიანთ ნაშრომებს აღნიშნულ თეორიას აფუძნებენ.
კათოლიკოს პატრიარქი ისტრიოგრაფიის საკითხებს თავის შეეხო ეპისტოლეებსა და ბრძანებებში, ხოლო, წმიდა სინოდი თავის მრავალ დადგენილებაში.
„ანტიქართული ისტორიოგრაფიული თეორია“ (მას ზოგჯერ „ქართიზაციის თეორიასაც“ უწოდებენ) თავდაპირველად ჩაისახა, როგორც უწმიდესიც აღნიშნავს, მე-19 ს. ბოლოს პეტერბურგის უნივერსიტეტში, მაგრამ თეორიად გადაიქცა საბჭოთა კავშირის საისტორიო სკოლოს საძირკველზე.
სსრკ-ში, ისტორია, როგორც მეცნიერება, იდეოლოგიური ჩარევის ობიექტი იყო, ამიტომ, პარტიულ-სახელმწიფო ორგანოებს ევალებოდათ შეეფასებინათ ისტორიკოსთა ნაშრომების სამეცნიერო მიმართულების შესაბამისობა მარქსიზმ-ლენინიზმის იდეოლოგიასთან.
კომპარტიის მუდმივი კონტროლი ვლინდებოდა რეპრესიებით განსაკუთრებით „ნაციონალურ-ბუჟუაზიული მიმართულების“ ისტორიკოსთა მიმართ.
1926 წელს ივ. ჯავახიშვილი საბჭოთა რეჟიმის გადაწყვეტილებით გაათავისუფლეს რექტორის მოვალეობისგან და კარგა ხნით აეკრძალა მის მიერვე დაარსებულ უნივერსიტეტში ლექციების წაკითხვა.
ამავე პერიოდში რუსეთში გაიზარდა ქართიზაციის თეორიის ერთერთი ფუძემდებელის ნიკო მარის ავტორიტეტი, 1930 წელს ის გახდა კომუნისტური პარტიის წევრი, დაინიშნა მეცნიერებათა აკადემიის ერთერთ ხელმძღვანელად. მისი თეორიები მიჩნეულ იქნა მეცნიერებაში მარქსისტულ მიმართულებად, შეიყვანეს მთავრობის აღმასრულებელი ორგანოს შემადგენლობაში. სიტყვით გამოდიოდა კომუნისტურ ყრილობებზე. 1933 წელს დააჯილდოვეს ლენინის ორდენით. 1934 წელს ნ. მარი გარდაიცვალა, ის დაკრძალეს უდიდესი პატივისცემით ლენინგრადში სამთავრობო დონეზე, უწოდებდნენ მსოფლიოში ცნობილ მეცნიერ – კომუნისტს, გამოჩენილ ორგანიზატორს და ხელმძღვანელს, მარქზიზმ-ლენინზმის დაუღლელ პროპაგანდისტს.
ქართიზაციის თეორია ოფიციალურ იდეოლოგიად იქცა. ამ თეორიის თანახმად ქართველი ხალხი იყო იყო არა უძველესი ერი, არამედ ქართის ტომის არაქართულ და არაქართველური ტომებში შეღწევის შედეგად ჩამოყალიბებული, როგორც ეს ჩვენს ენციკლოპედიაშია აღნიშნული –
”ქართის ტომმა” შეძლო აღმოსავლეთ საქართველოში მცხოვრები ”არაქართულ და არაქართველურ” ტომებში შეღწევა – ინფილტრაცია და მათი ასიმილაციის შემდეგ IX-X სს-ში ჩამოყალიბდა ”აღმოსავლურ-ქართული ეროვნება”(ქსე, ტომი 10, 1986 წ. სტატია ”ქართველები” გვ.459).
აქვე აღნიშნულია, რომ ქართის ტომმა შეძლო კახეთის მკვიდრი ”ჰერულ-ალბანური მოსახლეობის ქართიზაცია” (ქსე, ტ.10, გვ.460).
ასევე დასავლეთ საქართველოს ქართიზაცია- – ”დასავლეთ საქართველოში გაბატონდა ქართული ეკლესია და მღვდელმსახურებაც ქართულ ენაზე სრულდებოდა, რამაც დიდად შეუწყო ხელი დასავლეთ საქართველოში ”ქართიზაციის” პროცესს”. (ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია-ქსე, ”საქ. სსრ”, 1981 წ. გვ.61).
დოგმად იქცა ნ. მარის ნაშრომები სამხრეთ საქართველოში (ტაო-კლარჯეთში) სომხური მოსახლეობის ქართიზაციის შესახებ მათი გაქალკედონიტებით წმ. გრიგოლ ხანცთელის შემდეგ.
ამიტომაც, ამ ფონზე, პატრიარქ ილია მეორის პატკანოვ-მარის თეორიების სათანადოდ შეფასება ძალზე მნიშვნელოვანია. ამის მიზეზია ის, რომ ე.წ. „ქართიზაციის“ თეორია, სადავოდ ხდის ქართული ეკლესიის იურისდიქციას ყოველი მმართულებით.
მაგალითად, აფსუური (აფხაზური) საეკლესიო სეპარატიზმის საფუძველია მტკიცება იმისა, რომ დასავლეთ საქართველო მე-4 ს.-დან შედიოდა ბიზანტიური ეკლესიის იურისდიქციაში და იქ საქართველოს ეკლესიის იურისდიქცია მხოლოდ მე–9, მე–10 საუკუნეების შემდეგ გავრცელდა ქართიზაციის პროცესის შედეგად.
იგივეა თვალსაზრისი აღმოსავლეთის მიმართულებითაც. ქართიზაციის თეორიის მომხრე ისტორიკოსები ამტკიცებენ, რომ საქართველოს ეკლესია თავის თავდაპირველ იურისდიქციას კახეთშიც კი არ ახორციელებდა, ისტორიულად კახეთი (გულგულამდე, თელავამდე) თითქოსდა ალბანური ეკლესიის იურისდიქციაში შედიოდა, და მოხდა ეკლესიის დახმარებით ამ რეგიონის ქართიზაცია.
ასეთივეა მათი მტკიცება სამხრეთის მიმართულებითაც, რომ ტაო–კლარჯეთი ისტორიულად არა ქართული, არამედ სომხური მოსახლეობით იყო დასახლებული, რომლის „ქართიზაცია“ შეძლო ქართულმა ეკლესიამ მე–9 ს. შემდეგ, და თითქოს იქაური მოსახლეობა „გააქართველა“, ამიტომაც ოფიციალური საისტორიო წრეები და ასევე ფილოლოგები ოშკს, ბანას თუ ხახულს არა ქართული, არამდ სომხურ არქიტექტურად მიიჩნევენ.
იგივეა თვალსაზრისი ჩრდილოეთის მიმართულებითაც – ამჟამად საინტერნეტო სივრცეში გაბატონებას იწყებს თვალსაზრისი, რომ თითქოსდა მე-4 საუკუნედანვე, ცხინვალ–ჯავა–ყაზბეგის რაიონები შედიოდა არა ქართულ, არამედ, კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ალანიის ეპარქიაში, ამიტომ აქ მისი თავდაპირველი იურისდიქცია უნდა აღდგეს. მე-3 მსოფლიო საეკლესიო კრების მე-8 კანონის შესაბამისად
ასეთ რთულ ვითარებაში კიდევ ერთხელ გამობრწყინდა უწმინდესი პატრიარქის ილია მეორის გასაოცარი მიზანდასახულობა, იურისდიქციის საზღვრების დასაცავად საჭირო გახდა ისტორიის ხელახალი კვლევა, მუშაობა რეალური ისტორიის დასადგენად, მეცნიერული უარყოფა არასწორი თეორიებისა.
ქართული თანამედროვე ისტორიოგრაფიის პრობლემატიკური საკითხების რკვევას მისმა უწმიდესობამ განსაკუთრებული ყურადღება მიაქცია 2006 წლიდან.
1.
2006 წლის საშობაო ეპისტოლეში, როგორც აღინიშნა, მან ბრძანა, რომ თანამედროვე ქართული ისტორიოგრაფია სამწუხაროდ ვერ აცდა ჯერ კიდევ XIX საუკუნეში რუსეთის იმპერიის მიერ საისტორიო მეცნიერებაში დანერგილ თეორიას, რომლის მიხედვითაც ქართველი ერის მთლიანობა და მისი უფლებები საქართველოს მიწა-წყალზე საეჭვოდ ჩანდა. ამასთან დაკავშირებით ილია II წერს: “წმინდა ილია მართალი თავის პუბლიცისტურ წერილებში ებრძოდა პეტერბურგის უნივერსიტეტში შექმნილ ანტიქართულ ისტორიოგრაფიულ თეორიას, რომლის მიხედვითაც ერთიანი ქართველი ერი წარმოდგენილი იყო განსხვავებული ტომების ხელოვნურ გაერთიანებად. აღნიშნული კამპანიის გაგრძელება იყო ის, რომ იმპერიულმა ძალებმა დაიწყეს მეგრულად და სვანურად საღვთისმსახურო წიგნების თარგმნა და სცადეს წირვა-ლოცვის ჩატარებაც, მაგრამ ამ კუთხის შვილებმა და მთელმა ქართულმა საზოგადოებამ მათ საკადრისი პასუხი გასცა. ეს იყო ნელი მოქმედების იდეოლოგიური ნაღმი; ამ ნაღმმა ჩვენ დღევანდელ მდგომარეობამდე მიგვიყვანა და ძმობა და ერთობა დაგვარღვევინა” – წერს უწმიდესი პატრიარქი 2006 წლის საშობაო ეპისტოლეში.
2.
2009 წლის 10 ივლისის 76–ე ბრძანებაში უწმიდესი პატრიარქი ბრძანებს –
„მე–19, მე–20 საუკუნეებში საქართველოს ეკლესის ავტოკეფალიის გაუქმებისა და სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის გაუქმების პერიოდში მიზანმიმართულად ყალბდებოდა საქართველოს ისტორია და ენათმეცნიერების საფუძვლები, ამასთან დაკავშირებით ვბრძანებ:
საქართველოს საპატრიარქოსთან შეიქმნას საქართველოს რეალური ისტორის დამდგენი მუდმივმოქმედი კომისია მისი მაღალყოვლადუსამღვდელოესობის მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) ხელმძღვანელობით.
3.
2011 წ. ილია მეორის თავმჯდომარეობით შემუშავდა საქართველოს ეკლესიის წმიდა სინოდის დადგენილება მიტროპოლიტ ანანიას ხელმძღვანელობით ისტორიკოსთა სამეცნიერო ჯგუფის ჩამოყალიბების შესახებ.
2011წლის 20 დეკემბრის წმიდა სინოდის დადგენილება თავის 2.დ. მუხლში აღნიშნავს –
„საბჭოთა პერიოდში ხდებოდა საქართველოსა და მსოფლიო ისტორიის გაყალბაბა, შეცდომების გამოსასწორებლად შეიქმნას ისტორიკოსთა ჯგუფი მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) ხელმძღვანელობით“.
ეს ფაფქტი მან რამდენიმე თვის შმდეგ საგანგებოდ მოიხსენია თავის საშობაო 2011 წლის ეპისტოლეში
4.
2011 წლის საშობაო ეპისტოლეში უწმიდესი პატრიარქი აღნიშნავს:
“ჩვენი უძველესი ისტორიის ზოგიერთი საკვანძო საკითხი, რაც ქართველთა წარმომავლობასა და ერის ერთიანობას უკავშირდება, რეალური სახით თანამედროვე საზოგადოებამ ნაკლებად იცის. ამის მიზეზი არის ის, რომ ცარიზმი და საბჭოთა იმპერია ყოველთვის ცდილობდნენ იგი არაობიექტურად წარმოეჩინათ. მათ არ სურდათ, ჩვენს ხალხში ეროვნულ-პატრიოტული სულისკვეთების გაღვივება, რადგან იგი სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის მოთხოვნის საშიშროებას შეიცავდა. არაობიექტურად მიწოდებული ისტორიის საფუძველზე, სრულიად უკანონოდ და უსამართლოდ შეიქმნა, მაგალითად, ავტონომიები XX საუკუნის დასაწყისში რუსეთის მიერ დაპყრობილ საქართველოში. ადრეც მითქვამს, რომ სწორედ ამიტომ, განსაკუთრებულ ცენზურას განიცდიდა ქართული ისტორიოგრაფია, ენათმეცნიერება და სხვა ისეთი მიმართულებები, რომელნიც მსოფლმხედველობის განმსაზღვრელ დარგებად მიიჩნეოდა.
ჩვენს ცნობილ მკვლევარებს დიდი ძალისხმევა და თავდადება დასჭირდათ, რათა ნაწილობრივ მაინც გადაერჩინათ და დღემდე მოეტანათ ჩვენი ერის ისტორიული სიმართლე.
ახლა კი, როდესაც აღსდგა საქართველოს თავისუფლება, აუცილებელია, შეგნებულად დაფარული წარსულის წარმოჩენა და საქართველოს ობიექტური მატიანის დაწერა უხსოვარი დროიდან დღემდე (აღნიშნულ საკითხზე ბოლო სხდომაზე იმსჯელა წმ. სინოდმა და მიიღო სათანადო გადაწყვეტილება).
ამას ჯერ კიდევ XIX ს-ში და XX ს-ის დასაწყისში ცდილობდნენ ჩვენი სასიქადულო მამულიშვილნი, მაგრამ მათი ნააზრევი მაშინდელი სახელმწიფოებრივი იდეოლოგიის საპირწონედ, ბუნებრივია, ვერ იქცა”.
5.
საკითხის სიმძაფრის გამო უწმიდესმა პატრიარქმა საჭიროდ მიჩნია, რათა ეს საკითხი განეხილა მომდევნო წლის სინოდის სხდომას, კერძოდ, 2012 წლის 5 ივლისს წმ. სინოდის სხდომამ მიიღო დადგენილაბა, რომლის მე–6 მუხლი აღნიშნავს –
„წმინდა სინოდმა მოისმინა მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) მოხსენება საქართველოს ეკლესიის ისტორიის პრობლემატიკასთან დაკავშირებით და განაჩინა: ვინაიდან XIX საუკუნის მეორე ნახევარში და განსაკუთრებით, XX ს-ში, – კომუნისტების მმართველობის ხანაში, მიზანმიმართულად შეიცვალა და გაყალბდა შეხედულება საქართველოს ეკლესიის საზღვრების შესახებ, მკვიდრდებოდა რა აზრი, თითქოს დასავლეთ საქართველო IV-X საუკუნეებში, ანუ 600 წლის მანძილზე, არ იყო ქართული ეკლესიის იურისდიქციაში, ამასთან, თითქოს, ჩრდილო, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოში ასევე არ შედიოდა ჩვენი ზოგიერთი ისტორიული რეგიონი, დაევალოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის ქართულ უნივერსიტეტს, გადადგას რეალური, დროული და ქმედითი ნაბიჯები ათეისტურ პერიოდში შემუშავებული იდეოლოგიის ნაცვლად საქართველოს ეკლესიის ნამდვილი ისტორიის წარმოჩენისა და პოპულარიზაციისათვის. ხელი შეეწყოს მეუფე ანანიას (ჯაფარიძე) მიერ წარმოდგენილი მასალების დაბეჭდვას და ისტორიულ წყაროებზე დაყრდნობილი იმ ჭეშმარიტი აზრის განმტკიცებას, რომ “წმინდა მოციქულმა ანდრიამ იქადაგა ყოველსა ქვეყანასა საქართველოისასა,” ხოლო წმინდა ნინომ “განანათლა ყოველი სავსება ყოველთა ქართველთა ნათესავისა.” (დიდი სჯულის კანონი, 1974, გვ.545-546) და რომ ამას მოწმობენ უცხოური წყაროებიც. აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ აზრს სრულად იზიარებს ბატონი ივანე ჯავახიშვილი. იგი წერს: “ანდრია მოციქულიც და წმიდა ნინოც საერთო ქართული ეკლესიის დამაარსებლად და მთელი ერის განმანათლებლად იყვნენ ცნობილნი, საქართველოს სხვადასხვა ნაწილების ცალკე მქადაგებლების გამოძებნის სურვილიც არ ჰქონიათ, რადგან ისინი მთლიანი და განუყოფელი საქართველოს განმტკიცებისა და აღორძინებისათვის იღვწოდნენ.” (ქართველი ერის ისტორია, ტ. III, გვ.47.)“
ასე, რომ ქართიზაციის, ანუ პეტერბურგის უნივერსიტეტში საფუძველჩაყრილი ანტიქართული თეორიის აღმოსაფხვრელად უწმიდესმა მრავალი დადგენილება გამოსცა.
ის დაუღალავად იღწვის სასულიერო სასწავლებლების სახელმძღვანელოთა შედგენისა და გამოცემისათვის.
ასე, რომ მეუფის სამეცნიერო მიმართულების მხარდასაჭერად უწმიდესმა მრავალი დადგენილება გამოსცა, წმ. სინოდთან ერთად,
საქართველოს ეკლესიის ძირითადი კანონი, მართვა-გამგეობის დებულება, რომელიც მიღებულია 1995 წლის 28-29 სექტემბერს, მცხეთაში, სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში, საქართველოს ეკლესიის XIII საეკლესიო კრების მიერ, ბრძანებს-წმიდა სინოდის ზრუნვის ერთ-ერთ საგანს წარმოადგენს:
`საეკლესიო კანონების კრებულის, სასულიერო და საერო სასწავლებლების შესაბამისი სახელმძღვანელოებისა და საღვთისმეტყველო ლიტერატურის~ გამოცემა (1995 წლის საეკლესიო კრების დებულება, თავი II, 20).
ამ მუხლის აღსასრულებლად გაწეულ ნაშრომს წარმოადგენს მიტროპოლიტ ანანია ჯაფარიძის წიგნი `საქართველოს საეკლესიო კანონების კრებული~ (საქართველოს საეკლესიო კრებების სამართალი, კანონები და დადგენილებები)..
ნაშრომში ერთადაა თავმოყრილი და განხილული IV-XX საუკუნეთა საქართველოს საეკლესიო კრებების სამართალი.
განხილულ 15 საკანონმდებლო და 50-ზე მეტ მიმდინარე კრების ანალიზს თან ერთვის კრებების მიერ გამოცემული სამართლის ძეგლები, ამიტომაც ნაშრომი, ამასთანავე, წარმოადგენს საქართველოს საეკლესიო კანონების კრებულს, რომელიც ესაჭიროება როგორც სასულიერო პირებსა და მართლმადიდებელ მრევლს, ასევე საქართველოს ეკლესიის ისტორიის მკვლევარებსა და სტუდენტებს..