XIII ს-ის 40-იან წლებში შემდგარა საეკლესიო კრება, რომელსაც განუხილავს შიომღვიმის საკითხი, ამიტომაც შეიძლება პირობითად ამ კრებას “შიომღვიმისა” ვუწოდოთ. მთავარეპისკოპოსი საბა მოიხსენიებს ამ კრებას და ამტკიცებს კრების განჩინებას, იგი წერს: “ვითა წმიდასა კრებასა და წმიდასა მამამთავარსა ჩუენსა არსენის ქრისტეს მიერ ქართლისა კათალიკოსსა განუჩენია ბჭობითა და დიდითა მამამთავართა და მოძღუართა ჩუენთა ხელით-წერილნი… დაუმტკიცებიან, მეცა გლახაკი: ქართლის მთავარეპისკოპოსი საბა ხელის წერით ვამტკიცებ”. კრების გადაწყვეტილება განჩინების სახით ჩამოუყალიბებია არსენ კათალიკოზს, რომელსაც კანონის ძალა მიეცემოდა სხვადასხვა საერო და სასულიერო პირთა “დამტკიცების” შემდეგ.
შიომღვიმეს საქართველოს მონასტერთა შორის განსაკუთრებული ადგილი ეჭირა იმით, რომ მისი სამეურნეო სისტემა დამოუკიდებული იყო ქართლის საკათალიკოსოსაგან. ამით გამოიხატებოდა მისი განსაკუთრებულობა, სულიერად კი, ცხადია, ქართული ეკლესიის ნაწილს წარმოადგენდა და მის ყოველ “სულიერ საქმეს” განაგებდა საქართველოს საპატრიარქოს მღვდელმთავარი, რომელსაც აგრეთვე მწიგნობართუხუცესი ვაზირის წოდება ჰქონდა ხელმწიფის კარზე. არსენი კათალიკოსი კრების ხსენებულ განჩინებაში წერს: “ვითა დიდსა და მეფეთა შორის სანატრელსა დავითს ენება… მწიგნობართუხუცესი ვაზირი მონაზონი ჯდეს და მამაი მემღიმე სულიერთა საქმეთა მათთდა განაგებდეს… არ უც საქმე მღუიმესა თანა არცა ქართლისა კათალიკოზთა, თვინიერ ლოცვისა და კურთხევისაგან, არცა ეპისკოპოსთა, არცა ვის სხვასა ეპისკოპოზთა, არცა მთავართა ვისმე”. ყოველ მონასტერსა თუ სოფელს ევალებოდა რაიმე გამოსაღების გაღება საკათალიკოსოს სასარგებლოდ. ასეთი ვალდებულებისაგან შიომღვიმის მონასტერი გათავისუფლებული იყო დავით აღმაშენებლის ანდერძის თან ახმად, ვალდებულება ამ მონ ასტერს მხოლოდ მეფეთა მიმართ ჰქონდა, კერძოდ, ეს ყოფილა შე მდეგი მოვალეობა: “ოდეს მუხრანს ვიყვნეთ, წმიდისა შიოის ხატსა შეგვამთხვივნენ, სამი სეფისკვერი, ერთი ფილას საზედაშე და ფარჩითა კაპარი გვიევლოგიონ, მთავარმამამან მემღვიმემან მოიღოს ჯუარი მისი, მას გვაამბორონ”.
ე.ი. როდესაც მეფე მივიდოდა მუხრანის სასახლეში, შიომღვიმის ბერები ვალდებულნი იყვნენ მიებრძანებინათ მეფესთან წმიდა შიოს ხატი, რომელსაც იგი ემთხვეოდა, ასევე უნდა მიერთმიათ სამი სეფისკვერი და ფილით (ჩანს, ფიალით) საზედაშე ღვინო, კაპართან ერთად, შემდეგ მონასტრის წინამძღვარს მთავარმღვიმელს, მეფისათვის საამბოროდ უნდა მიეწოდებინა ჯვარი. სულ ეს იყო მონასტრის მოვალეობა. ამ მოვალეობის გარდა, მას არავის მიმართ არავითარი ვალდებულება არ გააჩნდა, არც კათალიკოსთა, არც ეპისკოპოსთა და სხვა მთავართა მიმართ. მონასტრის ამ ეკონომიურ-მატერიალური ვალდებულების უცვლელობა დაადასტურა განსახილველმა საეკლესიო კრებამ, მაგრამ ამასთან ავე აღინიშნა მონასტრის სხვა მოვალეობაც – ეს იყო სულიერი მოვალეობა. ეს იყო “ლოცვა მეფეთათვის” და კათალიკოს-პატრიარქის სახელის მოხსენიება ლიტურგიის დროს და, ცხადია, მეფეთათვის წირვა-ლოცვების ჩატარება: “ლოცვაი წმიდათა მეფეთაი ზედა – აცდა ჟამნის წირობანი, ვითა ძუელთაგან… უკუეთუ ჩვენ მათნი მოღვაწენი ვიყვნეთ, სახელსა ჩუენსა მოიხსენებდნენ პირველად”, – წერს არსენ კათალიკოსი კრების განჩინებაში. თავის ანდერძში დავით აღმაშენებელი შიომღვიმისადმი წერდა: “მეფეთათვის ლოცვა აღასრულონ ვითა თვით წერილნი წმიდანი უმოძღვრებენ”.
მართალია, დავით აღმაშენებელი თავის ანდერძში წერს: “არცა ქართლისა კათალიკოზისა საქმე არს მღვიმესა ზედა, არცა ვის სხვისა ეპისკოპოსისა, არცა ზვერი, არცა მეფეთა, არცა მუხრანისა მგეთა”, მაგრამ იქვე საზღვრავს, რომ საქართველოს საპატრიარქოს ეპისკოპოსი, იმ დროს ბედიელ-ალავერდელი და მწიგნობართუხუცესი სვიმონი, უნდა ყოფილიყო შიომღვიმის მონასტრის საქმეთა მეურვე, ე.ი. ზედამხედველი. სვიმონის შემდეგ კი ეს საქმენი მომდევნო მწიგნობართუხუცესებს ევალებოდათ: “აწ სვიმონ ბედიელ-ალავერდელსა იყოს შევედრებულ რაცა საქმე და საურავი მათი იყოს, იგი იყვოფიდის, რომელსა ჩუენ ვერ მივიწინეთ და შემდგომად მისსა თუ მისსა ადგილსა ამითვე წესით სხვაი მწიგნობართუხუცესი იყოს, იგი იურვიდეს”. მაშასადამე, ეკლესიის ადმინისტრაცია მართავდა შიომღვიმეს, ოღონდაც მწიგნობართუხუცესის ხელით. შიომღვიმეს სამეფო ოჯახის განსაკუთრებული პატივისცემა იმით დაუმსახურებია, რომ ეს მონასტერი მისი ერთგული ყოფილა ტრადიციულად, კერძოდ კი, დავით აღმაშენებლისათვის დიდი სამსახური გაუწევია შინაურ მტერთან ომის დროს. როგორც ითქვა, შიომღვიმის მონასტრის მართვა მწიგნობართუხუცეს ეპისკოპოსსა და ლავრის მამასახლისს ევალებოდათ. ეს მამასახლისი მონასტრის ბერების მიერ წმიდა შიოს საფლავზე წილისყრით უნდა ყოფილიყო გამორჩეული. “დავით აღმაშენებელი შიომღვიმის მონასტრისადმი 1123 წ. ბოძებულ ანდერძში წერს: თუ მამასახლისი და წინამძღვარი, “მიიცვალოს, ვითა თვით წესი არს მის წინამძღვრისა შიოს საფლავსა ზედა წილგდებაი, ამით სხუაი განაჩინონ, ჩუენსა დარბაზსა მოიყვანონ და ჩვენ არგანი მოვახსენოთ და შევვედროთ მონასტერი”.
ათონის ქართველთა მონასტერში წინამძღვრის გამორჩევა სცოდნიათ შუა წირვის დროს საკურთხეველში, ტრაპეზზე, გამოსარჩევ კანდიდატთა შორის წილგდებით, შიომღვიმეში კი საკურთხევლის მაგიერ შიო მღვიმელის საფლავი ყოფილა წილგდების ადგილად მიჩნეული. “ცხადია, წილგდების მოსაწყობად წინასწარ ერთად შეყრილ ძმათა “განზრახვა” და კანდიდატების დასახელების დროს მთელი კრებულის “ერთნებობა” იქნებოდა საჭირო. ასეთი ნებით დაყენებული მამასახლისი კანონიერად “გამორჩეული” წინამძღვარი იყო და სიკვდილამდე “უცვალებელად”, ე.ი. შეუცვლელად უნდა ყოფილიყო. მისი გადაყენება და შეცვლა მხოლოდ იმ განსაკუთრებულ შემთხვევაში შეიძლებოდა, თუ ის მწვალებელი, ე.ი. ერეტიკოსი გამოდგებოდა, ანდა “მონასტრის ორგულობა, ანუ მეფეთა ღალატი და რჯულის შეცოდება” აღმოაჩნდებოდა”, – წერს ივ.ჯავახიშვილი შიომღვიმის მონასტრის ტიპიკონის პატარა ნაწყვეტზე დაყრდნობით, რომელიც თ. ჟორდანიამ გამოაქვეყნა “შიომღვიმის საბუთებში”.
საქართველოს პატრიარქი, ანუ ქართლის კათალიკოსი მოვალე იყო ყოფილიყო “აღმსრულებელი” შიომღვიმის მონასტრის მიმართ არსებული დადგენილებებისა, ამიტომაც წერდა საეკლესიო კრების განჩინებაში შიომღვიმის შეუვალობის შესახებ არსენი კათალიკოზი: “მე, გლახაკი არსენი ქართლისა კათალიკოზი მათი… აღმსრულებელი ვარ”. საეკლესიო კრებამ XII I ს-ის 40-იან წლებში კიდევ ერთხელ დაამტკიცა დავით აღმაშენებლის ანდერძი შიომღვიმის მონასტრის მიმართ.
[განჩინება საეკლესიო კრებისა შიომღვიმის შეუვალობის შესახებ]
[XIII ს-ის 40-იანი წ.]
…[ესე ვითა] ზემოთ დაგუიწერია, მე გლახაკსა არსენ ქართლისა კათალიკოზსა წამე[ბითა]… [ქარ]თლი[სა] ებისკოპოზთათა წმიდისა უდაბნოჲსა მღჳმისათჳს… და უბრძანებია ჩუენ ყოველთა შემდგომად მათსა… ღუწაჲ და ზრუნვაჲ მამათა მემღუიმეთა მათთა, …[დაწერ]ილი და დაწყევაჲ… მე, გლახაკი არსენი ქართლისა კათალიკოზი მათ[ი]… აღმასრულებელი ვარ… ყოვლითა ზემოთ დაგუიწერია არა…
ვითა დიდსა და მეფეთა შორის სანატრელსა დავითს ენება… კმა არს წმიდისა ამის უდაბნოჲსათუის, და მათნი ღმრთივ-გჳირგჳნოსანი მეფენი და მოურავად, ვითა იგი მასვე შინა სწერია გაჩენითავე ნი… [მწიგნობა]რთუხუცესი ვაზირი მონაზონი ჯდეს, და მამაჲ მემღუიმე სულიერთა საქმეთა მათთა [განაგებდეს]…
არ უც საქმე მღუიმესა თანა არცა ქართლისა კათალიკოზთა, თუინიერ ლოცვისა და კურხევისაგან, [არცა] ებისკოპოზთა, არცა ვის სხუასა ებისკოპოზსა, არცა მთავარსა ვისმე.
და არს… მწერ ლოცვაჲ წმიდათა მეფეთაჲ ზედა-აც; და ჟამისაწირობანი, ვითა ძუელითგან… უკუეთუ ჩუენ მათნი მოღუაწენი ვიყუნეთ, სახელსა ჩუენისა მოიჴსენებდენ პირველად… [მოიჴ]სენებდენ.
და ვინც ეს დაწერილი და გაგებული წმიდასა უდაბნოსა მღუიმისასა შეუცვალოს… [უწ]ინდელი წმიდისა მამამთავრისა იოვანესი ქართლისა კათალიკოზისა, ანუ ოქროპირი ქართლისა კათალიკოზისა, ანუ გაბრიელ… [და რაო]დენნი სხუანი შემდგომითი-შემდგომად სხენან, ჴელით-წერილნი სანატრელთა… წმიდისა მამამთავრისა მელიქიზედეკისი ვინ შეიცვალოს, ამას ყოველსა შენ… მათ სანატრელითა ჴელითა დამტკიცებული, გინა დიდისა დავითის ანდერძ[ი და] სიგლები მათი… შეცვალებულ ყოს, ჰქრისხავს ღმერთი… კრულია ქრისტეს ღმრთისა მიერ… ამენ.
მე, არსენ ქართლისა კათალიკოზმან ჩემითა ჴელითა დავწერე ყოველი ესე სიმტკიცე. და სახენი მტკიცე მყოფელნი [აკურთხ]ნეს ღმერთმან და წმიდამან დედა-ქალაქმან.
სხვა ხელით მხედრულად:
ესე], ვითა წმიდასა კრებასა და წმიდასა მამათამთავარსა ჩუენსა არსენის ქრისტეს მიერ ქართლისა კათალიკოზსა განუჩენია ბჭობითა და დიდთა მამამთავართა და მოძღუართა ჩუენთა ჴელით-წერილნი… დაუმტკიცებიან, მეცა გლახაკი: ქართლის მთავარეპისკოპოზი საბა ჴელისწერით დავამტკიცებ…